STRES NEDİR?
Stres yaşamın özünde her zaman vardır. Stresi geçmişte doğanın getirdikleri yaşatırken şimdi insanın yarattıkları yaşatmaktadır. Stres, bireyin bedensel ruhsal sınırlarının tehdit edilmesi ve zorlanması ile ortaya çıkan bir gerginlik durumudur.
Stres karşısında bireyin bütünlüğü tehdit altındadır ve bireyin kendini korumak için oluşturduğu dengesi, bu durumdan etkilenir. Bozulan dengenin yeniden sağlanması gerekir. Denge, bu durumla savaşarak veya kaçarak yeniden oluşturulur.
Bunun üç basamağı vardır:
1. Alarm dönemi: Vücudun dış uyaranı stres olarak algıladığı durumdur. Kişi mücadele ederek ya da kaçınarak iç dengesini yeniden kurmaya çalışır.
Stres hormonlarının salgılanması, kan basıncının artması ve terleme gibi tepkiler verir.
2. Direnç dönemi: Kişi karşılaştığı stres verici duruma direnç oluşturmaya başlar. Stres kaynağı olan olayı etkili bir şekilde çözerse beden normale döner, alarm aşamasında meydana gelen hasarı onarır. Eğer kişi olayı etkili bir biçimde çözemezse bedenin gücü azalır.
3. Tükenme dönemi: Stres verici durumla etkili bir şekilde başedilemediğinde, üstesinden gelinemediğinde beden tükenir, bitkin düşer. Vücutta geri dönüşü olmayan ağır hasarlar yaratır.
Bir tehdit karşısında bedende hayatını sürdürme amacına yönelik bir dizi faaaliyet başlar. Bedensel düzeydeki değişikliklerin hepsi bütün insanlarda aynı basamaklardan geçmesine rağmen; psikolojik düzeyde olaylar, kişilik ve çevre gibi bireysel şartlara bağlı olarak birçok değişiklik gösterir.
Stres hayatın bir gerçeğidir. Her zaman vardı ve herzaman olmaya devam edecek. Önemli olan bizim onu nasıl algıladığımız ve nasıl bir tepki verdiğimizdir. Ancak genellikle olumsuz birşey olarak düşünülür. Stresin sadece olumsuz ve kişiye zarar veren etkileri yoktur; aynı zamanda kişiyi ileriye götüren, geliştiren, büyüten, olgunlaştıran ve yaratıcılığı arttıran yönleri de vardır. Kıvamında uygun bir zorlanma, gerginlik aşıldığında elde edilecek yeni kazanımları da beraberinde getirir.
Herkes için değişebilen belirli bir düzeyde stres, varoluşun olumlu bir özelliğidir ve etkili bir işleyiş için gereklidir. Bu tür stres bireyde fiziksel ve ruhsal gelişmeye yol açar.
Aşırı stres, gerginlik; fizyolojik, zihinsel ve duygusal açıdan sağlığımızı olumsuz etkileyen bir tehdit oluşturur.
Yoğun ve uzun süreli stres altında; adale geriliminde artış, kalp vurum sayısında ve solunumda hızlanma, kan basıncında artış gibi fizyolojik tepkiler gerçekleşir. Bu durumda salgılanan stres hormonları, kalp hastalıkları, yüksek tansiyon, başağrısı, bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi sağlık açısından risk yaratan hastalıklara neden olabilir.
İnsanlar stres karşısında psikolojik tepki olarak geri çekilme, isteksizlik, motivasyon kaybı, yaşamdan zevk alamama, kızgınlık, sinirlilik, huzursuzluk, korku, endişe gibi duygusal problemler geliştirebilir.
Aynı zamanda zihinsel düzeyde dikkati toplamada güçlük, unutkanlık, uykusuzluk ve takıntılı düşünceler oluşabilir.
İnsanlarda Stres Yaratan Durumlar:
1. Fiziki çevreden kaynaklananlar:
Hava kirliliği
Gürültü
Kalabalık
2. İş konusundan kaynaklananlar:
Ağır iş
Gece işi
Aşırı yüklenme
Karar verme gücü ve büyük sorumluluk gerektiren işler
Zaman baskısı altında çalışma
Rollerdeki belirsizlikler
İş tanımlarındaki yetersizlikler
3. Psikososyal özelliklerden kaynaklananlar:
Günlük stresler
Trafikte sıkışmak
Evde işlerin aksaması ve karşılaşılan aksilikler
Gelişimsel Stresler
Okula başlama
Ergenlik dönemi
Menapoz/Andropoz
İş hayatına başlama
Yaşam krizlerine bağlı stresler
Evlilik
Boşanma
Ciddi hastalıklar/Yaralanmalar
Hamilelik/Doğum
Okul değişikliği
Akademik başarısızlık
Başka bir şehre ya da ülkeye taşınmak
Aile bireylerinden birinin ölümü
İşten çıkarılma/işini kaybetme ya da iş değişikliği
Savaş halinde ya da doğal afet sırasında ölüm riskİ
STRESTEN KORUNABİLİRSİNİZ
Stresin zarar veren etkilerinden çeşitli yöntemlerle korunabilir ve kendinizi daha huzurlu, mutlu, doyumlu, yaşamdan keyif alan biri olarak hissedebilirsiniz.
Solunum kontrolü: Doğru nefes alıp vermeyi öğrenin. Doğru ve derin nefes alıp-vermeyi yapabilmek, gevşemeyi öğrenme yolunda atılan en önemli adımdır. Nefes alıp vermenin kendisi bir gevşeme yolu olduğu gibi, bütün gevşeme egzesileri içerisinde egzersizin bir parçası olarakta kullanılır. İyi nefes almak, iyi nefes vermekle olur. İyi nefes derin, ağır ve sessiz olmalıdır.
Bedensel gevşeme: Stresle başa çıkmada en etkili yol gevşemedir. Gergin olduğumuzda salgılanan kimyasallarla gevşeme durumunda salgılanan kimyasallar farklıdır. Gevşemenin öğrenilmesi ve uygulanmasıyla, gerginlik sırasında ortaya çıkan kimyasallar kaybolur. Böylelikle bedende meydana gelen gerginliği tersine çevirir. Gevşemenin ilk adımı solunumu kontrol etmektir. İkinci adım dikkatinizi bedeninizin belli noktalarına vererek o bölgedeki duyularınızın-gerginliklerinizin farkına vararak o bölgenin gevşemesine izin vermektir. Başınızdan başlayarak omuzlar, kollar, karın, kalça, bacaklar ve ayaklara sırayla odaklanmak ve gevşemeye izin vermek bedenininzin rahatlamasına yardımcı olur. Bu hareketleri piyasada bulunan kitaplardan ve çeşitli internet sitelerinden öğrenmek mümkün.
Fiziksel egzersiz: Düzenli yapılan egzersiz kas gerginliğinin azaltılmasında etkilidir ve kişinin kendisini daha iyi hissetmesini sağlar. Egzersiz yapmak endorfin, yani hormonlarının üretimini arttırır.
Yürüyüş yapın: Özellikle yeşil alanlarda, deniz kıyısında. Zihninizi dinlnemesine yardımcı olur. Haftada en az 3-kez yapılmasında yarar vardır.
Masaj: Sinir sistemi üzerinde gevşetici ve kendimizi iyi hissetmemizi sağlayan hormonları harekete geçirir.
Kısa molalar verin: Gün içerisinde evde, işte 5-10 dk. kısa molalar verin. Nefes egzersizine, olumlu düşünmeye ve bize iyi gelen bir yerde kendimizi hayal ederek dinlenmeye zaman ayırmakta iyi hissetirir
Tatil: Kısa ya da uzun tatiller yapmak rahatlatır.
Psikolojik Danışmanlık: Sıkıntılarınızı, sorunlarınızı bir danışmanla konuşmak farklı bir bakış açısı kazanmanıza, sorunların kaynağına bakmanıza ve etkin bir şekilde çözümlenmesine yardımcı olur.
