Göz küresinin tabakaları: Tunica fibrosa bulbi (dış tabaka, destek doku) • Kornea • Sklera Tunica vaskulosa bulbi (orta tabaka, üvea) • İris • Korpus siliyare • Koroid Tunica interna bulbi (iç tabaka, tunica nervosa) • Duyusal retina • Retina pigment epiteli (RPE) Tunica fibrosa bulbi: Sklera: Globun 5/6’lık arka kısmını oluşturan, gözün şekil ve hacmini koruyan sert ve sağlam yapıdır. Arkada 1 mm, ekvatorda 0.5 mm, ekvatorun önünde 0.3mm, kornea çevresinde 0.8 mm kalınlıktadır. Anterioru konjonktivaya, posterioru tenon kapsülü içine gömülüdür. Dıştan içe doğru episklera, stroma, lamina fusca katmanlarından oluşur. Yüzeyel episkleral damarlar ve sklera içinde seyreden damarlardan kanlanır. Arka bölüm kısa siliyer sinirler, ön taraf uzun siliyer sinirlerle inerve edilir. Kornea: Globun ön 1/6’lık kısmını oluşturan yapıdır. Çapı vertikalde 10.5, horizontalde 11.5 mm’dir Kırıcılığı 42-43 Diyoptridir. Gözün en kırıcı ortamıdır. Santral kalınlığı 530-540 µm periferde ise 900 µm ‘dir. Tabakalar: Epitel: Çok katlı yassı epitel Bowman tabakası: Bazal membrana karşılık gelir. Stroma: Kollajen lameller, keratositler ve mukoproteinlerden oluşan korneanın en kalın tabakasıdır. Descemet membranı: Endotelin bazal membranıdır. Endotel: Tek katlı yassı epitel hücrelerden oluşur. Santral kornea avaskülerdir. Limbusta episkleral damarlardan oluşan yüzeyel marjinal pleksus vardır. Saydamlığını ise kan damarları olmayışı, su içeriğinin az oluşu ve kollajen liflerinin paralel şekilde dizilişi sayesinde kazanır. Trigeminal sinirin oftalmik dalı ile inerve olur. Limbus korneoskleral bileşkenin adıdır. 1mm genişliğinde 1.5 mm kalınlığındadır. Trabeküler ağı örter. Tunica vaskulosa bulbi: Koroid: Sklera ve retina arasında siliyer cisimden optik sinire kadar devam eden damardan zengin yapıdır. Görevi retina pigment epiteli ve retinanın dış 1/3’lük kısmını beslemektir. Tabakaları dıştan içe: Suprakoroid, stroma, vasküler kat, koryokapillaris katı, bruch zarı şeklindedir. Arterler: Kısa posterior siliyer arterler, iki uzun posterior siliyer arter ve anterior siliyer arter.
Ven: Vorteks venlerine sonra oftalmik ven ve sonrasında kavernöz sinüse boşalır. Korpus siliyare: Skleral mahmuzdan ora serrataya uzanan üçgene şeklinde bir yapıdır. Melanin koyu rengini verir. Pars plikata: Zinn liflerinin ön kısımda yapıştığı yerdir. Pars plana: Viktrektomi cerrahisi sırasında giriş yeri oluşturabilen bölümdür. Histolojik olarak siliyer kas ve epitelden oluşur. Siliyer kas longitüdinal (kasıldığında trabeküler ağ açılır), dairesel (kasıldığında Zinn lifleri gevşer, lens bombeleşir) ve oblik olarak üç bölümden oluşur. Epitel ise pigmentli ve pigmentsiz olarak ikiye ayrılır. Pigmentsiz epitelden humör aköz sentezlenir. İris: Ön ve arka kamarayı ayıran lens ve siliyer cismin önünde bulunan pigment içeren diyaframlı yapıdır. Pupil ortasındaki açıklıktır. Kasları: Sfinkter pupila: Pupil kenarındaki halkasal yapıdaki kaslardır. Kasılınca 1.5-2 mm’ye kadar daralır. Miyozis gerçekleşir. Okülomotor sinirle inerve edilir. Dilatatör pupilla: Radyal uzanan (iris kökünden sfinktere kadar) kaslardır. Midriyazise sebep olur. Sempatik sinirlerle inerve olur. A. siliaris anterior ve a. siliaris posterior longus anastomozundan beslenir. Tunica interna bulbi: Retina: Ora serrata ile optik sinir başı arası uzanır. İçte sensöryal retina dışta ise RPE olarak 2 bölüme ayrılır. Makula: Optik aksın geçtiği 5-6 mm’lik saha Fovea: 1.5mm çapındaki çukurluk bölgesidir. Albinizim gibi hastalıklarda foveal hipoplazi görülebilir. Foveola: 0.35mm çapında, foveanın ortasındaki yalnızca konların olduğu bölüm Optik disk (papilla) makula luteanın 3 mm nazalinde 1.5 mm genişliğindedir. İçinde a. ve v. centralis retina bulunur. Katmanları: 1. Retina pigment epitel katı (RPE) 2. Fotoreseptör katı (nöron, basil ve koni hücreleri vardır) 3. Dış sınırlayıcı zarı kat (Dış limitant membran) 4. Dış nükleer kat 5. Dış pleksiform kat 6. İç nükleer kat (2. nöron, bipolar, amakrin, horizontal, Müller (destek) hücreleri vardır) 7. İç pleksiform katı 8. Ganglion hücre katı (3.nöron, multiplar ganglion hücreleri vardır) 9. Sinir lifleri katı (ganglion hücre aksonları) 10. İç sınırlayıcı zarı katı (İç limitant membran) Arterleri: Santral retinal arter retina oftalmik arterden çıkar.iç 2/3’lük kısmı retinayı besler. Koroidal damarlar fotoreseptörler ve RPE’yi besler. Siliyoretinal arter: Toplumun %10-30’unda bulunur. Koroidden gelerek papillanın temporal kenarından makulaya gider. Venleri: Santral retinal ven ile oftalmik vene, sonrasında kavernöz sinüse boşalır. Ayrıca, RPE hücreleri arasındaki sıkı yapışıklıklar (zonula okludens) dış kan retina bariyerini, retina kapillerindeki endotel hücreleri de iç kan retina bariyerini oluşturur. Işığı Kıran Yapılar: Kornea Aköz Hümor: Siliyer proseslerden salgılanır. Ön ve arka kamarayı doldurur. Trabekulum aracılığıyla Schlemm kanalına boşalır. Lens: Çapı 9 mm, genişliği 5 mm’dir. Kapsül ile sarılı ve Zinn lifleri ile siliyer proseslere asılıdır. Arka yüzün eğriliği ön yüzden fazladır. Ekvator: Ön ve arka yüzün birleştiği bölge. Kapsül Ön yüzde 14 mikron, arkada 4 mikron Zonüler lamel: Zinn liflerinin yapıştığı kat Epitel: Yetişkinde sadece önde bulunur Germinatif bölge: Lens liflerinin üretimini sağlar Lifler Korteks Epinükleus Nükleus Korpus Vitreum: Ora serratanın arkasında, Kamara vitrea’yı doldurur. Yarı jelatinöz, şeffaf sıvı hümor vitreus, etrafını saran zar membrana vitreadır. Kan damarı bulunmaz. Retina ve siliyer proses damarlarından beslenir. Göz Kapakları Gözü örtüp mekanik travmalardan ve etkilerden koruyan dokudur. Önde deri arkada konjonktiva ile kaplıdır. Sulkus orbitopalpebralisler altta ve üstte kapakları tarsal ve orbital olarak ikiye ayırır. Rima palpebrarum 12-15mm uzunluğundadır. Limbus palpebralis ant.- kirpikler bulunur. Limbus palpebralis post – gl tarsaleslerin ağızlar açılır. Kanlanmasını oftalmik arter ve fasyal arterlerden alır. Bezler Moll bezleri: Modifiye ter bezleri Kirpik-kıl diplerine açılır. Zeiss bezleri: Yağ bezleri Kirpik-kıl diplerinde bulunur. Meibomius bezleri: Yağ-sebum bezleri Tars içinde yerleşmiştir.
Kaslar Orbikülaris kası: Gözün çevresinde halka şeklinde kapakların kapanmasını sağlar. 7. kranial sinir ile uyarılır. Palpebral Riolan Pretarsal Preseptal Orbital Levator palpebralis superior: Zinn tendonundan orbita kenarına, kapak derisine, fornikse ve tars ön yüzüne yapışır. 3. kranial sinir ile inerve edilir. Müller Kası: Sempatik sinirlerle inerve olur. 2’şer adettir. Üst müller: Tarsın üst kenarı Alt müller: Tarsın orbital kenarı Tars: Sıkı bağdokusudur. Uzunlukları: Üst 10 mm, alt 5 mm’dir. Kalınlıkları 1 mm’dir. Kapak iskeletini oluşturur. Meibomian bezlerini barındırır. Lig. palpebrale laterale ve mediale ile kemiğe bağlanır. Septum orbitalis: Üst ve alt tars ile orbita arasındaki membranöz yapıdır. Konjonktiva: Göz kapaklarının iç yüzü (Tarsal konjonktiva) ve skleranın ön yüzünü (Bulber konjonktiva) örten saydam, ince muköz bir membrandır. Limbusta tenona sıkı yapışıktır. Girintiler yapar (Vogt ve Busacce palisatları). Ayrıca müsin salgılayan Manz bezleri vardır. Epitelde goblet hücereleri müsin salgılar. Substansia propriada sinir, damar ve Krause-Wolfring gibi seröz göz yaşı üretimi yapan bezler bulunur. Oftalmik sinir, sklera ve üst göz kapak konjonktivası, maksiller sinir, Alt göz kapak konjonktivasını uyarır. Lakrimal sistem: Lakrimal Bez Fossa glandula lakrimalis’de bulunur (orbita tavanının anterolateralinde). M. levator palprae superior tarafından ikiye ayrılır: • pars orbitalis • pars palpebralis Ductuli excretorii Yaklaşık 12 adettir. Üst fornikse açılır. Pars orbitalis’in kanalları pars palpebralis’in içinden geçer. Lacus lacrimalis Lakrimal punktum Lakrimal kanalikül Lakrimal kese 10 mm boyutundadır. Ön bölümü lig. palpebrale mediale, arka bölümü m. orbikülaris okuli ile komşudur. Duktus nazolakrimalis 12 mm Meatus nasi inferiora açılır. Ekstraoküler Kasları M. levator palpebrae superior: Sfenoid kemiğin ala minor kısmından başlar. Üç yaprağa ayrılır. • Yüzeyel yaprak: Üst göz kapağının derisine tutunur. • Orta yaprak: Tarsus sup.’un üst kenarına tutunur. • Derin yaprak: Üst fornikse tutunur. Üst göz kapak elevasyonunu sağlar. M. obliqus superior: Optik kanalın üst-iç tarafından ve Zinn tendonundan başlar. Troklear kartilajın içinden geçip yön değiştirir. Ekvatorun arkasında üst-dış sklera’da sonlanır. Gözü aşağı ve dışa çevirir. N. Trochlearis tarafından inerve olur. M. obliqus inferior: Fossa sacci lacrimalis’in alt kısmının lateralinden başlar. Ekvatorun arkasında dış –alt sklera’da sonlanır. Gözü yukarı ve dışa çevirir. M. rektus superior: Zinn halkasından başlar. Limbusun 7.7 mm superiorunda sklerada sonlanır. Göz küresine elevasyon Gözün üst noktasına iç rotasyon yaptırır. M. rektus inferior: Zinn halkasından başlar. Limbusun 6.5 mm inferiorunda sonlanır. Gözü aşağı çevirir. Gözün alt noktasına iç rotasyon yaptırır. M. rektus lateralis: Zinn halkasından başlar. Limbusun 6.9 mm lateralinde sonlanır. Gözün abduksiyonunu sağlar N. Abducens tarafından inerve olur.
M. rektus medialis: Zinn halkasından başlar. Limbusun 5.5 mm medialinde sonlanır. Göz adduksiyonu sağlar. Her kas kılıfla örtülüdür. Alt rektus ve alt oblik kasları birleşerek ortak bir kılıf oluşturur yukarı uzanarak iç ve dış rektusların kılıfları ile birleşir. Buna Lockwood ligamanı denir. Bu ligaman göz küresini hamak gibi asar. Dört rektus kası intermuskuler membran ile birbirlerine bağlıdır. Optik Sinir Gangliyon hücrelerinin bir araya gelmesi ile oluşan yapıdır. Optik kiyazmaya kadar uzanır. 35-55 mm boyunda miyelinli sinir lifidir. Dura mater, araknoid mater ve piamater ile örtülür. Ancak optik foramenden giderken dura mater orbita periostuna yapışır. Fotoreseptör olmadığından görme alanının kör noktasını oluşturur. Bölümleri: Göz içi: Sklera içindeki 1 mm uzunluğundaki bölümdür. Ortası fizyolojik çukurluktur. Orbita içi: Papilladan optik foramene 25mm Foramen içi: 8 mm Kranium içi: 15mm Görme Yolları: N. optikus • 3. nöron uzantısı (multipolar gang.) • Yaklaşık 4 cm Kiazma • Makülanın nasal yarısından gelen lifler çaprazlaşır. Optik traktus Corpus geniculatum laterale • 4. nöron başlangıcı Optik radyasyon Kortex • Kortikal görme merkezi (17. saha) • Görme assosiasyon sahaları (18. ve 19. sahalar) Işık refleksi: N. opticus – corpus geniculatum laterale (sinaps yok) - nuc. pretectalis (sinaps) – edinger westphal – n. oculomotorius - m. ciliaris, m. sphincter pupilla Akomodasyon: Afferent: n. Opticus; Efferent: n. oculomotorius. KAYNAKÇA 1: Kanski, J. and Bowling, B., 2016. Kanski’s Clinical Ophthalmology. (Edinburgh): Elsevier. 2: Temel Göz Hastalıkları. O’dwyer PA, Akova YA. Güneş Tıp Kitabevi, Ankara, 2015. OFTALMOLOJİDE MUA
