Kontakt lensler gözün kornea tabakasının dış yüzeyine yerleştirilen merceklerdir. İngilizce “contact” kelimesi “temas” anlamında olup bu merceklerin, gözlük camlarının aksine, kornea ile temas halinde olduklarını ifade etmektedir. Günümüzde kontakt lensler gerek kırma kusurlarının düzeltilmesinde, gerek çeşitli göz hastalıklarının tedavisinde, gerekse kozmetik amaçlı olarak oldukça yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Kontakt lensler genelde plastik türevi olan çok çeşitli materyallerden üretilebilmektedir. Her materyal sertliği, su içeriği, oksijen geçirgenliği, kırıcılığı ve ışık filtreleme özelliği bakımından diğerlerinden farklı özelliktedir. Farklı yapıdaki çok sayıda kontakt lens iki ana grupta incelenebilir: Sert gaz geçirgen kontakt lensler ve yumuşak kontakt lensler.
Sert Gaz Geçirgen Kontakt Lensler
En önemli özellikleri korneaya oksijen geçişine izin vermeleridir. Bu yüzden kornea metabolizmasını daha az bozarlar ve aynı zamanda sert oldukları için üzerlerine daha az birikinti toplarlar. Bu özelliklerinden ötürü yumuşak kontakt lenslere göre çok daha uzun ömürlüdürler. Öte yandan, nispeten sert oldukları için gözde oluşturdukları rahatsızlık hissi daha fazladır ve daha uzun sürede uyum sağlanabilmektedir. Bu lensler günümüzde basit kırma kusurlarının tedavisinde artık kullanılmamaktadır. Özel kullanım alanları keratokonus adı verilen kornea hastalığı ve yumuşak lenslerle düzeltilemeyen yüksek dereceli astigmatizmdir. Lens başına fiyatları yumuşak kontakt lenslere göre daha pahalı olmakla birlikte, çok daha uzun süreli kullanılabildikleri için daha ekonomiktirler.
Yumuşak Kontakt Lensler
Günümüzde yaygın olarak kullanılan kontakt lensler yumuşak tiptedir. Esas kullanım alanı kırma kusurlarının düzeltilmesi olmakla birlikte, yakın okuma zorluğu için kullanılan bifokal, çeşitli kornea hastalıklarının tedavisinde kullanılan terapötik (tedavi amaçlı) ve kozmetik amaçlı renkli tipleri de mevcuttur.
Miyopluğun kontakt lens ile düzeltilmesi
En önemli özellikleri su içeriklerinin fazla oluşundan ötürü daha yumuşak olmaları, bu yüzden gözde daha az rahatsızlık hissi oluşturmalarıdır. Bununla birlikte oksijen geçirgenliği sert gaz geçirgen lenslere kıyasla daha sınırlıdır. Bu yüzden korneanın normal epitel metabolizmasını olumsuz etkilerler. Aynı zamanda üzerlerinde hücresel atık birikimi daha fazla olduğu için bu lenslerin kullanım ömrü daha kısa olmaktadır.
Yumuşak kontakt lenslerin kullanım sürelerine ve kullanım ömürlerine göre farklı tipleri mevcuttur:
Günübirlik kullan-at kontakt lensler: Kullanım ömürleri bir gündür. Ertesi gün çıkartılıp çöpe atılırlar.
Günlük kullanım için kullan-at kontakt lensler: Bu lensler sabah takır ve gece yatmadan önce gözden çıkartılarak lens saklama solüsyonuna konurlar. Kullanım ömrü dolduğunda çöpe atılırlar. Kullanım ömrü farklı marka lensler için iki hafta, bir ay ya da üç ay olabilmektedir.
Uzun süreli kullanım için kullan-at kontakt lensler: Bu gruptaki yumuşak lensler yüksek oksijen geçirgenlikleri sayesinde gece uyurken de gözde bırakılabilirler. Farklı firmaların bir hafta ve bir ay kullanım ömrüne sahip modelleri vardır. Göze yerleştirilen lens, geceleri çıkartılmadan kullanım ömrünün sonuna kadar (bir hafta-bir ay) gözde kalabilir ve bu süre sonunda çıkartılarak çöpe atılır.
Hipermetropluğun kontakt lens ile düzeltilmesi
Geleneksel yumuşak kontakt lensler: Günümüzde artık çok fazla kullanılmamakla birlikte alışılmamış derecede yüksek numaralar için kullan-at lens temini mümkün olmadığında tercih edilmektedir. Bu lenslerin her gece çıkartılıp temizlenmesi ve saklama solüsyonuna konması gerekmektedir. Kullanım ömürleri altı ay ya da bir yıldır. Bu süre sonunda çöpe atılırlar.
Terapötik (tedavi amaçlı) yumuşak kontakt lensler: Kornea yüzey tabakalarındaki yaraların iyileşmesini sağlamak ve bu süre içinde hastanın gözündeki rahatsızlık hissini azaltmak amacıyla kullanılan yumuşak lenslerdir. Kullanım süresi doktorun tercihine göre değişir.
Renkli yumuşak kontakt lensler: Günümüzde gittikçe popülerlik kazanan bu lensler kozmetik amaçlı olarak, göz rengini farklı göstermek için kullanılmaktadır. Bu lensler genellikle numarasız olmakla birlikte, göz bozukluğu olan kişiler için üretilmiş numaralı tipleri de mevcuttur.
Bifokal yumuşak kontakt lensler: Yakın zamanda piyasaya çıkan bu lensler hem yakın, hem de uzak gözlüğü ihtiyacı olan kişiler için özel olarak tasarlanmıştır. Lensin üzerinde yer alan kırıcı gücü farklı bölgeler sayesinde kişi yakını ve uzağı net görebilmektedir.
Doğru Kontakt Lensin Seçimi
Kontakt lens takmak istiyorsanız, yapmanız gereken ilk iş bir göz hekimine muayene olmaktır. Gözünüzde herhangi bir bozukluk olmayıp, sadece göz renginizi değiştirmek için renkli lens takmak istiyorsanız bile bu şarttır; zira gerek numaralı, gerek numarasız kontakt lensler hekim denetiminde kullanılması gereken tıbbi cihazlar kategorisinde kabul edilir. Ülkemizde bir göz hastalıkları uzmanının reçetesi olmadan kontakt lens almak veya satmak yasaktır.
Göz doktorunuz muayenesinde öncelikle otorefraktometre cihazı ile gözünüzdeki kırma kusurunu ölçecek ve size belli uzaklıktaki harfleri okutarak gözlüksüz görme keskinliğinizi tespit edecektir. Herhangi bir kırma kusurunuzun olması durumunda gözlük camları ile görme keskinliğinizin artıp artmadığını kontrol edecektir. Bu muayene önemlidir, çünkü görme keskinliğiniz düşükse ve gözlük camlarıyla artmıyorsa, kontakt lenslerle de artmayacaktır. Bu gibi durumlarda gözünüzde görme kaybına neden olacak başka hastalıklar araştırılacaktır. En net ve rahat görüşü sağlayan gözlük numaralarınızı tespit ettikten sonra, doktorunuz biyomikroskop cihazı ile gözünüzde kontakt lens kullanmanıza engel bir durumun olup olmadığını inceleyecektir. Doktorunuz son olarak keratometre cihazı yardımıyla korneanızın çapını ölçerek gözünüze uygun boyuttaki kontakt lens reçetesini yazacaktır.
Kontakt lens reçetesinde kontakt lenslerinizin numaraları ve çapları yazar. Kullanacağınız lensin tipine, özelliklerine ve kullanım süresine doktorunuzla birlikte karar vereceksiniz. Doktorunuz kontakt lensi tercih nedeniniz, beklentileriniz, gözlük numaralarınız, yaşam tarzınız, günlük aktiviteleriniz gibi verileri göz önünde tutarak size uygun özelliklere sahip lensleri önerecektir. Alacağınız lensin doktorunuzun önerdiği özellikleri taşıması kaydıyla, hangi markayı kullanacağınıza siz karar vereceksiniz.
KONTAKT LENSLERİN AVANTAJLARI
Bazı kişiler gözlük takmaktan hoşlanmazlar veya gözlüğün kendilerine yakışmadığını düşünürler. Göz bozukluğu bulunan, fakat gözlük takamayan kişiler için kontakt lensler hem kullanışlı, hem de kozmetik açıdan çok uygun bir alternatif olmuştur.
Gözlük numaraları çok büyük olduğu için gözlük camları kalın ve ağır olan kişiler kontakt lenslerle çok daha rahat etmektedirler. Ayrıca yüksek dereceli görme bozukluklarında, özellikle kenar bölgelerde gözlüklere kıyasla kontakt lenslerle daha net görüş sağlanmaktadır.
Gözlük takması mümkün olmayan bebekler ve küçük çocuklardaki göz bozuklukları kontakt lenslerle rahatlıkla düzeltilebilmektedir.
Kontakt lensler ilk bakışta gözlüğe kıyasla daha pahalı gibi görünmektedir. Oysa istisnalar hariç, gözlük çerçevelerinin ortalama 2 yılda bir, camlarının ise yılda bir yenilendiği düşünülürse kontakt lenslerin maliyeti gözlüğünkine hemen hemen denk gelmektedir.
İki gözündeki kırma kusuru arasında 2,5-3 dereceden fazla fark bulunan hastalara gözlük reçete edilirken görme netliği bozulacak dahi olsa, numaralar arasındaki fark düşürülmek zorundadır. Çünkü gözlük camları numaralarına göre görüntüleri belli oranda büyütmekte, ya da küçültmektedir. Örnek verecek olursak, bir hastanın sağ gözündeki bozukluk +2 derece, sol gözündeki bozukluk ise +7 derece camla düzelse de, bu numaralarda gözlük kullanamayacaktır. Çünkü bir gözüyle gördüğü görüntünün boyutu, diğer gözüyle gördüğüne göre çok daha büyük olacak ve hasta çift görecek, rahatsız olacaktır. Bu hasta gözlük takmak istediğinde sol gözüne +7 yerine, en fazla +5 numara cam yazılabilecek, bu sefer de hasta o gözüyle net göremeyecektir. Kontakt lensler için ise böyle bir sorun söz konusu değildir. Bozukluk numaraları arasında büyük fark olan iki gözde dahi kontakt lensler sayesinde net ve rahat görüş elde edilebilmektedir.
Keratokonus gibi, görmenin gözlükle düzeltilmesi mümkün olmayan hastalıklarda kontakt lenslerle tatminkâr netlikte bir görüş sağlamak mümkündür.
Sporcular ve meslekleri gereği gözlük kullanmaları çok zor olan kişilerde kontakt lensler tercih edilmektedir.
Renkli lens takmak isteyen, fakat aynı zamanda göz bozukluğu da olan kişiler için numaralı renkli kontakt lensler net görüşün yanında kozmetik fayda da sağlamaktadır.
KONTAKT LENSLERİN DEZAVANTAJLARI
İlk takıldığında kontakt lenslere alışmak zor olabilir. Yumuşak kontakt lenslere alışmak genellikle daha kolay olmakla birlikte, sert lenslere alışmak zaman almaktadır.
Kontakt lens kullanımı özel dikkat ve titizlik ister. Lenslerin her akşam gözden çıkartılması ve saklama solüsyonuna koyulması, süresi dolan lenslerin yenileriyle değiştirilmesi asla ihmal edilmemelidir.
Kontakt lens kullanan kişilerin göz sağlıkları konusunda daha dikkatli olmaları gerekmektedir. Gözlerinde yanma, batma, kaşıntı, ağrı, kızarıklık gibi şikâyetler geliştiğinde doktora başvurmakta gecikmemelidirler. Bu tip şikâyetler özellikle kontakt lens kullanıcılarında görülen ve ciddi sorunlara yol açabilen enfeksiyonların habercisi olabilmektedir.
Kontakt lens kullanıcılarının yedeklerinde bir gözlükleri olmalıdır. Bazı durumlarda, örmeğin gözlerde iltihap olması durumunda, kontakt lens kullanımı sakıncalıdır. Bu gibi durumlarda kişi geçici bir süre için de olsa, gözlük takmak durumunda kalacaktır.
Kontakt lensler bazı gözlerde kuru göz yakınmalarına neden olmaktadır. Bu kişilerin ilave gözyaşı damlaları kullanması gerekmektedir.
