Travmanın etkileri ve travmayla başa çıkmanın yolları

Fiziksel ve Psikolojik bütünlüğümüzü tehdit eden her türlü olay travmadır. Travma hiç beklemediğimiz bir anda ve ne yaparsak yapalım asla hazırlıklı olamayacağımız bir şekilde, bütünlük ve süreklilik gibi varlığımıza darbedir.

 

TRAVMANIN ETKİLERİ VE TRAVMAYLA BAŞA ÇIKMA

Travma Nedir?

Fiziksel ve Psikolojik bütünlüğümüzü tehdit eden her türlü olay travmadır. Yaşamımıza, vücut bütünlüğümüze, inanç sistemlerimize, sevdiklerimize yönelik bir tehdit vardır. Travma hiç beklemediğimiz bir anda ve ne yaparsak yapalım asla hazırlıklı olamayacağımız bir şekilde, bütünlük ve süreklilik gibi varlığımızı yasladığımız temel hayat referanslarımıza inen ani bir darbedir.

Amerikan Psikoloji Derneği (APA) göre, travma “Bir kaza, tecavüz veya doğal afet gibi korkunç bir olaya verilen duygusal tepkidir”.

 Psikolojik travma, bir kişinin son derece stresli bulduğu bir olaya verdiği tepkidir. Ayrılık ve boşanma, iş kaybı, aile içi şiddet, tecavüz, trafik kazası, ani hastalık, sakat kalma ve ani ölümler kişisel travma listesine girerken; savaş, terör, doğal afetler, büyük çaplı ekonomik krizler toplumsal travmalar başlığı altında ele alınır.

Stresli bir olay yaşayan herkes travma geliştirmez. Ayrıca çeşitli travma türleri vardır. Bazı insanlar birkaç hafta sonra semptomlar geliştirirken, diğerleri daha uzun vadeli etkilere sahip olacaktır.

Travmanın kişinin iyilik hali üzerinde uzun vadeli etkileri olabilir. Semptomlar devam ederse ve Travmanın şiddeti azalmazsa, travma sonrası stres bozukluğuna (TSSB) dönüşür.

TRAVMA TÜRLERİ

·         Akut Travma: Bu stresli ve tehlikeli tek bir olaydan kaynaklanır.

·         Kronik Travma: Bu, yüksek stresli olaylara tekrar tekrar ve uzun süre maruz kalmaktan kaynaklanır. Örnekler arasında çocuk istismarı, zorbalık veya aile içi şiddet vakaları sayılabilir.

·         Karmaşık Travma: Bu, birden fazla travmatik olaya maruz kalmanın sonucudur.

Bununla beraber İkincil Travma veya Dolaylı Travma, başka bir travma şeklidir. Bu travma biçimiyle kişi, travmatik bir olay yaşayan biriyle yakın temastan dolayı travma belirtileri geliştirir. Psikologlar, ruh sağlığı uzmanları ve diğer aile üyeleri dolaylı travma riski altındadır.

TRAVMA BELİRTİLERİ

Duygusal ve Psikolojik tepkiler

·         İnkar

·         Korku

·         Üzüntü

·         Utanç

·         Bilinç bulanıklığı, konfüzyon

·         Depresyon

·         Endişe

·         Suçluluk

·         Uyuşma

 

·         Konsantrasyon eksikliği

·         Umutsuzluk

Bu durumu yaşayan bireyler, Duygusal patlamalar yaşayabilirler, hissettikleriyle başa çıkmakta zorlanabilirler ve sosyal çekilme yaşayabilirler.

Fiziksel Tepkiler

Duygusal bir tepki ile birlikte travma, aşağıdakiler gibi fiziksel semptomlara neden olabilir:

·         Baş ağrısı

·         Sindirim problemleri

·         Tükenmişlik

·         Kalp atışlarında artış

·         Terlemek

·         Gergin hissetmek

Bazen kişi aşırı uyarılma hissettiğinden dolayı sürekli uyanıklık halindeymiş gibi hisseder. Bu durum uyuma zorluğuna yol açar.

Yapılan araştırmalara göre Travmatik Deneyimler,

·         Zorbalık

·         Taciz

·         Fiziksel ve duygusal istismar

·         Doğum

·         Hayatı tehdit eden hastalıklar

·         Sevilen birinin ani kaybı

·         Saldırıya uğramak

·         Kaçırılmak

·         Terör eylemleri

·         Doğal afetler

·         Savaş

Travmatik olaylar izole edilen, tekrarlayabilen veya devam eden olaylar olabilir. Kişi, travmatik bir olayın başka birinin başına gelmesine tanık olduktan sonra da travma yaşayabilir.

Her insanın travmatik olaylara karşı farklı tepkileri vardır. Örneğin, doğal afet esnasında kişiler farklı tepkiler ve davranışlar sergileyebilir.

TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU (TSSB)

TSSB, stresli olaydan sonraki haftalar ve aylar içinde travma semptomları devam ettiğinde veya kötüleştiğinde gelişir. Travma sonrası stres bozukluğu rahatsız edici olmakla beraber kişinin günlük yaşamını ve sosyal ilişkilerini sekteye uğratır.

Travma tepkileri, anksiyete, depresyon gibi farklı psikolojik rahatsızlıkları tetikleyebilir. TSSB de en belirgin özellikler geri dönüşler (flasback) ve kaçınma durumlarıdır. Kişi travmatik olayı düşünmekten, meydana geldiği yeri ziyaret etmekten veya tetikleyicilerinden kaçınmaya çalışıyorsa bu bir Travma sonrası stres Bozukluğu belirtisi olabilir.

TSSB yıllarca sürebilir ancak tedavi ile kişilerin semptomlarını yönetmelerine ve yaşam kalitelerini iyileştirmelerine yardımcı olur.

TSSB geliştirmek için risk faktörleri;

·         Önceki Travma

·         Fiziksel ağrı ve yaralanma

·         Travmadan sonra çok az desteğe sahip olmak

·         Finansal zorluk gibi diğer stres faktörleriyle aynı anda uğraşmak

·         Önceki kaygı ve depresyon durumları

Araştırmalara göre, travma yaşayan çoğu insan TSSB geliştirmez.

Çocukluk Travması

Çocuklar üzerinde yapılan çalışma bulgularına göre, çocukların beyin yapıları hala gelişmekte olduğu için özellikle travmaya karşı çok savunmasız olduğunu gösteriyor.

Çocuklar korkunç olaylar sırasında yüksek bir stres durumu yaşarlar ve vücutları stres ve korku ile ilgili hormonları salgılar. Bu tür gelişimsel travma normal beyin gelişimini bozabilir. Sonuç olarak travma, çocuğun uzun vadeli duygusal gelişimini, zihinsel sağlığını ve davranışlarını önemli ölçüde etkileyebilir. Korku ve çaresizlik yetişkinlik dönemine kadar devam edebilir.

 

 

TRAVMA SEMPTOMLARININ TEDAVİSİ

Terapi, travma için en öncelikli tedavi yöntemidir. Genellikle kişi yetkin bir terapistle çalışmaya başlar. Kişinin Yararlanacağı terapi türleri;

Bilişsel Davranışçı Terapi

Bilişsel Davranışçı Terapi, insanların davranışlarını ve duygularını etkilemek için düşünce kalıplarını değiştirmeye yardımcı olur. Özellikle, TSSB tedavisinde çok etkili sonuçlar alınabilir.

 

Göz Hareketi Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme (EMDR)

Göz hareketleriyle duyarsızlaştırma ve yeniden işleme veya EMDR, diğer yaygın bir travma tedavisidir.

EMDR sırasında, terapist göz hareketlerini yönlendirirken, bireyler belirli travmatik deneyimleri kısaca yeniden yaşarlar. EMDR, insanların travmatik anıları işlemesine ve bütünleştirmesine yardımcı olmayı amaçlar.

Somatik Terapiler

Diğer terapi yöntemleri, zihin ve bedenin travmayı işlemesine yardımcı olmak için somatik ve beden odaklı teknikler kullanır.

·         Somatik Deneyim: Bu yaklaşım, bir kişinin travmatik anıları güvenli bir alanda yeniden yaşamasına yardımcı olan bir terapi sürecini içerir.

·         Duyu – Motor Psikoterapi: Bu tür terapi, travmatik anıları güç kaynaklarına dönüştürmek için psikoterapiyi beden temelli tekniklerle birleştirir.

·         Akupunktur Noktası Uyarımı: Bu, bir gevşeme durumuna neden olan vücuttaki belirli noktalara baskı uygulayan bir uygulamayı içerir.

Her ne kadar bu tür teknikler kullanılsa da BDT ve EMDR için olduğu kadar fazla kanıt yoktur.

İLAÇ TEDAVİSİ

İlaç tedavisi tek başına Travmayı ve TSSB rahatsızlığını tedavi edemez, ancak kişinin depresyon, anksiyete ve uyku bozukluklarının giderilmesine yardımcı olur. Ayrıca, ilaç tedavisi kişinin bozulmuş olan hormonsal dengesini düzenleyerek psikoterapi için hazırlar.

 

KİŞİSEL BAKIM

Öz bakım uygulamak, bireylerin travmadan kaynaklanan duygusal, psikolojik ve fiziksel semptomlarıyla baş etmelerine yardımcı olabilir.

Egzersiz Yapmak, Travma vücudun savaş ya da kaç tepkisini harekete geçirebilir. Egzersiz bu etkilerin bazılarını hafifletmeye yardımcı olabilir. Egzersizin Travma Stres Bozukluğu olan Bireyler için etkili bir terapi olduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır.

Farkındalık, Dikkatli nefes alma ve diğer farkındalık temelli egzersizler, insanları şimdiki zamana yerleştirerek travmatik olayı yeniden yaşamalarını engelleyebilir.

Başkalarıyla Bağlantı Kurmak, Başkalarından çekilmek, kendini toplumdan kendini izole etmek travmanın yaygın bir belirtisidir. Arkadaşlar ve aile ile bağlantı kurmak travma tedavisinde hayati önem taşır. Bu süreçte kişi, travma hakkında konuşmak zorunda değildir. Sadece başkalarıyla etkileşim kurmak, ruh halini ve esenliği iyileştirebilir. Travmayı deneyimleyen kişi, güvendiği kişilerle travmayı konuşabilir. Bu durum onu rahatlatacaktır.

Dengeli Bir Yaşam Tarzı Kurun, Travması olan bir kişi rahatlamayı veya iyi uyumayı zor bulabilir. Bununla birlikte, uyku ve dengeli beslenme rahatlama ve zihinsel sağlıkta önemli rol oynar.

·         Gece 7-9 saat uyumak

·         Dengeli ve sağlıklı yemek programı

·         Alkol ve uyuşturucudan kaçınmak

·         Eğlenceli aktivitelere zaman ayırmak

 

NE ZAMAN YARDIM ARANMALI

Kalıcı veya şiddetli travma belirtileri yaşayan kişiler, bir psikolog ve ruh sağlığı uzmanlarından yardım almalıdır.

Eğer İntihar Düşüncesi varsa acil şekilde yardım alınmalıdır.

              

                       İNTİHARI ÖNLEME

Kendine zarar verme, intihar etme veya başka birine zarar verme riski taşıyan birini tanıyorsanız;

·         Zor soru sorulmalıdır. “İntihar etmeyi düşünüyor musunuz?”

·         Kişiyi yargılamadan dinlemeli

·         Profesyonel yardım alana kadar kişiyi yalnız bırakmayın

 

Özetle, Çoğu insan hayatının belirli bir noktasında travmatik bir olay yaşayacaktır. Bazıları şok ve sıkıntı belirtileri yaşayabilir kısa sürede iyileşir.

Bazıları ise, Travma Stres Sonrası (TSSB) gelişimi gibi daha uzun vadeli travmatik etkiler yaşayabilir. Terapi ve diğer kişisel gelişim programlarıyla kişi bu problemlerin üstesinden gelebilir.