Neurofeedback uygulaması, beyin dalgaları ve bunların amplitüdlerinin görüntülenmesi ve geribildirim yoluyla kişinin beyin dalgaları üzerinde denetim kazanmasını sağlayan bir yöntemdir. Neurofeedback uygulaması hakkında Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalarda, “Brain Aerobic” yani beyin aerobiği terimi kullanılmaktadır.
NEUROFEEDBACK TERAPİSİNİN ÖZELLİKLERİ
Nasıl kalbin elektriksel aktivitesinin gözlenmesi için kalp EKG’si çekiliyorsa, beyin dalga amplitüdlerinde değişiklik yaratan durumları tespit etmek ve bunları düzenlemek için Neurofeedback uygulanır. Neurofeedback uygulamasında beynin elektriksel aktivitesi ve beyin dalgaları, bilgisayar ekranında gözlenebilir hale getirilmektedir. Nörofeedback uzmanı, kişinin görünür hale getirilen beyin dalgalarını ekranda izler ve normale göre sapma gösteren değerleri belirleyerek seansa özel olarak bir çalışma protokolü düzenler. Nöroterapi seansı sırasında, ses ve görüntülü uyaranlar ile kişiye geribildirim verilerek, tepkilerini kontrol etmeyi öğrenmesi sağlanır. Bu uygulama, beyinin bisiklete binmeyi öğrenmesine benzetilebilir. Neurofeedback, kişinin dağınık ve kontrol dışı çalışan dikkat sistemini, belirli protokolleri uygulayarak, daha verimli çalışmasını sağlamaktadır.
Neurofeedback ilaçsız bir uygulamadır. Kişiye dışarıdan elektrik, ilaç ya da başka bir madde verilmez. Sadece saçlı deriye yerleştirilen elektrotlar aracılığıyla beyin dalgaları ve beynin elektrik aktivitesinin ekranda görüntülenmesi sağlanır.
NEUROFEEDBACK HANGİ DURUMLARDA UYGULANIR?
Neurofeedback birçok alanda kullanılabilen bir yöntemdir. Stres yönetimi, dikkat dağınıklığı, özel öğrenme güçlüğü gibi durumlarda neurofeedback kullanılmaktadır. En yaygın neurofeedback uygulama alanı ise, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’dur. Özellikle, ilaç tedavisini tercih etmeyen, çeşitli nedenlerle ilaç tedavisinin kullanılamadığı veya ilaç tedavisine ara verilen DEHB’li çocuk ve ergenlerde neurofeedback tercih edilmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ ve HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) ve NEUROFEEDBACK
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu’nda beyin elektrik aktivitelerinde sıklıkla “kortikal yavaşlama” olarak adlandırılan farklılıklar bulunmaktadır. Bu kişilerde, beynin ön bölgesi olan prefrontal kortexte, düşük frekanslı Theta dalgalarının amplitüdlerinde artış ve yüksek frekanslı Beta dalgalarının amplitüdlerinde düşme gözlenmektedir. Neurofeedback sırasında uygulanan protokoller, beyindeki Theta ve Beta dalga amplitüdlerinin normal değerlere ulaşmasını sağlamaktadır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ ve BEYİN DALGALARI ARASINDAKİ İLİŞKİ
Beyindeki Theta dalgaları, dikkatin dağınık olduğu durumlarda artar. Beta dalgaları ise konsantrasyon ve odaklanılmış dikkat ile ilişkilidir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan bireylerde, beyin Theta dalga amplitüdleri normal değerlere göre yüksek, Beta dalga amplitüdleri ise normale göre düşüktür.
NEUROFEEDBACK İLE DİKKAT EKSİKLİĞİ ve HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB) TEDAVİSİ
DEHB’li bireylerin beyin dalgalarındaki Theta/Beta oranı artmıştır. Bu da, düşük uyanıklık durumu ve odaklanma sorunları ile ilişkilidir. Neurofeedback seanslarında, tek başına Theta dalgalarının amplitüdünü azaltmaya yönelik protokoller uygulandığı gibi, iki ayrı dalga boyuna etki edecek olan ve Theta/Beta oranında azalma sağlanmasına yönelik protokoller de uygulanabilmektedir. Nöroterapist, her seansta kişiye özel bir protokolü seçerek, uygulanmasını sağlatmaktadır.
NEUROFEEDBACK İLE BEYİN DALGALARINI KONTROL ETMEYİ ÖĞRENMEK
Neurofeedback, beynin bir çeşit yeniden öğrenme yöntemidir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan bireylere beyin dalgaları hakkında gerçek zamanlı geribildirimler verilerek, odaklanılmış ve sürdürülebilir dikkatin nasıl sağlanacağı ve devam ettiricekleri öğretilir.
NEUROFEEDBACK KAÇ YAŞINDAN İTİBAREN UYGULANABİLİR?
Neurofeedback, nöroterapistin yönlendirmesine uyum sağlayabilecek çocuklardan erişkinliğe kadar her yaş grubunda uygulanabilir.
NEUROFEEDBACK SEANS UYGULAMASI HANGİ SIKLIKTA VE HANGİ SÜREDE YAPILIR?
Neurofeedback, her bireyde farklı sürede ve farklı oranda fayda sağlayacaktır. İlk olumlu etkinin gözlenmesi yaklaşık olarak 10-12. seans sırasında olmakla birlikte, sağlanan fayda düzeyine göre seans sayıları düzenlenmektedir.
Neurofeedback seanslarının uygulama sıklığı olarak hafta 1 ya da 2 seans uygulaması, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa’da yayınlanan klinik çalışmalarda önerilmektedir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ ve HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERDE NEUROFEEDBACK UYGULAMALARI HAKKINDA, AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ ve AVRUPA’DAKİ GÜNCEL BİLİMSEL MAKALE VE YAYINLARDAN ÖRNEKLER:
1-Neuroscience & Medicine, 2011, 2, 78-86
2-Appl Psychophysiol Biofeedback. 2003 Mar;28(1):1-12.
3-Neurosci Lett. 2006 Feb 20;394(3):216-21
4-Expert Rev Neurother. 2012 Apr;12(4):447-60.
5-http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3128749/
6-J Child Psychol Psychiatry. 2009 Jul;50(7):780-9
7-Eur Child Adolesc Psychiatry. 2011 Sep;20(9):481-91.
8-Z Kinder Jugendpsychiatr Psychother. 2010 Nov;38(6):409-19
9-Clin EEG Neurosci. 2009 Jul;40(3):180-9.
10- Archives of Neuropsychiatry 2011; 48: 94-102
Dr. Bora Küçükyazıcı
