Gebelik ve annelik; bir kadının başına gelebilecek en güzel süreçlerden birisidir. Yaklaşık olarak 9 ay süren bu dönem annenin beslenmesi; bebeğin anne karnında ki büyüme ve gelişimi kadar anne sağlığının korunabilmesi için de çok önemlidir. Bu nedenle gebelik sürecinde anne ve bebeğin tam anlamıyla besin gereksinimlerinin karşılanması gerekir.
Her gebenin gereksinimleri kişiye göre bireysel farklılık göstermektedir. Bu farklılıklar;
1- Yaş: Metabolizma hızını etkilemektedir.
2-Gebe kaldığı ağırlık: Gebelikte kazanması gereken ağırlık düzeyinin belirlenebilmesi için gereklidir.
3-Gebelik Haftası: Gebelik süresince kazanılacak ağırlığın zamana dağılımını ve metabolizma hızını etkikemektedir.
4-Boy: Metabolizma hızını etkilemektedir.
5-Gebenin içinde bulunduğu gebelik haftası: Metabolizma hızını etkilemektedir.
6-Gebeliğe bağlı herhangi bir kronik hastalık: Metabolizma hızını ve diyet örüntüsünü etkilmektedir.
7-Sosyo Kültürel Farklılıklar: Diyet kişiye özeldir ve beslenme alışkanlıkları ülkeler ve kültürler arası farklılık gösterebilir.
8-Çevresel Faktörlerdir.
Gebelik döneminde fizyolojik değişiklikler meydana geşlmektedir. Bu değişikliklere bakacak olursak;
1-Anneye Ait Ağırlık Artışı: Gebelikte kilo artışı anneye ait en önemli fizyolojik değişikliklerden bridir. Bu dönemde kazanılan ağırlığın hızı ve düzeyi, bebeğin anne karnındaki gelişimi ve annenin sağlığının konrunması için çok önemlidir.
2-Sindirim Sistemine Ait Değişiklikler:
-Mide Bulantısı (Hiperemezis) ve Kusma: Gebeliğin ilk 3 ayında sık karşılaşılan bir durumdur.
-Mide Yanması: Gebeliğin son üç ayında alt özofagusun sfinkter basıncındaki azalmaya bağlı mide asitinin reflüsü ve bu dönemde artan karın içi basıncının artması ile gelişir.
Sindirim sistemine ait bu değişiklikler gerçekleşirken beslenme anlamında dikkat etmemiz gereken unsurlar;
Az az, sık sık beslenilmeli. Yağda kızartılmış ve yağ içeriği yüksek yiyecekler tüketilmemelidir. Eğer yoğun bulantı söz konusu ise, yemeğin hemen öncesi, yemekle birlikte veya yemeğin hemen sonrasında sıvı tüketimi kısıtlanmalıdır.
-Konstipasyon (kabızlık): Genellikle gebeliğin son aylarında görülür. Fetusun büyümesi, progesteron hormonunun düz kaslar üzerinde yarattığı etki, ağırlığı artan uterusun yarattığı mekanik basıNIN barsak hareketlerini azaltMASI ile ortaya çıkar. Bu süreçte posa (lif) bakımından zengin besilerin (sebze, meyve, kurubaklagiller v.b.) tüketilmesi ve su tüketiminin artırılması çok önemlidir.
-Sık İdrara Çıkma: Gebeliğin ilk ve üçüncü 3 aylık periyodunda uterus ve fetusun mesane üzerine baskı yapması ve mesane kapasitesini azaltması sonucu gebelikte sık görülen bir durumdur.
3-Endokrin Sisteme Ait Değişiklikler: Gebelik döneminde hafif düzeyde açlık hipoglisemisi, tokluğa bağlı oluşabilecek glisemi ve hiperinsülinemi görülebilir. Bununla birlikte plasentaya ait bazı hormonların (laktojenik hormon, progesteron, prolaktin, kortizol) düzeyindeki değişimler insülin direncini artırabilir ve gebeliğe özgü diyabet (Gestasyonel Diyabet) oluşabilir.
-Gestasyonel Diyabet: Gebelerin yaklaşık %7'sinde görülen ve gebeliğin 24-28. haftasında ortaya çıkabilen, genellikle gebelik ile sonlanan bozulmuş glukoz toleransıdır.
-Anemi: Gebelikte sık görülür. Bu dönemde metabolik hızın %15 artması ve buna bağlı olarak oksijen gereksiniminin de artması ve karşılanamaması sonucu oluşur. Bu süreçte beslenmenizde iyi demir kaynağı olan besinlerin (kırmızı et, tavuk eti, kurubaklagiller gibi) yanında C vitamin içeriği yüksek besinleri ( nyeşil sivri biber, yeşil yapraklı sebzeler vb) birlikte tüketmek demir emilini artıracaktır. Çay, kahve gibi yapsında demirin emilimini engelleyen (tanen, fitat gibi) maddeleri içeren yiyecek ve içeceklerin tüketilmemesi gerekir.
Gebelik Döneminde Beslenmede Nelere Dikkat Edilmeli?
Gebelik döneminde bebeğin anne karnında sağlıklı büyüme ve gelişiminin tamamlanması ve bu süreçte annenin sağlığının korunabilmesi için annenin gebelik döneminde yeterli ve dengeli beslenmesi çok önemlidir. Bu dönemde anne ve bebek için gereken enerji; protein, karbonhidrat ve yağlardan karşılanmaktadır. Gebelikte ağırlık artışının hızı ve miktarı bu sürecin sağlıklı geçebilmesi için önem taşır.
Gebelikte Yetersiz ve Dengesiz Beslenmeye Bağlı Gelişebilecek (Risk Oluşturan)Sağlık Sorunları:
-Anne karnında bebekte büyüme ve gelişme geriliği
-Sakat ya da ölü doğum
-Düşük doğum ağırlığı (İntrauterin Malnutrüsyonu)
-Zihinsel gelişim geriliği
Gebelik Döneminde Yeterli ve Dengeli Beslenmek İçin Nelere Dikkat Edilmeli?
-Az az, sık sık beslenilmeli asla öğün atlanmamalıdır.
-Beslenme programında mutlaka et, süt, yumurta, peynir gibi protein içeriği yüksek besinlere yer verilmelidir, Süt, yoğurt ve peynir grubunun pastörize olmasına dikkat edilmeli, et, yumurta gibi pişirilerek tüketilen protein kaynaklarının da çok iyi pişirilmesine dikkat edilmelidir.
-Yemeklerde mutlaka iyotlu tuz kullanılmalıır.
-Sebze ve meyvelerin tüketilmeden önce çok iyi yıkanmış olmasına dikkat edilmelidir.
-Gıda katkı maddesi içeren paketli gıdalar (hazır meyve suları, hazır çorbalar, hazır salata sosu gibi vs) tüketilmemelidir.
-Gebelik sürecinde bitki çayı tüketilmemelidir.
-Gebelikte sigara ve alkol tüketilmemelidir.
