KALP NAKLİ VE YAPAY KALP DESTEK CİHAZLARININ UYGULANMASI
Kalp yetmezliği
Kalp, vücutta kan dolaşımını sağlayan hayati bir organdır. Vücuttan kalbe dönen oksijenden fakir kanı, kalbin sağ karıncığı akciğerlere yollar. Akciğerlerde oksijenlenen kan, kalbin sol karıncığına döner ve buradan da tüm vücuda pompalanır. Kalbin sağ, sol ya da her iki karıncığının görevini yapamamasına kalp yetmezliği denir. Kalp yetmezliği ilerleyici bir hastalık olup, zaman içerisinde kalbin kuvveti giderek daha da azalır. Kalp, vücudun ihtiyacı olan miktarda kanı pompalayamaz duruma geldiğinde, dokular ve hücreler oksijen ve besin maddelerini almakta zorlanmaya başlarlar.
Gelişmiş toplumlarda en önemli ölüm sebeplerinin başında kalp yetmezliği gelir.Tüm dünyadaki mortalite ve morbiditenin en önemli sebebidir. Her yıl 17.3 milyon kişi ölmektedir. (toplam mortalitenin %30) (WHO) Hastaneye ilk yatıştan sonraki 5 yılda mortalite % 75 dir. Bu çoğu kanser türlerinden daha yüksek mortalite (ölüm oranı) demektir. Kalp yetmezliği son safhasındaki hasta sayısının giderek artmaktadır.
Kalp yetmezlikli hastaların her yıl %10'unda klinik durum son dönem kalp yetmezliğine ilerler. Terminal dönemlerdeki bu hastaların %50'si bir yıl içinde kaybedilir. Türkiye'de 1.000.000 kalp yetmezlikli hasta oldupu tahmin edilmektedir. Bu hastalardan 3000 tanesinde son dönem kalp yetmezliği kliniği mevcuttur.
Türkiye'de her milyon nüfus için yapılan kalp transplantasyonu 2010 yılı için 1.1 iken İspanya'da 5.2, Almanya'da 4.8, İngiltere'de 2.0'dır. Dünyada kalp transplantasyonu ihtiyacı son 10 yılda %100 oranında artmasına rağmen donör sayısının bununla orantılı olarak artmaması nedeniyle kalp bekleme listesindeki hasta sayısı giderek artmaktadır. Son evre kalp yetmezliğinde hastaların yarıdan fazlası tanı konduktan sonra 1 yıl içerisinde kaybedilirler.
Kalp yetersizliğine yol açan hastalıklar :
Koroner Arter Hastalığı: En sık görülen kalp hastalığıdır. Kalbi besleyen koroner damarların daralması ve/veya tıkanması nedeniyle, ihtiyacı olan oksijen ve besini yeterince alamayan kalp kasının hasarlanması, hatta ölmesi (enfarktüs) sonucu kalbin kasılma gücünde azalma meydana gelir.
Kompleks Kalp Kapak Hastalıkları: Doğuştan veya sonradan olan aort ve mitral kapak bozuklukları, kalbin iş yükünü arttırarak onun gerilmesi ve büyümesi ile kalp yetersizliğine yol açabilirler.
Kardiomyopati: Kalp yetmezliğine neden olabilen bir kalp kası hastalığıdır. Kalp kası büyür ve kasılma fonksiyonlarını kaybeder, kanı organ ve dokulara etkin olarak pompalayamaz hale gelir, sonunda kalp yetmezliği gelişir. Önceleri eforla çabuk yorulma,nefes darlığı, çarpıntı,bacaklarda şişlik ile başlayan şikayetler giderek ilerler. Vücuttaki fazla su, damarlarda, akciğerde, karaciğerde, karın boşluğunda ve bacaklarda birikmeye başlar. Oksijen ve gıdayı yeteri kadar alamayan diğer organlar da zaman içinde bu durumdan zarar görür.
Kardiomyopati sebepleri:
1. Dilate (genişlemiş) kardiomyopati aşağıdaki nedenlere bağlı olabilir:
• Viral (enfeksiyon)
• Loğusalık (doğum sonrası dönem)
• Alkol (kronik alkoliklerde gelişir)
• Uyuşturucu ilaç kullanımı
• Sebebi bilinmeyen
2. İskemik kardiyomyopati
Koroner arter hastalığına bağlı kalp kasının yetersiz kan alması veya kalp krizi(enfarktüs) sonrası kalbin kas gücünü kaybetmesidir.
3. Konjenital sebeplere bağlı kardiomyopati: Doğumdan itibaren kalpte hastalığı olanlarda görülen kardiomyopati cinsidir.
‘’Kalp yetmezliği'nin tedavisinde en etkili yöntemler kalp nakli ve yapay kalp destek cihazlarıdır.’’
Kalp nakli
Kalp nakli, yeterli fonksiyon gösteremeyen hasta kalbin sağlıklı bir insan kalbi ile değiştirilmesi işlemidir. Beyin ölümü geliştikten sonra organları bağışlanan kişilerden alınan sağlıklı kalp daha önceden kalp nakli kararı alınmış alıcı hastalara nakledilir.
Yapay kalp destek cihazları
Yapay kalp destek cihazları, son evre kalp yetersizliğindeki hastada kalbin pompalama görevini üstlenen, ileri teknoloji ürünü cihazlardır. Hastanın kalp yetersizliği iyileşene dek ya da kalp nakli oluncaya dek kullanılan kısa süreli yapay kalp destek cihazları olduğu gibi, hastanın kalan hayatı boyunca kullanabileceği uzun süreli yapay kalp destek sistemleri de mevcuttur. Teknoloji geliştikce cihazların ve hastaların ömrü uzamakta, daha az komplikasyon görülmekte daha iyi sonuçlar alınmaktadır. Birinci kuşak yapay destek cihazlarında 1 yıllık sağ kalım oranı % 50 iken, 2. kuşak cihazlarda bu oran %68-86, 3. kuşak cihazlarda %85-91 olarak bildirilmiştir.
Kalp destek cihazları, ani yada zamanla gelişmiş son evre kalp yetmezliğindeki hastalarda başlıca dört amaç için kullanılmaktadır.
• Aniden kalp yetersizliği gelişen hastalarda, diğer organ fonksiyonlarında oluşacak bozulmanın önüne geçmek ve uzun süreli bir destek sistemi uygulayana kadar hastayı hayatta tutabilmek için köprülemeye köprüleme (kısa süreli kullanım) amacıyla.
• Miyokardit (kalp kasının virüs vb. sebeplerle iltihabı) gibi aniden kalp yetersizliği oluşturan ama ilaç tedavisi sonucu tamamen iyileşen hastalıklarda, hastalığın şiddetli seyrettiği dönemde hastanın hayatta tutulabilmesi için iyileşmeye köprüleme amacıyla.
• Kalp nakli için bekleme listesinde olan, ancak kalp beklerken kalp yetersizliği ilerleyen hastalarda kalp nakline köprüleme amacıyla. ABD de kalp nakli yapılan hastaların %35 inde yapay kalp destek cihazı bulunmaktadır.
• Çeşitli sebeplerden (ileri yaş, ciddi böbrek, karaciğer hastalığı vb.) dolayı kalp nakli olamayacak durumda olan hastaların yaşam süresini ve kalitesini arttırmak için hayat boyu kullanım amacıyla.
Kalp nakli ve yapay kalp destek cihazları, T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş, organ nakli yapay kalp sistemleri konusunda tecrübeli ekipleri bulunan, kalp nakli programı yürüten tam donanımlı hastaneler tarafından yapılır.
1991 yılından itibaren Akdeniz Üniversitesi Kalp Damar Cerrahisi kliniğinde açık kalp cerrahisi ameliyatları yapılmaktadır. 1998 yılından itibaren kliniğimizde kalp nakli ameliyatları da yapılmaya başlanmıştır. Kliniğimizde kalp nakli ameliyatlarının yanı sıra yapay kalp destek cihazları ve total yapay kalp cihazları ameliyatları başayıyla yapılmaktadır.
Yapay kalp destek cihazı ameliyatı
Yapay kalp destek cihazları, vücud içine yerleştirilen (implantable, minyatür) ve vücüd dışında (parakorporal) olan olmak üzere iki farklı gruptur. Hangisinin takılacağı, hastanın kalp yetersizliğinin ve genel durumunun özelliklerine göre belirlenir. Yapay kalp destek cihazı ameliyatı, takılan cihazın türüne göre değişse de, eğer bir komplikasyon gelişmez ise ortalama 4-6 saat süren bir ameliyattır. Ameliyatı biten hastalar, yoğun bakımdaki özel nakil odasında uyanırlar, tüm bulgular normale geldiğinde solunum cihazından ayrılırlar. Bu hastalar, cihazla yaşadıkları süre boyunca kan sulandırıcı ilaçlar kullanmak ve düzenli olarak kan testleri yaptırarak bu ilaçların dozlarını doktorlarına danışmak zorundadırlar.
Kalp nakli ve yapay kalp destek cihazları programına kimler alınır?
Hastanın tıbbi geçmişini bilen ve takip eden kalp doktoru (kardiyolog), hastalığın tedavisi için kalp naklinin gerekli olduğunu düşündüğünde, kalp nakli ve yapay kalp destek sistemleri konseyine başvurur. Değerlendirmenin sonucunda hasta kalp nakline uygun bulunursa, programa alınarak organ bekleme listesine kaydedilir.
Bekleme süreci
Kalp nakli ve yapay kalp destek sistemleri konseyinde kalp nakli kararı verilerek bekleme listesine alınan hastalardan durumu evinde yaşayabilmesine imkan verecek düzeyde olanlar belli aralıklarla kontrole gelmek üzere evlerinde, ağır kalp yetersizliğinde olanlar ise hastanede yatarak uygun kalp beklerler. Bekleme sürecinde durumu kritikleşen hastaların, yapay kalp destek cihazları takılarak organ bulunana kadar hayatta tutulmaları sağlanabilir.
Kalp nakli bekleyen hastalar, ruhen ve bedenen her an nakil ameliyatına hazır durumda olmalıdırlar. Verilen ilaçların eksiksiz ve zamanında kullanılmasına özen göstermelidirler. Bu hastalar infeksiyona yatkın olduklarından kalabalık ortamlardan kaçınmalı, kişisel hijyene dikkat etmeli ve kontrollerine düzenli olarak gelmelidirler. Kalp nakli ameliyatı için önceden randevulaşmak mümkün olmadığından, hasta ve yakınlarına ait telefonlar gece-gündüz ulaşılabilir olmalı, telefonla görüştükten sonra derhal hastaneye doğru yola çıkmaya hazır olunmalıdır.
Donör sayısındaki kısıtlılık, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kalp transplantasyon merkezlerinin en önemli problemidir. Nakil bekleyen adayların sayısı ile uygun donör sayısı arasındaki uyumsuzluk, kalp naklinin uygulanabilirliğini kısıtlamaktadır. Ülkemizde her yıl, organ bekleyen kişi sayısı %10 oranında artmaktadır.
Kalp nakli ve yapay kalp destek cihazları programları, devletin ruhsat verdiği ve denetlediği sınırlı sayıdaki merkezde yürütülmektedir. SGK'lı hastaların kalp nakli ve yapay kalp destek cihazları ameliyatları, hazırlık, yoğun bakım ve hastane dönemlerindeki bakım ve tedavileri SGK tarafından karşılanmaktadır.
