Zararlı (Toksik) İlişkilerle Başa Çıkmak İçin İpuçları

İnsanların karmaşık varlıklar olduğunu ve hiç kimsenin her zaman mükemmel davranmadığını unutmamak önemlidir. Ancak, bir ilişkide zarar verici davranış kalıpları sürekli olarak tekrarlanıyorsa, bu toksik dinamiklerin artık ele alınması gerektiğinin bir işaretidir. Hepimiz her zaman %100 performans gösteremeyiz; fakat bir başkasının iyiliğini sürekli olarak önemsememek kabul edilebilir değildir. Bu nedenle, birinin bize duygusal açıdan zarar verdiği durumlarda kendimize karşı dürüst olmamız çok önemlidir.

Örneğin, bir ilişkide sürekli olarak küçümsenmek ve değersiz hissettirilmek toksikliğin bir göstergesidir. Bu toksiklik; aile üyeleri, arkadaşlar, romantik partnerler veya iş arkadaşlarıyla olan herhangi bir ilişkide ortaya çıkabilir. Filmler ve sosyal medya çoğu zaman toksik davranışları normalleştirdiği için, bu tür davranışlara bilinçsizce katlanabilir ve hatta bunları sürdürebiliriz.

Toksikliğe örnek olarak manipülasyon, gaslighting (gerçeklik çarpıtma), aşırı eleştiri ve saygı eksikliği gösterilebilir. Manipülasyon, birini istemediği şeyleri yapmaya zorlamak, korku ve yıldırma yoluyla kendi isteğinize göre yönlendirmeye çalışmaktır. Gaslighting ise kişi kendini savunmaya çalıştığında karşı tarafın söylediklerini inkâr etmesi ve geçersiz kılmasıdır. Aşırı eleştiri ve saygı eksikliği de birlikte görülür ve kişiye sürekli bir şeyleri yanlış yaptığı ve değer görmediği hissini verebilir.

Bu noktada, sıklıkla birlikte görülseler de toksik davranış ile istismar (suistimal) arasındaki farkı belirtmek gerekir. Healthline adlı yayında yer alan “Are You in a Toxic Relationship? Signs and How to Cope” (Toksik Bir İlişki İçinde misiniz? İşaretler ve Başa Çıkma Yolları) başlıklı makaleye göre, toksik davranış her ilişkide görülebilir; ancak istismarın işaretleri, bir kişinin başka biri üzerinde güç sahibi olma ve davranışlarını kontrol etme isteğini içerir. Bu denetleyici davranışlar, fiziksel ve duygusal şiddet gibi eylemlerle toksikliği bir üst seviyeye taşıyabilir ve karşı tarafın öz değer algısını zedeleyebilir (ve daha birçok olumsuz etkiye yol açabilir).

Nasıl Sınır Koyarız?

Mükemmel bir dünyada, toksik dinamiklerle baş etmek zorunda kalmazdık. Ancak bazı insanlardan ve durumlardan uzak durmak oldukça zor olabilir. Bu nedenle, sağlıksız etkileşimlerle başa çıkarken biriyle sınır koymayı öğrenmek çok önemlidir.

Sınır koymak, açık iletişim kurmayı ve kendini savunmayı içerir; bu ise söylemesi kolay ama yapması zor olabilen bir beceridir. Özellikle biri sınırlarınızı sürekli ihlal ediyorsa, belirli durumlara maruz kalmayı sınırlamak ve “hayır” demek çok önemlidir.

Düşüncelerinizi ve duygularınızı yapıcı bir şekilde ifade etmeyi öğrenmek, özellikle bir ilişkinin başlangıcında — gelecekteki etkileşimlerin temelini atarken — oldukça faydalı olabilir. Bununla birlikte, bu beceriler ilişkinin her aşamasında, özellikle de toksik dinamiklerin yönetilmesinin zorlaştığı zamanlarda oldukça değerlidir.

Duygusal Düzenleme Yöntemleri

Manipüle edildiğinizde veya gerçeklik çarpıtmasına (gaslighting) maruz kaldığınızda, özellikle karşı tarafla yakın temas hâlindeyseniz ve duygusal olarak o kişiye bağlıysanız, bu durum oldukça kafa karıştırıcı ve duygusal açıdan yıpratıcı olabilir. Duygusal olarak biraz uzaklaşmak yardımcı olabilir; ancak kendinizi geri çekmek de zorlayıcı hissettirebilir.

Böyle durumlarda, ihtiyaç duyarsanız destek aramanız ve öz bakım (self-care) uygulamanız çok önemlidir. Öz bakım; nefes egzersizleri, farkındalık (mindfulness) çalışmaları ve duygusal ilkyardım gibi yoğun duyguları yönetmeye yardımcı teknikleri öğrenmeyi içerebilir. Pek çok farklı yöntem mevcut olsa da yeterli başa çıkma becerilerine sahip olduğunuzdan emin olmak ve bunları güvenli bir ortamda uygulamaya koyabilmek için eğitimli bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak oldukça önemlidir.

Uzaklaşman Gerektiğini Bilmek

Bir kişinin sizi kötü davranışlara maruz bırakmasının birçok nedeni olabilir. Hayatları boyunca benzer şekilde muamele görmüş kişiler, daha iyisini bilmeyebilirler. Ayrıca, çocukluk dönemlerinde yaşadıkları yıpratıcı ilişkiler, mevcut ilişkilerini de olumsuz etkileyebilir.

Anlayış ve şefkat, bir ilişkiyi onarmak için bir başlangıç noktası olabilir; ancak bu, olumsuz davranışları mazur göstermez. Ayrıca bazen her iki tarafın da farklı şekillerde toksik bir ortam yarattığını fark etmek gerekir. Başkasının davranışlarını değiştiremezsiniz, fakat kendi tepkilerinizi değiştirebilirsiniz. Bu da ilişkide yeni ve daha sağlıklı dinamiklerin oluşmasına katkı sağlayabilir. Dolayısıyla, toksik ilişkileri onarmak mümkün olsa da her iki tarafın da daha yapıcı ilişki kalıpları kurmaya gönüllü olması gerekir.

Bununla birlikte, bazı ilişkilerin artık onarılamayacağını ve ne kadar zor olsa da uzaklaşma zamanının geldiğini bilmek de çok önemlidir. Bu durumda, özellikle aynı evi paylaşıyorsanız veya toksik işyeri davranışlarından kaçınmak için istifa etmeniz gerekiyorsa, destek almak ve bir çıkış planı oluşturmak çok önemlidir. Karşı taraftan suçluluk duygusu yaratma veya manipülasyon gelebilir; ancak kişisel gelişiminiz için ileriye adım atabilmek adına, ayrılma nedenleriniz konusunda kararlı olmanız kritik önem taşır.

Toksik İlişkiden Sonra İyileşme Yöntemleri

Herhangi bir ilişkiyi bitirmek stresli olabilir ve eğer toksik bir ilişki yaşamışsan, kendini yeniden inşa etmek ve baştan başlamak son derece yıpratıcı hissettirebilir. Bu durumda, bir psikolojik danışmandan veya eğitimli bir ruh sağlığı uzmanından yardım almak çok önemlidir.

Ancak, özsaygını yeniden inşa ederek ve yaşadıklarından ders çıkararak gelecekteki uyarı işaretlerini fark edebilir ve daha tatmin edici ilişkiler kurabilirsin. Özellikle istismara maruz kaldıysan, iyileşebilmek ve kendi zihinsel ve duygusal iyiliğini öncelik haline getirebilmek için destek almak son derece önemlidir.

Kaynakça: https://www.sacap.edu.za/blog/applied-psychology/tips-for-dealing-with-toxic-relationships/

Türkçeye Çeviren – Düzenleyen: Fatih Özmez