20 ila 30′lu yaşlar arasında adet düzensizliğine en sık neden olan durumdur. Ayrıca yine bu yaş hastalarda çocuk sahibi olmada zorlanmaya neden olan (infertilite) en sık karşılaşılan durum yine PCOS’dur. Tanı aşağıdaki 3 kritere göre konur. Bunlar ESHRE kriterleri olarak isimlendirilir.
PCOS 2003 ESHRE KRİTERLERİ
Oligo-anovulasyon: PCOS’lu hastalarda sıklıkla her adet döneminde olan yumurtlama olmaz. Yumurtlama olmadığı için bu kişiler 45 gün ve daha uzun aralar ile adet görürler.
Hiperandojenizmin klinik veya biyokimyasal bulguları: Erkeklik hormonları bu kadınlarda genelde yüksek olarak bulunur. Bazı hastalarda erkeklik hormonları normal seviyelerde bile olsa yinede kıllanma ve sivilcelenme şikayetleri bulunabilinir.
Ultrasonda klasik polikistik overlerin görülmesi ve diğer nedenlerin ekarte edilmesi (Örn. konjenital adrenal hiperplazi ,adrenal adenom,cushing sendromu)
PCOS oluşmasında öngörülen teoriler
1) PCOS da hipotolamo hipofizer yolda değişiklikler
• LH hormonunun salınımın artması
• Estrojenin yükselmesiyle Gnrh a hipofizin duyarlılığın artması ( primer veya seconder )
• Hiperinsulinemi ve artmış IGF 1 in LH hipersekresyonunu uyarması ?
• Dopaminerjik sistemin santral etkisinin azlamsına bağlı Gnrh duyarlılığının artması?
2) İntirinsik over patolojisi. Overler normalden büyüktür ve gelişmekte olan veya atrezik follikul sayıları daha fazladır, tunico albuginea ve subkortıkal stroma daha kalın ve hiler hücre sayıları daha fazla. Bu değişiklikler genellikle sikincil ve kaynağı ne olursa olsun hiperandrojenemiye bağlıdır. İntraoveryan artmış enzim aktivitesi , intraoveryan artmış androjen düzeyine neden olabileceği söylenmektedir
3)Eksajere adrenarş: PCOS ancak peripubertal eksajere adrenarş ve fizyolojik insulin rezistansı birlikte olunca gelişir.Yani puberte dönemi dışında gelişen tip II diabet veya akromegali olgularında PCOS gelişmez.fizyopatolojik mekanizmanın pubertal başlangıç göstermesi önemlidir.
4) Obezite: andorenik obezitede bel/kalça oranı >0.85 jinekoid obesitede bel/ kalça < 0.75 dir. PCOS da androjenik obesite vardır. PCOS da obesitenin etkileriyle androjenlerin periferik aromatizasyonuyla estrojene dönüşüm artar, seks hormon bağlayıcı globulin azalır , overde insülin direnci artar.
5) insülin direnci: İnsülin uyarımına normalden daha düşük biyolojik yanıt olarak tanımlanır. PCOS da özellikle çizgili kas dokusu ve yağ dokusunda insülin rezistansı mevcuttur. Pankreas hücrelerinde disfonksiyon vardır. PCOS’da pankreas ada hücre düzeyinde tirozin fosforilasyonu yerine ( tirozin fosforilasyonuyla glukoz hücre içine alınır) serin fosforilasyonu olur ve böylece glukoz taşınımı olmaz.
6) Hücre disfonksiyonu : PCOS da pankreas beta hücre disfonksiyonu vardır. PCOS yemek sonrası insulin sekresyonunun pulsatilitesi normal ama amplitudusü azalmıştır. PCOS daki yüksek diabet prevelansının insulin sekresyonundaki defekten kaynaklandığı öne sürülür. PCOS da primer olayın insülin rezistansı olduğu hiperandojenşzmin insülin rezistansına seconer geliştiği düşünülmektedir.
7) Genetik: PCOS da hastaların 1.dereceden akrabalarında serum insülin seviyeleri yüksek bulunmuş.
Tedavi
Çocuk isteği olmayan hastalarda adetlerin düzenli görülmesi çok önemlidir. Çünkü PCOS’lu hastalar tedavi olmaz ise ileriki yıllarda adetlerin gecikmeli olmasına bağlı olarak rahim kalınlaşması ve rahim kanseri riskine maruz kalırlar. Doğum kontrol hapları önerilen tedavi şeklidir. Ayrıca bu hastaların % 80′den fazlasında obezite söz konusudur. Bu hastaların zayıflaması gerekmektedir yoksa ileriki yıllarda kalp hastalıkları daha sık görülür. Zayıflama ayrıca yumurtlama sıklığını arttırarak adetlerin düzelmesine ve çocuk sahibi olmada katkıda bulunr.
PCOS ve İnfertilite
PCOS’lu hastalarda genelde yumurtlama olmaz. Bu yüzden yumurtlamayı arttıran tedaviler çocuk sahibi olmak isteyen çiftlerde önerilir. İlk önce klomifen ile yumurtlama tedavisi yapılır, eğer cevap alınmazsa klomifen + metformin (şeker ilacı) tedavisi denenmelidir.
Bunlara cevap vermeyen hastalarda FSH hormonu (Gonadotropin) tedavisine geçilir.
Metformin gebelikte devam edilmesi bebeğe zararlı etki oluşturmaz. Düşük oranını azaltmaz ama gebelikte diabet gelişimini azaltabilir.
Metformin Adolesanlarda ve PCOS u olanlarda kısa süreli visceral yağı azaltmak için kullanılabilir ama yeterli çalışma yoktur ve bu yüzden güvenirliği kanıtlanmış doğum kontrol hapları kullanılmalıdır.
Metformin hırsutızmde (kıllanma) en az doğum kontrol hapları kadar etkili olabilir. Hafif böbrek yetmezliği olanlarda laktik asidoza neden olabilir ve B12 eksikliğine neden olabilir.
