Değersizlik duygusu, kişinin kendisini toplum içerisinde veya içsel olarak önemsiz görmesi ve genel olarak varlığının bir değer taşımadığı inancına sahip olmasını ifade etmektedir. Değersizlik duygusu yaşayan kişiler, her zaman kendisinden önce karşıdaki kişinin duygu ve düşüncelerine kulak vermektedir. İkili ilişkilerde ve sosyal bağlamlarda genellikle fedakârlık yapan kişi rolünü üstlenirler. Kendisini değersiz hisseden kişinin diğer insanlar tarafından koşulsuz kabul edileceğine dair inancı oldukça düşüktür. Bu sebeple diğerlerine karşı tolerans düzeyi oldukça yüksek olabilir. Karşı tarafa sınır koyma ve hayır demekte oldukça zorlanıyor ve çoğu zaman da çevresine gereğinden fazla değer veriyor olabilirler.
Hayatınızdaki insanlara çok fazla değer veriyor olmanız değer görme ihtiyacınıza hizmet ediyor olabilir. Hayatınızda yaşamış olduğunuz ancak farkında olmadığınız değersizlik duygusu sizi ilişkilerde kimi zaman gereğinden fazla verici olmanıza sebep olabilir. Karşı tarafa verilen yoğun değer duygusu çoğu zaman karşılığını alamadığı için kişinin var olduğu durumdan daha da değersiz hissetmesiyle sonuçlanabilir. Bu kısır döngü içerisinde birey düşük öz saygı ve düşük özgüven konusundaki olumsuz inançları daha çok pekişmektedir. Dolayısıyla kendi değerini bir başkasının belirlemesine izin veren birey kendisini değersiz hissetmeye devam edecektir.
Değersizlik duygusu kaynağı çeşitli olmakla beraber en yoğun şekilde çocukluk döneminde kalıcı bir iz bırakan ihmal, istismar ve kötü muamelenin değersiz duygusunu beslediği düşünülmektedir. Aile içinde koşulsuz kabulü sağlamamış bireyler ya da kendisine söz hakkı verilmeyen saygı duygusunu hissetmeyen büyüyen çocuklar yetişkinlik döneminde değersizlik duygularıyla karşı kaşıya kalacağı düşünülmektedir. Ebeveynleri ya da birincil bakım verenleri, tarafından sık sık eleştirilen, cezalandırılan ya da yargılanan bireylerin yetişkinlik döneminde daha yoğun değersizlik duygusu hissedebilirler. Bu olumsuz anıların bıraktığı izleri çoğumuz yetişkinliğimize ‘değersizlik hissi’ olarak da taşımaktayız. Buna ek olarak hayatınızın herhangi bir döneminde kendi kendinizi aşırı derecede eleştiren, kritik eden ve başkalarıyla karşılaştırıyorsanız, bu durum olumsuz bir benlik kavramı oluşturmanıza sebep olabilir. Bu “olumsuz benlik”, bakış açılarınızı, görünüşünüzü, kişiliğinizi ve/veya aklınızı diğer insanlarla kıyaslama tuzağına düşmenize sebep olabilir. Burada unutulmaması gereken en önemli nokta, başkalarıyla karşılaştırdığınız ve bu karşılaştırmalarda olumsuz hissettiğiniz sürece, kendinizi değersiz hissedeceğinizdir.
Bireyler değersizlik duygusu sebebiyle iş hayatı, sosyal bağlamlar ve ikili ilişkilerle pek çok zorlukla karşı karşıya kalabilirler. Durumu yadsımak veya görmezden gelmek kısa vadede işe yarıyor gibi gözükse de uzun vadede kişiyi kendisi için önemli ve anlamlı olan hayatı yaşamaktan alıkoyabilir. Belki de yapılması gereken ilk şey bu duygunun farkına varmak ve değersizlik duygusunun her insanda bir miktar olduğunu kabul etmektir. Sonrasında bu duyguyu hayatınızda nerelerde ve hangi durumlarda yaşadığınızı fark etmeniz gerekebilir. Bu tür durumlarda yapmış olduğunuz davranışları değiştirmeye çalışarak işe başlayabilirsiniz. Örneğin eşinizin size değer vermesi için onun için yaptığınız ama size zarar vermeye başlayan bazı fedakarlıkların sınırını yeniden gözden geçirmeniz gerekebilir. En önemlisi de sizi değersiz hissettiren insanları bu süreçte gözden geçirmeniz ve hayatınızdaki yerini yeniden konumlandırmanız gerekebilir. Unutmayın ki sizin değerinizi hiç kimse belirleyemez hiçbir bireyde böyle bir yetki yoktur; İnsan kendi değerini sadece kendisi belirler!
