Diyabet her yaşta ortaya çıkabilen ve yaşam boyu süren bir hastalıktır. Diyabetli kişi, kan şekerini kontrol etmeyi ve en önemlisi nasıl beslenmesi gerektiğini öğrenmelidir.
Diyabet, insülin hormonunun üretilememesi veya etkili şekilde kullanılamaması ile gelişen bir hastalıktır. Diyabetli kişi, yediği besinlerden kana geçen glukozu kullanamaz ve hiperglisemi oluşur. Karbonhidrat, protein ve yağ metabolizması bozulur. Glukozun enerji olarak kullanılabilmesi için insülin hormonu anahtar görevi yaparak glukozun hücrelerin içine taşınmasını sağlar. Kan şekeri düzensizlikleri göz problemlerine, kalp-damar ve böbrek hastalıklarına, sinir sistemi hasarlarına neden olabilir.
Glisemik indeks 50 gram karbonhidrat içeren bir besinin kan şekerini referans besine göre ne kadar arttırdığı önemlidir. Referans besin de glukoz veya beyaz ekmektir. Glisemik indeksi düşük besinler kan şekerini daha kontrollü yükseltir. Bu nedenle besin seçiminde glisemik indeksi düşük besinler tercih edilmelidir. Peki glisemik indeksi etkileyen etmenler nelerdir? Glisemik indeksi besinlerin sindirim-emilim oranları, içerdikleri protein - yağ miktarları, posa ve besinlere uygulanan işlemler etkiler.
Besinlerin emilim ve sindirim oranları
Besinlerin emilim ve sindirim oranı arttıkça glisemik indeks yükselir. Örneğin ekmeğin emilim oranı mercimeğe gör daha fazladır. Bu da ekmeğin glisemik indeksinin daha fazla olduğu anlamına gelir.
Posanın Önemi
Posanın karbonhidrat emilimini azaltıcı ve kan şekerini daha kontrollü yükseltici etkisi vardır. Bu nedenle glisemik indeksi daha düşüktür. Ayrıca posadan zengin besinler daha düşük kalorili ve midede hacim kaplayarak doygunluk hissini arttırır. Aynı zamanda taneli besinlerin posa içeriği fazla olduğu için sıvılara göre glisemik indeksi daha düşüktür. Bu nedenle meyve suyu yerine meyvenin kendisi tüketilmelidir. Posa kaynağı olarak günlük beslenme programınıza porsiyon ölçülerine dikkat ederek sebze-meyve, tam taneli tahıl ürünleri ve kuru baklagilleri eklemeyi unutmayın.
Protein-yağ miktarları
Protein ve yağ içeren besinler mide boşalmasını geciktirerek nişastanın emilimini yavaşlatır. Meyvenin yanında yağ içeren fındık, badem gibi kuru yemişler ekleyerek kan şekeri kontrolü sağlamış olursunuz.
Besinlere uygulanan işlemler
Besinlerin pişirme süreleri de glisemik indeksi etkiler. Daha uzun süre pişen nişastalı besinlerin glisemik indeksi daha yüksektir. Soğuduğu zaman dirençli nişasta oluşur. Bu nedenle piştikten sonra bekleyen besinlerin glisemik indeksi düşer. Glisemik indeksi yüksek patatesi miktarlarına dikkat ederek sebze yemeklerinize ilave edebilirsiniz.
Sonuç olarak diyabetli kişi, kan şekeri kontrolü yaparak hangi besinlerin kan şekerini yükselttiğini öğrenmelidir. Yasaklarla dolu bir beslenme programı yerine tüm besin ögelerinden porsiyon ölçülerine dikkat ederek tüketmelidir. Diyabetin komplikasyonlarından korunmak ve daha kaliteli bir yaşam sürmek için yeterli ve dengeli beslenmek gerekir. Sağlıklı beslenme programı herkes için ortaktır.
Diyetisyen Perihan KILIÇ
