Sömürge ve göçler nedeniyle insanlarla birlikte meyveler de dünyanın çeşitli bölgelerine taşınmış. Örneğin Kristof Kolomb Yeni Dünya’ya ilk portakal çekirdeğini götürmüş. Portekizli kaşifler, mürettebatlarının bağışıklık sistemini güçlendirmek için gittikleri limanlara limon ağacı dikmiş. Meyve ağaçlarının yaz kuraklığına dayanıklı olması medeniyetlerin gelişmesine katkı sağlamış.
Peki geçmişten günümüze gelen meyvelerin sağlığa etkileri neler? Meyve mi meyve suyu mu tüketmeliyiz?
Taze meyveler; C vitamini, beta-karoten, E vitamini ve selenyum içerir. Meyvelerin içinde fruktoz yani ‘meyve şekeri’ bulunur. Sağlık açısından fruktoz miktarının günlük alınan enerjinin % 15-20’sini aşmaması önerilir.
Meyve suyu ise genellikle sağlıklı olarak algılanır. ‘Doğal meyve suyu’ dediğimizde doğal ve meyve iki sağlıklı kelime yan yana gelmesi öyle düşünülmesine neden olabilir. Ancak söylendiği kadar masum değil. Meyve suyunun fazla kalori ve şeker içermesi sağlığı tehdit eder. Marketlerde bulunan %100 doğal meyve suyu diye etiketlenmiş bile olsa sağlıksız. Hatta gazlı içeceklerden daha zararlı bile olabilir.
Bir kutu gazlı içecek ve 550 ml karışık meyve suyunun dağılımına bir göz atalım:
Gazlı içecek: 150 kalori ve şeker 40 gram (10 küp şeker).
Karışık meyve suyu: 155 kalori ve şeker 36 gram (8 küp şeker).
Yani meyve suyu daha fazla kalori içerir.
C vitamininden zengin olan meyveler bağışıklık sistemini güçlendirir. 15. yüzyılın sonlarında denizcilerin sağlığını tehdit eden skorbüt hastalığının C vitamini yetersizliğinden kaynaklandığı bulunmuş. Hatta turunçgiller o kadar yaygın hâle gelmiş ki Britanya denizcileri "Limey" (limonlu) olarak anılmaya başlanmış. Meyve suyunda da özellikle C vitamini ve posa kayıpları oluşur.
Glisemik indeks, besinlerin tüketiminden iki saat içinde kan şekerinde görülen artışın beyaz ekmeğe kıyaslanmasıdır. Kan şekeri dengesi için glisemik indeksi düşük besinler tercih edilmelidir. İşleme-pişirme yöntemleri, miktarı, yemek yeme hızı glisemik indeksi etkiler. Örneğin taneli besinler, tanesiz besinlere göre daha düşük glisemik indeks yanıtı oluşturur. Yani meyvenin glisemik indeksi meyve suyundan daha düşüktür. Meyve suyu tüketimi kan şekeri dengesinin bozulmasına ve diyabet riskinin artmasına sebep olur.
Besinlerin karbonhidrat miktarı kadar posa miktarı da önemli. Bir portakalı kaç dakikada yersiniz? Peki meyve suyunu kaç dakikada içersiniz? Portakalı soymak, çiğnemek, yutmak da çaba gerektirir. 2-3, meyve ile yapılmış meyve suyunu içmek ise yaklaşık 2-3 dakikanızı alır. Posanın kan şekeri ve insülin üzerine de yararlı etkisi var. Aynı zamanda düşük kalorili ve midede hacim kaplayarak doygunluğu arttırır. Ancak elmada 1 gram posa bulunurken elma suyunda 0,1 gram posa vardır. Meyve suyunda posanın az olması kilo kontrolünü zorlaştırır. Yapılan bir çalışmada çocuklarda obezite riskini %60 arttırdığı saptanmış.
Genlerimizi silah olarak düşünürsek kötü beslenme alışkanlığı da onu tetikleyecek mekanizmadır. Meyveler içerdiği antioksidanlar sayesinde serbest radikal oluşumunu engelleyerek kanser ve diğer hastalıklarından korunmayı sağlar. Meyve suyunda antioksidan vitamin kayıpları olduğu için meyvenin kendisi tüketilmelidir.
Sonuç olarak meyve suyu yerine meyvenin kendisini tüketin. Meyvenin suyunu sıkıp içerseniz posası azalır ve bağırsakları düzenleyici etkisi kaybolur. Glisemik indeksi meyveden yüksek olduğu için daha çabuk acıktırır ve kilo kontrolünü zorlaştırır. Antioksidan ve vitamin kayıpları nedeniyle hastalıklardan koruyucu etkisi de azalır. Meyve suyu yerine bitki çaylarını ve şeker ilavesiz sebze sularını tercih edebilirsiniz.
Dyt. Perihan KILIÇ
