Siyah beyaz düşünme tarzına birkaç cümle ile örneklendirirsek daha anlaşılır olacağını düşünüyorum.
Ben hep başarısız biriydim.
Hiç kimse beni sevmiyor.
Hayatımın kontrolü her zaman benim elimde olmalıdır.
Siyah Beyaz Düşünme Nasıl Olur?
Kesin, kısıtlayıcı ve başka hiçbir olasılığı kabul etmeyen cümleler siyah beyaz düşüncenin dışa vurumudur. Özellikle depresif hissettiğimiz zamanlarda duygularımızı siyah ile, gece ile ya da karanlık ile tanımlayabiliyoruz. Genelde “Bir şey ya doğrudur ya yanlıştır.”, “Benim hayatımda griler yoktur.” diye düşünebiliriz. Kültür olarak bu tarz düşüncenin bizi güçlü gösterdiğini ve güçlendirdiğini düşünürüz. Çevremizden de buna benzer geri bildirimler alabiliriz. Ama sürekli böyle düşünmek ve davranmak bizi duygusal olarak sert birisi yapabilir. Anca hayatta özellikle duygusal olarak daha esnek olmalıyız. Çünkü olaylar her zaman istediğimiz gibi yolunda gitmeyebilir. Duygusal esneklik olumsuz durumlarda yıkılmadan tekrar ayağa kalkabilmektir. Olaylara verdiğimiz tepkilerde kırılmadan esnek olabilmektir.
Duygular da renkler gibi rengarenktir. Renklerin farklı kişilerde farklı duyguları uyandırdığı gibi aynı olaylar da farklı duyguları uyandırır. Her duygunun farklı şiddetlerini tatmalıyız. Duygularımızı iki uç ile kısıtlayarak hayattan keyif almayı unutabiliriz. Hayatın bize getirdiği tüm duyguları tattıkça /kabul ettikçe daha esnek dolayısıyla daha dayanıklı ve mutlu olabiliriz. Esneklik zayıflık demek değildir.
“Çocuğumun sınavdan düşük not almasını kabul edemem.” gibi katı kurallıysanız çocuğunuz düşük not aldığında bu durumla baş etme şansınız azalacaktır. Böyle durumlarda kaygı, öfke gibi olumsuz duyguları daha yoğun hissedebilirsiniz ve çözüm bulmaya çalışırken düşüncelerinizi odaklayamayıp zorlanabilirsiniz. Böyle bir olay karşısında “Çocuğumun sınavdan düşük not almasını istemem ama alırsa da dünyanın sonu değil çözüm ararım.” cümlesi daha yapıcı, kaygıyı ve öfkeyi azaltan bir yaklaşımdır. Çözüm bulmak daha kolay olacaktır çünkü sakin kalmak düşüncelerinizi olması gerekenlere odaklamanıza yardımcı olur.
“Yaptığım hatayı asla kabul etmem.” yerine “Hata yapmamak için elimden geleni yaptım. Hatamın nedenini bulup bir dahakine daha dikkatli olmaya çalışayım.” cümlesi kendini suçlamayan, çözüm arayan bir cümle. Aynı zamanda daha iyi hissettirir.
Siyah beyaz düşünceler öz saygınızı olumsuz etkileyebilir. Çünkü bu düşünceler ardından kişinin kendine doğru olumsuz yorumları ve duyguları beraberinde getirir. Kişiliğe yapılan bu saldırılar sonra yapacağınız işler için engelleyici olabilir. Diğer yandan başka insanların eleştirilerine de fazla duyarlı olabilirsiniz. Yapıcı bile olsa herhangi bir eleştiriye karşı savunmaya geçebilirsiniz. Yani sosyal hayatınız da olumsuz etkilenebilir.
Etkilenebilecek bir diğer alan da iş hayatınız ki iş yaşamı günün büyük bir bölümünü oluşturur. İş hayatının diğer alanları etkilememesi de söz konusu değildir. İş hayatında iyi ve kötü günleriniz olacaktır. Kötü günlerde kendinize acımasız davranıyor olabilirsiniz. Bu sonraki yapacağınız işleri baltalayabilir.
Siyah Beyaz Düşünme Tarzından Nasıl Kurtulabilirim?
Siyah beyaz düşüncelerden kurtulmanın yolu olumsuz durumlarla karşılaştığınızda düşüncelerinizi kontrol edebilmekten geçer. Bir olayla karşılaştığımızda bu olayı yorumlarız. Kafamızdan cümleler kurmaya başlarız. Bu noktada düşüncelerinize odaklanıp “Çok mu iki uçlu düşünüyorum, başka bir ihtimal var mı?” deyip seçenekleri artırabilirsiniz. Genelde benzer olaylara aynı cümleleri kurmaya ve aynı duyguları hissetmeye meyilliyizdir. Kendimizi kontrol ederek bu alışkanlığımızdan kurtulabiliriz. Seçeneklerimizi artırdıkça daha özgür düşünebiliriz.
