Seligman’ın PERMA İyi Oluş Modeli hem içsel hem de dışsal iyi oluş yaklaşımlarının birleşimini içerir.
- Positive Emotions: Olumlu Duygular
- Engangement: Bağlılık/Akış
- Relations: Olumlu İlişkiler
- Meaning: Anlam
- Accomplishment: Başarı
Olumlu duygular; yaşamdan doyum alma, mutluluk, haz, neşe, rahatlık gibi duyguları içerir. Bağlanma; belirli bir faaliyetle, organizasyonla ya da amaçla derinden bir psikolojik bağlantılılık hali içinde olma durumudur. Bu kavram literatürde “akış” kavramı ile ifade edilmektedir. Olumlu ilişkiler; bireylerin içinde bulundukları toplumla bütünleşme duygularını ifade etmektedir. Anlam; bireyin yaşamının değerli olduğuna inanması ve bir amaç uğruna hizmet etme arzusu duymasıdır. Başarı; hedeflere ulaşmaya çalışmak ve başarılı olduğu duygusuna sahip olmayı içermektedir (Çapri, 2020).
İyi Oluş ve Kişilik:
Beş Faktör Kişilik Modeli: Dışadönüklük, Nevrotizm, Sorumluluk, Uyumluluk, Deneyime Açıklık
Bu beş kişilik boyutu, pozitif psikolojik karakteristikleri de kapsayan özelliklerin ve davranışların temel yordayıcılarındadır (Çapri, 2020).
- İyimserlik: Bu kavramın tanımlanmasında iki yaklaşım ön plana çıkmaktadır. Bu yaklaşımlardan birisi, iyimserliği bireyin deneyimlediği olayların nedenlerine yönelik getirdiği açıklama biçimidir. Bu yaklaşıma göre iyimserler, karşılaştıkları olaylardaki sorunların nedenlerini kötümserlere göre değiştirilebilir olarak görmektedir. Bir diğer yaklaşımda iyimserliğin ve kötümserliğin geleceğe yönelik beklentilerle ilgili olduğu belirtilmektedir. Bu da Beklenti-Değer Kuramı’na dayanmaktadır (Çapri, 2020).
- Umut: Umut bireylerin kendilerini, arzu edilen hedeflere giden yolları üretme, bu yolları harekete geçirme ve sürekli kullanma yeteneğine sahip olarak gördükleri hedefe yönelik bir düşünce türü olarak ifade edilmektedir. İki ilişkili ama farklı bilişsel yapıdan oluşmaktadır. Bunlar; alternatif yolları düşüncesi (amaçlara ulaşmak için plan yapma) ve eyleyici düşünce (amaç yönelimli eylemler) yapılarıdır (Çapri, 2020).
- Psikolojik Sağlamlık: Kişinin gelişimine yönelik tehditler karşısındaki başarılı uyum yeteneğini ve yüksek düzeyde işlerlik göstermesini ifade etmektedir. Bireyin gelişiminde karşılaştığı önemli seviyede tehdit durumunda psikolojik sağlamlığı; olumlu sonuçlar (bireyin başarı deneyimleri), bireyin kişiliğinde doğuştan mevcut bulunan kaynaklar (bireyin sahip oldukları) ve süreç (bireyin çevresiyle etkileşimde bulundukça gelişen kapasitesi) gibi faktörlerden etkilenebilmektedir (Çapri, 2020).
- Affetme: Hata yapan kişiye karşı öç alma ve kızgınlık duygularını bırakıp ilişkileri yeniden düzenleme ve içsel duygusal yaraların iyileşme süreci olarak tanımlanır (Çapri, 2020).
- Minnettarlık: Yapılan bir iyilik karşılığında bireyin hissettiği duygular olarak ifade edilmektedir (Çapri, 2020).
- Öz-Duyarlılık: Bireyin kendi acısına karşı açık olması ve ondan duygusal olarak etkilenmesi, ondan kaçmaması ve ondan bağını koparmaması anlamına gelmektedir. Bireyin kendi acısını yatıştırması ve kendisini şefkatle iyileştirmesi olarak tanımlanmaktadır. Üç boyutu bulunmaktadır. Bunlar; öz-sevecenlik, insanlığın ortak deneyimleri ve bilinçliliktir (Çapri, 2020).
«Bir insanın elinden her şeyi alınabilir. Fakat insanın elindeki son özgürlük bir durum karşısında göstereceği tutumdur.» Victor Frankl
- Bilinçli Farkındalık: Kişinin dikkatini şu anda meydana gelen içsel ve çevresel deneyimlere yargılamadan ve kabullenici bir şekilde odaklaması olarak tanımlanmaktadır (Çapri, 2020).
- Akış: Mihaly Csikszentmihaly tarafından geliştirilen bu kavram farkındalığın kaybolması, yüksek konsantrasyon, yaratıcılık, iç görü ve beceri geliştirmeyi karşılamaktadır.
«İyi bir yaşam süreçtir, bir varlık hali değildir.» Carl Rogers
