Serebral Palsi beyin felci anlamına gelir. Doğumdan önce, doğum sırasında veya doğum sonrasında (5 yaşa kadar) meydana gelen beyin hasarları bu gruba girer. Beyin hasarının nedenleri oksijensiz kalmak, enfeksiyon, konjenital beyin anomalileri, travma gibi faktörlerdir. Beyindeki hasarın yerine ve büyüklüğüne bağlı olarak çeşitli belirti ve bulgularla karşılaşabiliriz.
Pramidal tutulumda;
-spastik dipleji,
-spastik tripleji
-spastik hemipleji
-spastik kuadripleji görülebilir.
Ekstrapramidal tutulumda;
-diskinetik,
-atetoid
-ataksik tip görülebilir.
Klinik sınıflama:
-Spastik Serebral Palsi (%85)
-Spastik Hemipleji (%33)
-Bilateral Spastik Serebral Palsi (%52)
-Diskinetik Serebral Palsi
-Distonik
-Atetoid
-Ataksik
Serebral Palsi hareket sistemini etkileyerek koordine ve amaçlı hareket etme yeteneğini azaltır. Hareket sisteminin yanında konuşma, solunum, görme, işitme, dokunma, mesane ve bağırsak kontrolü de etkilenebilir.
Erken doğan prematüre bebeklerde Serebral Palsi daha sıktır. Annenin hamilelik sırasında geçirdiği hastalıklar ve aldığı ilaçlar da etkili olabilir. Yenidoğan döneminde ortaya çıkan kernikterus ve ilk iki ayda görülen menenjit, sepsis, dehidratasyon, travmalarda da Serebral Palsi meydana gelebilir.
Serebral Palsinin Belirtileri
Çok hafiften ileri dereceye kadar çeşitli tablolara neden olabilir.
Bebekte yuvarlanma, emekleme, oturma ve yürümede zorluk ve gecikmeler söz konusudur. Kas tonüsünde artış ya da tam tersine azalma olabilir. Konuşma geç ve zorlukla olur. KVR canlılığı söz konusudur. Titreme ve istemsiz hareketler meydana gelir. Sık düşme vardır. Konuşma bozukluğu ile birlikte yutma zorluğu da görülebilir. Görmede bozukluk olabilir. İşitme sorunları geç dönemde fark edilir. Vücudunun bir tarafını tercih etme hep aynı elle tutma ve kavrama görülebilir. Epilepsi benzeri nöbetler meydana gelebilir. Zihinsel sorunlar görülebilir. Spastik serebral palside hareketler yavaştır. Dizler ve kalçalar fleksiyondadır. Yürürken bacaklar makaslar. Atetoid serebral palside istemsiz hareketler olur. Bu hareketler yavaş ve burulma şeklindedir. Hipotonik serebral palside kaslar gevşektir, baş kontrolü yetersizdir, konuşma zorluğu hiporefleksi ve yürümede bozukluk görülür. Ataksik serebral palside denge bozukluğu ön plandadır. Düzensiz ve sakar kas hareketleri vardır. Yürüme, kavrama ve yazma bozuktur. Karışık serebral palside farklı belirti ve bulguların bir arada görülmesi söz konusudur.
Serebral Palsi Tedavisi
Serebral palside oluşan beyin hasarı ilerleyici değildir. Çocuk büyüdükçe hep daha iyiye doğru gider. Fonksiyonel iyileşme yanında komplikasyonların engellenmesi de çok önemlidir.
Serebral palsi rehabilitasyon ekibinde fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı uygulanacak olan rehabilitasyon programını hazırlar, takip eder, değerlendirir, gerekirse değiştirir. Çocuk doktoru tanıyı koyar, değerlendirir ve takip eder. Ortopedist kas ve kemik sorunlarını tespit eder, değerlendirir, takip eder, gerekirse ameliyat eder. Fizyoterapist serebral palsili çocukların kaslarını kuvvetlendirir, yürümelerine yardımcı olur. İş uğraşı terapisti öz bakım yeteneklerini geliştirir. Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlık sağlamaya çalışır. Hemşire çocuğun günlük aktivitelerini planlar, takip eder, gerekirse değişiklikler yapar. Varsa kullandığı ilaçlarını verir. Günlük yaşam aktivitelerinde yardımcı olur. Konuşma terapisti konuşma ve /veya yutma güçlüğü varsa buna yönelik olarak eğitim verir. Çocuğun bağımsız olarak iletişimini sağlamak için destekler. Özel eğitim öğretmeni çocukların yaşlarına uygun davranışlar ve sosyal beceriler geliştirmeleri için yardımcı olur. Problemli olan alanlarda uygun eğitimler verir.
Serebral palsi rehabilitasyonu interdisipliner bir yaklaşım gerektirir. Çocuğun durumu, hastalığın evresi, tipine göre, ilaç tedavisi, fizyoterapi, iş uğraşı terapisi, konuşma terapisi, yutma terapisi, botoks ve gerekirse cerrahi girişim yapılabilir.
Doğumdan sonraki 1-3 yılda yapılan fizyoterapi çok değerlidir. Baş ve gövde kontrolü, yuvarlanma, emekleme, yürüme ve kavramada önemli kazanımlar elde edilebilir. Bu kazanımları daha çabuk elde edebilmek için son zamanlarda robotik rehabilitasyon uygulamaları, sanal gerçeklik ve arttırılmış sanal gerçeklik programları daha çok yer almaya başlamıştır.
Sanal Rehabilitasyon
Sensör teknolojilerini kullanan sanal gerçeklik tabanlı rehabilitatif oyunlar, bir diğer ifadeyle aktif video oyunları son yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır. Sanal gerçeklik uygulamaları kullanıcının çeşitli objeleri sanal ortamda hareket ettirmesine dayanır. Bu çözümler, eklem hareket açıklığı kayıpları, hız ve koordinasyon problemleri, kas kuvveti kaybı, denge sorunları gibi serebral palsili çocukların ihtiyacı olan egzersizleri dokunmasız sensör ve yazılımlar ile yapabilmelerini sağlar.
Fizyoterapist, ihtiyaca göre egzersiz oyunlarını düzenleyebilir, farklı zorluk seviyeleri ekleyebilir. İş uğraşı terapisti ise sanal rehabilitasyon çözümleri ile günlük aktiviteleri içeren oyunlarla öz bakım yeteneklerini sanal ortamda geliştirebilir.
Günlük aktivitelerini planlanması ve takip edilmesi için sanal rehabilitasyon uygulamalarının bir parçası olan mobil uygulamalar mevcuttur. Sanal rehabilitasyon çözümleri dijital ortamda görsel ve işitsel etkileşim kullandıkları için çocukların bilişsel gelişimine de destek sağlar ve özel eğitim öğretmenleri için de destekleyici olurlar.
Sanal rehabilitasyon çözümleri el bileği ve parmaklar, üst/alt ekstremite ve denge ölçme ve değerlendirme uygulamaları, rehabilitatif oyunlar ve verilerin toplandığı sistemler olarak farklı bileşenlerden oluşur. Sanal rehabilitasyon oyunları ile fiziksel riskler ortadan kalkar ve oluşturulan zengin çevre ve farklı oyun seviyeleri sayesinde hastalar rehabilitasyon sürecine odaklanır. Oyun yaklaşımı olduğu için genellikle sıkıcı ve yorucu olan rehabilitasyon eğlenceli hale gelmektedir. Çocuklar tedavi sürecinde egzersiz yaptığını dahi fark etmezler.
Çocuğunuza özel egzersiz tanımlama
Sanal rehabilitasyon, çözümleri serebral palsili çocukların ihtiyaçlarına göre egzersizleri tanımlama ve seviyelerini belirleme imkanı sunarak tedaviyi kişiye özel hale getirmektedir. Çeşitli sensörler (el algılama, üst ektremite algılama, denge vb.) kullanarak birçok egzersiz hareketlerini kapsayacak şekilde uygulamalar mevcuttur. Egzersizler sırasında nesnel ölçümler yapılarak, değerlendirme ve gelişim raporları üretilebilir ve serebral palsili çocukların aileleri ile paylaşılabilir.
Zaman ve mekan sorunu olmadan rehabilitasyon
Sanal rehabilitasyon, zaman ve mekan gibi fiziksel kısıtları ve riskleri de ortadan kaldırdığı için, denge sorunu olan serebral palsili çocuklarda uygun ortamlarda daha güvenli egzersiz yapabilmelerini sağlar. Sanal gerçeklik teknolojisi ile oluşturulan ve yürütülen egzersizler, ihtiyaçlara göre kişiselleştirilebildiği için hastalar, tedavi sürecini daha odaklı şekilde yürütebilme imkanına kavuşuyor.
