Madde bağımlılığı; kişilerin beyinlerindeki ödül, hafıza ve karar mekanizmalarını etkileyen, kişinin yaşamını sürdürmek için gerekli olmadığı halde bağımlılık yapıcı maddeleri kullanmaya karşı kontrol edilemez istek duyduğu kronik bir beyin hastalığıdır. Süreç içerisinde sinsi bir şekilde gelişen bu hastalık birden başlayıp birden bitmez. Tedavi uygulanmazsa da gün geçtikçe kronik olarak kötüye gider.
Madde Bağımlısı mıyım? Bunu nasıl anlayabilirim?
Öncelikle aşağıda yer alan kriterleri kendinizde gözlemleyip gözlemlemediğinizi değerlendirin.
Kullanılan maddeye karşı giderek tolerans geliştirdiyseniz, yani aynı etkiyi sağlayabilmek için kullandığınız madde miktarını giderek arttırmaya başladıysanız
Madde kullanmadığınızda bedensel veya ruhsal yoksunluk belirtileri (zorlantı hissi, terleme, titreme, gerginlik, gevşeyememe vb.) ortaya çıkıyor, bu belirtilerden kurtulabilmek için madde veya yakından ilişkili başka bir madde kullanma ihtiyacı duyuyorsanız
Maddeyi temin etmek, kullanmak veya etkilerinden kurtulmak için çok fazla zaman harcıyorsanız
Madde kullanmak için büyük bir istek duyuyor ve kullanmadığınızda kendinizi zorlanmış hissediyorsanız
Madde kullanımınız yüzünden sosyal etkinliklerinizde azalma yaşanmaya başladıysa
Madde kullanımınız sebebiyle iş yaşamınız ve kişilerarası ilişkilerinizde sorun yaşamaya, sorumluluklarınızı yerine getirememeye başladıysanız
Madde kullanımını bırakma girişimleriniz olmasına rağmen başaramıyorsanız
Madde kullanımınız sebebiyle beden ve ruh sağlığınız zarar görmüş olmasına rağmen kullanımınız hala devam ediyorsa
Yineleyici bir biçimde tehlikeli olabilecek durumlarda bile madde kullanıyorsanız
Yukarıda yer alan kriterlerin en az ikisini 12 aylık dönem içinde kendinizde gözlemlediyseniz madde bağımlılığı riskinizin değerlendirilebilmesi için bir psikiyatri uzmanına başvurmanız uygun olacaktır.
Bağımlılık Yapıcı Maddeler
Toplumda bağımlılık yapıcı maddeler için genellikle uyuşturucu terimi kullanılır. Ancak bu terimi tüm bağımlılık yapıcı maddeler için kullanmak yanlıştır. Çünkü bağımlılık yapıcı maddelerin tümü uyuşturucu etkiye sahip değildir. Bazı maddeler uyuşukluğun aksine uyarıcı etkiye sahiptir. Bu maddelere uyarıcı maddeler denir.
Kişilerin bağımlılık geliştirmesine sebebiyet veren uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin bir listesine değinecek olursak;
Tütün
Alkol
Kafein
Esrar
Sentetik Kannabinoidler (Bonzai vb)
Uçucu Maddeler
Opiyatlar(eroin,afyon,morfin vb)
Ecstasy
Kokain
Amfetamin ve benzerleri
LSD
Halüsinojenler
Sıklıkla karşımıza çıkan bağımlılık yapıcı maddelerdir.
Madde Kullanımının Etkileri
Madde kullanımının etkileri kişinin genetiğine, yaşam koşullarına, kullandığı maddenin türüne, miktarına ve saflık oranına göre kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Ancak araştırmalar ve klinik gözlemlere dayanarak madde kullanımının genel etkilerinden söz etmek mümkündür.
Madde kullanımı devam ettikçe kullanıcıların;
Beden ve ruh sağlıklarının bozulmaya başladığı
Gün geçtikçe kendilerini daha bitik ve depresif hissettikleri
Madde kullanımıyla birlikte farklı psikiyatrik rahatsızlıkların görülmeye başladığı
Kullanıcıların intihar davranışına daha meyilli oldukları
Kesme, yaralama gibi kendine zarar verme davranışlarının arttığı
Kullanıcılarda kullanmayanlara göre AIDS, Hepatit B ve C gibi hastalıkların görülme ihtimalinin arttığı
Daha fazla şiddet yaşantısına maruz kaldıkları
Daha fazla fiziksel ve cinsel travmaya maruz kaldıkları
Beyinlerinde karar alma, öğrenme, hafıza ve davranış kontrolünde rol oynayan bölgelerin hasar görmeye başladığı
Gitgide çalışma güçlerinin düştüğü
Ailesi ve çevresiyle ilişkilerinin bozulmaya başladığı
Madde temin etmek için veya madde etkisi altında kalarak suç işleme risklerinin arttığı bilinmektedir.
Madde Bağımlılığında Tedavi
Madde bağımlılığı; ‘Kişilerin beyinlerindeki ödül, hafıza ve karar mekanizmalarını etkileyen, kişinin yaşamı sürdürmek için gerekli olmadığı halde bağımlılık yapıcı maddeleri kullanmaya karşı kontrol edilemez istek duyduğu kronik bir beyin hastalığıdır.’ demiştik. Peki bu hastalığın tedavisinin önemli bileşenleri nelerdir?
Madde bağımlılığının tedavisinde önemli faktörlerden bir tanesi kişinin maddeyi kendi isteğiyle bırakmak istemesi ve bu konuda motivasyona sahip olmasıdır. Bağımlılık zor bir hastalıktır. Bu yüzden de kişi tedavi olmayı kendisi istiyorsa (ailesi vb istediği için değil) tedaviye bir sıfır önde başlayacaktır.
Bir diğer önemli faktör ise tedavi süresince uzman bir psikiyatristin hastayı değerlendirmesi, takip etmesi ve ilaç tedavisini düzenlemesidir. Çünkü kişi kullandığı maddeyi bırakmaya çalışırken ilk zamanlarda oldukça yoğun yoksunluk belirtileri yaşayabilir. Bu da hastanın bırakma motivasyonu etkileyebileceği için hastanın yeniden kullanmasına sebebiyet verebilir. Bu sebeple bir psikiyatrist takibinin olması ve ilaç tedavisinin düzenlenmesi oldukça önemlidir.
Bireysel terapiler, grup terapisi ve psikoeğitim desteği de tedavinin bir diğer önemli bileşenlerindendir. Bağımlılık alanında uzman bir psikiyatritst veya psikolog tarafından bağımlılık sorununun gerisinde yatan problemlerin tespit edilmesi, uygun terapi yönteminin uygulanması da tedavide önemli bir yer tutar. Terapi süreci başta sık aralıklarla, ilerleyen zamanlarda ise giderek seyrekleşecek şekilde uzun dönemler (yıllarca, yaşam boyu) sürebilir.
Madde bağımlılığı tedavisinde değinebileceğimiz bir diğer önemli detay ise bağımlı kişinin ailesinin hastalık hakkında yeterince bilgi sahibi olması gerektiğidir. Çünkü aile bağımlı hastaya nasıl davranacağını bilmiyorsa yaptığı yanlış bir hamleyle hastanın nüks yaşamasına sebebiyet verebilir. Bu sebeple ailenin tedavinin içine dahil edilmesi ve bağımlılık bilinçlendirme oturumlarına katılması önemlidir.
Sizlere bu yazımda madde bağımlılığını, belirtilerini, bağımlılık yapıcı maddeler ve etkilerini, madde bağımlılığı tedavisinin bileşenlerini aktarmaya çalıştım. Yazdıklarımdan da anlaşılacağı üzere madde bağımlılığı zor bir hastalıktır. Birçok hasta ve aile de bu hastalığı yönetmekte oldukça zorlanır. Eğer siz de bu hastalığı yönetme sürecinde zorlanıyor ve bağımlılık danışmanlığına ihtiyaç duyuyorsanız bize ulaşabilirsiniz.
Bağımlılıklardan uzak, özgür bir yaşam dileklerimle…
