Bilişsel Çarpıtmalar ve Açıklamaları

Uzm. Kl. Psk. Tuğba Masalcı
Uzm. Kl. Psk. Tuğba Masalcı
21 Mayıs 202425 görüntülenme
Randevu Al
Bilişsel çarpıtmalar, gerçekliği yanlış yorumlamamıza ve olumsuz duygulara yol açan düşünce kalıplarıdır. Hepimiz zaman zaman bilişsel çarpıtmalara maruz kalırız, ancak sıklıkla kullanıldıklarında ruh sağlığımızı olumsuz etkileyebilirler.
Bilişsel Çarpıtmalar ve Açıklamaları

Bilişsel Çarpıtmalar ve Açıklamaları Örneklerle

Bilişsel çarpıtmalar, gerçekliği yanlış yorumlamamıza ve olumsuz duygulara yol açan düşünce kalıplarıdır. Hepimiz zaman zaman bilişsel çarpıtmalara maruz kalırız, ancak sıklıkla kullanıldıklarında ruh sağlığımızı olumsuz etkileyebilirler.

Bazı yaygın bilişsel çarpıtmalar ve örnekleri şunlardır:

1. Ya Hep Ya Hiç Düşünme: Olayları siyah-beyaz olarak görme eğilimidir. Örneğin, "Sınavda iyi bir not alamadım, ben bir başarısızım" gibi düşünmek.

2. Aşırı Genelleme: Tek bir olaydan yola çıkarak genellemelere varma eğilimidir. Örneğin, bir sunumda hata yaptıktan sonra "Herkes benim sunumumun berbat olduğunu düşündü" gibi düşünmek.

3. Zihin Okuma: Karşımızdaki kişilerin ne düşündüğünü ve ne hissettiğini bildiğimizi varsaymak. Örneğin, bir arkadaşımız bize selam vermediğinde "Bana kızgın olmalı" gibi düşünmek.

4. Olumluyu Görmezden Gelme: Olumlu olayları görmezden gelmek veya önemsememek. Örneğin, bir terfi aldıktan sonra "Bu terfiyi hak etmedim" gibi düşünmek.

5. Felaketleştirme: Olumsuz bir durumun en kötü senaryosunu hayal etme eğilimidir. Örneğin, hastalandığınızda "Bu bir kanser olabilir" gibi düşünmek.

6. Etiketleme: Kendinizi veya başkalarını tek bir kelimeyle tanımlama eğilimidir. Örneğin, bir hata yaptıktan sonra "Ben bir aptalım" gibi düşünmek.

7. Büyütme ve Küçültme: Olumlu ve olumsuz olayları gerçekte olduğundan daha büyük veya daha küçük gösterme eğilimidir. Örneğin, bir sunumda iyi bir not aldığınızda "Herkes sunumumun harika olduğunu düşündü" gibi düşünmek, bir sunumda hata yaptığınızda ise "Bu bir felaket" gibi düşünmek.

8. Duygulardan Çıkarsama Yapma: Duygularınıza dayanarak mantıklı çıkarımlar yapma eğilimidir. Örneğin, üzgün hissediyorsanız "Mutsuz bir insanım" gibi düşünmek.

9. "Meli" - "Malı" Cümleleri: Kendinize veya başkalarına katı kurallar koyma eğilimidir. Örneğin, "Her zaman mükemmeliyetçi olmalıyım" veya "Asla hata yapmamalıyım" gibi düşünmek.

Bilişsel çarpıtmaların farkında olmak, onları kontrol etmemize ve daha sağlıklı düşünme biçimleri geliştirmemize yardımcı olabilir. Bunu yapmanın bazı yolları şunlardır:

  • Düşüncelerinizi sorgulamak: Bir düşüncenin gerçekçi olup olmadığını kendinize sormak.
  • Kanıt aramak: Düşüncenizi destekleyen veya çürüten kanıtlar aramak.
  • Farklı bakış açıları düşünmek: Duruma farklı açılardan bakmak.
  • Daha olumlu bir bakış açısı geliştirmek: Olayları daha olumlu bir şekilde yorumlamaya çalışmak.
  • Gerekirse profesyonel yardım almak: Bilişsel çarpıtmalar nedeniyle zorlanıyorsanız bir terapistten yardım alabilirsiniz

Etiketler

Sosyal anksiyeteDepresyon tedavisiBilişsel ve davranışsal terapiBİLİŞSEL ÇARPITMALAR ÜZERİNEDÜŞÜNCEANKSİYETEDÜŞÜNCELERÜZERİNEÇALIŞMA

Yazar Hakkında

Uzm. Kl. Psk. Tuğba Masalcı

Uzm. Kl. Psk. Tuğba Masalcı

Uzman Klinik Psikolog Tuğba Masalcı, lisans eğitimini Polonya’nın önde gelen üniversitelerinden SWPS University of Social Sciences and Humanities’te İngilizce Psikoloji bölümünde tamamlamıştır. Ardından Türkiye’ye dönerek Ufuk Üniversitesi Psikoloji Yüksek Lisans Programı’ndan mezun olmuş ve "Uzman Psikolog" unvanını almaya hak kazanmıştır. Akademik kariyerini daha da ileri taşıyan Masalcı, İstanbul Gelişim Üniversitesi Klinik Psikoloji Yüksek Lisans Programı’nı onur belgesiyle tamamlayarak "Klinik Psikolog" unvanını almıştır.
Eğitim hayatı boyunca klinikler, hastaneler, araştırma merkezleri ve okullarda görev alarak çok sayıda danışanla birebir çalışma deneyimi kazanmıştır. Şu anda kendi özel kliniğinde, bireysel, çift ve aile terapileri alanında aktif olarak psikoterapi hizmeti vermektedir.
Aldığı Psikoterapi Eğitimleri
Klinik pratiğini bilimsel temellere dayandıran Tuğba Masalcı, psikoterapi alanında çok sayıda eğitim alarak uzmanlık alanlarını derinleştirmiştir:
• Bilişsel Davranışçı Terapi (CBT)
• Şema Terapi
• Duygu Odaklı Terapi (EFT)
• EMDR (Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme)
• Cinsel Terapi
• Evlilik -Çift Terapi
• Aile Danışmanlığı
• Çocuk ve Ergen Terapisi
• Oyun Terapisi
• Travma Temelli Grup Psikoterapisi

Çalışma Alanları
Depresyon ve Duygudurum Bozuklukları:
Sürekli mutsuzluk, hayattan keyif alamama, enerji kaybı, suçluluk düşünceleri, isteksizlik gibi belirtilerle seyreden depresyon; bireyin yaşam kalitesini ciddi anlamda etkileyebilir. Depresyonun altında yatan nedenlerin keşfi ve baş etme becerilerinin geliştirilmesi hedeflenir.
Anksiyete (Kaygı) Bozuklukları:
Geleceğe dair sürekli endişe, panik ataklar, sosyal ortamlarda aşırı kaygı, bedensel belirtiler (çarpıntı, nefes darlığı, titreme) gibi şikayetlerle kendini gösteren anksiyete bozukluklarında, hem duygusal hem bedensel rahatlama sağlanması için bütüncül bir terapi süreci yürütülür.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) ve Yas Süreci:
Kaza, kayıp, şiddet, istismar, afet gibi travmatik deneyimler sonrası ortaya çıkan kabuslar, tetiklenmeler, ani öfke patlamaları ya da donakalma gibi tepkiler EMDR ve travma odaklı terapi teknikleriyle ele alınır. Yas sürecinde ise kişinin kaybıyla sağlıklı şekilde vedalaşması hedeflenir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB):
Tekrarlayan düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşünceleri yatıştırmak için yapılan davranışlar (kompulsiyonlar) kişiye ciddi düzeyde zaman ve enerji kaybettirir. OKB’nin bilişsel ve davranışçı temelleri çalışılarak semptomların azaltılması amaçlanır.
Cinsel İşlev Bozuklukları:
Kadınlarda vajinismus, cinsel isteksizlik; erkeklerde erken boşalma, sertleşme sorunları gibi işlevsel cinsel problemler çift terapisi kapsamında çalışılır. Güvenli ve yargılayıcı olmayan bir ortamda terapi süreci yürütülür.
Evlilik ve İlişki Problemleri:
İletişim sorunları, aldatma, güven kaybı, duygusal uzaklık, ortak hedeflerin çatışması gibi nedenlerle ilişkiler zedelenebilir. Çift terapisi ile karşılıklı anlayışın, empati kurmanın ve ortak çözümlerin geliştirilmesi desteklenir.
Aile Danışmanlığı:
Anne-baba-çocuk arasındaki iletişim sorunları, sınır problemleri, kardeş çatışmaları ve kuşaklar arası anlaşmazlıklar aile sistemi içinde değerlendirilir ve işlevsel bir aile yapısına ulaşmak hedeflenir.
Ergenlik Dönemi Problemleri:
Kimlik arayışı, akademik motivasyon eksikliği, arkadaş ilişkilerinde zorlanma, duygudurum dalgalanmaları, öfke kontrolü ve teknoloji bağımlılığı gibi gençlik dönemine özgü problemler, ergenin iç dünyasını anlayan bir yaklaşımla ele alınır.
Düşük Özsaygı ve Yetersizlik Hissi:
“Kendimi yetersiz hissediyorum”, “Kimse beni beğenmiyor”, “Başarısızım” gibi içsel söylemlerin değişmesi için bireyle çalışılarak daha güçlü bir benlik algısı oluşturulması sağlanır.
Sınav Kaygısı ve Akademik Başarısızlık:
TYT/AYT, LGS, YDS gibi sınavlara hazırlanan bireylerde görülen yoğun kaygı, odaklanma güçlüğü, motivasyon eksikliği ve performans baskısıyla baş etme yolları geliştirilir.
Yeme Davranışı Bozuklukları ve Beden Algısı Problemleri:
Duygusal yeme, aşırı kısıtlama, bulimia, anoreksiya ve beden algısıyla ilgili sorunlar psikolojik ve duygusal kökenleriyle birlikte çalışılır. Bireyin kendine karşı şefkatli bir ilişki geliştirmesi hedeflenir.
Özgüven ve Karar Verme Problemleri:
Kararsızlık, başkalarının onayına göre hareket etme, kendini değersiz hissetme gibi durumlar terapide bireyin içsel rehberini güçlendirme çalışmalarıyla ele alınır.
Bağımlılıklar (İlişki, Teknoloji, Alkol):
İlişkisel bağımlılıklar, sosyal medya bağımlılığı ya da madde/alkol kullanımı gibi davranış örüntülerinde kişinin bağımlılık davranışı yerine sağlıklı başa çıkma yollarını geliştirmesi desteklenir.
Duygu Düzenleme Problemleri ve Öfke Kontrolü:
Ani öfke patlamaları, aşırı tepkiler ya da duygularını bastırma eğilimleri, kişinin duygularını tanıması, anlaması ve uygun şekilde ifade etmesi üzerine yapılan duygusal düzenleme çalışmalarıyla ele alınır.

Uyguladığı Psikolojik Testler
Uzman Klinik Psikolog Tuğba Masalcı, danışan değerlendirmelerini çok boyutlu yapabilmek adına geniş bir yelpazede psikolojik test uygulama yetkinliğine sahiptir. Bunlar arasında:
• MMPI (Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri)
• SCL-90 (Belirti Tarama Listesi)
• Rorschach Testi
• Beck Depresyon ve Anksiyete Envanterleri
• Hamilton Depresyon ve Anksiyete Ölçekleri
• Mini Mental Test, D2 Dikkat Testi, Burdon Dikkat Testi, Frankfurter Testi
• Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ölçeği (CAPS)
• Yeme Tutumu Ölçeği, Sınav Kaygısı Ölçeği, Pozitif-Negatif Duygu Durum Ölçeği
• Çocuklar için Gelişim ve Zeka Testleri (Stanford-Binet, AGTE, Metropolitan, Peabody, Louisa Duss, CATELL 2-A

 

Önemli Bilgilendirme

Site içerisinde bulunan bilgiler bilgilendirme amaçlıdır. Bu bilgilendirme kesinlikle hekimin hastasını tıbbi amaçla muayene etmesi veya tanı koyması yerine geçmez.