Anal inkontinans” olarak bilinen gaz-gaita tutamama rahatsızlığı farklı nedenlerle meydana gelebilmektedir.
Genellikle doğum ve makat bölgesine yapılan cerrahi müdahalelerin sonucunda ortaya çıkan gaz-gaita tutamama durumu, yaşlılık döneminde de sık karşılaşılan bir rahatsızlıktır.
Makat kaslarının gücü, refleksleri, bağırsakların genişleme kapasitesi ve dışkı miktarı normal olduğu sürece sağlıklı bir birey dışkı tutabilir.
Gaz-gaita kaçırma durumu, bu fonksiyonların bir ya da birkaçında problemler olduğunu düşündürmektedir.
Bu nedenle tanı ve tedavi sürecinde hasta öyküsü dikkatlice dinlenmeli ve anal inkontinansa neden olan tüm faktörler değerlendirilmelidir.
Anal İnkontinans Ne Demek?
Anal inkontinans; kişinin gaz ya da dışkı tutamaması rahatsızlığına verilen isimdir.
Kişinin hem beden sağlığı hem de psikolojik durumu üzerinde oldukça olumsuz etkileri mevcuttur
Gaz-dışkı kaçırma nedeniyle sosyal ortamlardan kaçınmak, iş ortamında kendini rahatsız hissetmek ve sorumlulukları aksatmak kişinin günlük yaşamını ciddi şekilde etkiler.
Bu nedenle gaz-gaita kaçırma sorunu mutlaka tedavi edilmesi gerekir.
Anal İnkontinans Kimlerde Görülür?
Gaz ve dışkı kaçırma toplumun yaklaşık %10’unda görülen bir sorundur.
Gaz kaçırma sorunu yaşayanların büyük çoğunluğunda idrar kaçırma da bu sürece eşlik eder.
Özellikle hapşırma, gülme, ağır kaldırma gibi durumlarda idrar kaçırma kolaylaşabilir.
Anal inkontinans, kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülen bir rahatsızlıktır.
Erkeklerde anal inkontinans görülme sıklığı %1 - 8 iken kadınlarda bu oran %4 - 24’ü bulabilmektedir.
Gaz-gaita kaçırma, her yaştan bireyde görülebilir.
Ancak 65 yaş ve üzeri kişilerde risk artmaktadır.
Doğum ve makat hastalıklarının cerrahi tedavisi anal inkontinansın en önemli nedenlerindendir.
Bu nedenle;
*Makatta fissür ve fistül cerrahisi
*Vakum ya da forseps yardımlı doğum
*Dikişli normal doğum öyküsü olan hastalarda daha sık görülmektedir.
Gaz-Dışkı Kaçırma Neden Olur?
Gaz ve dışkı kaçırma olgularında en sık karşılaştığımız nedenler;
*Pelvik taban kaslarında hasar gelişmesi
*Makat fistülü, makat çatlağı, hemoroid gibi makat bölgesi ameliyatları
*Kadınlarda doğum esnasında yaşanan travmalar: İri bebek doğurma zor doğumlar sonucunda makat kaslarının yırtılması
*Kaza ve yaralanmalara bağlı gelişen makat bölgesi deformasyonları
*Yaşlanmayla birlikte makat kaslarının zayıflaması
*sürekli müshil kullanımı
*Bazı beyin ve sinir hastalıkları
*Rektosel (bağırsak fıtığı)
*Bazı kanser türleri ve radyoterapidir
Gaz ve Dışkı Kaçırma Türleri Nelerdir?
Gaz ve dışkı kaçırma, Browning ve Parks’ın çalışmaları sonucunda dört gruba ayrılmıştır.
Çünkü gaz ve gaita kaçırma her hastada aynı şekilde görülmeyebilir.
Son aşamasına gelen kişilerde durum iyice ağırlaşmış ve dışkıyı tutmak imkânsız hâle gelmiştir.
Browning ve Parks’ın skorlama sistemine göre;
Kategori A: Normal kontinensi ifade eder. Katı, sıvı ve gaz çıkışı tutulabilir.
Kategori B: Katı dışkı tutulur. Sıvı dışkı büyük oranda tutulur ancak gaz tutulamaz.
Kategori C: Katı dışkı tutulur, sıvı dışkı ve gaz tutulamaz.
Kategori D: İnkontinensin en ağır aşamasıdır. Katı, sıvı ve gaz tutulamaz.
İnkontinens Tanısı Nasıl Konur?
Anal inkontinensin tanısında proktolojik muayenenin önemi büyüktür. Parmakla muayene sayesinde makat kaslarındaki zayıflama anlaşılabilir.
Hasta öyküsünü dikkatlice dinlemek, gaz ve dışkı kaçırmaya neden olabilecek tüm faktörleri dikkatle değerlendirmek gerekir.
Hastanın gaz ve dışkı kaçırma sıklığının skorlanması bu doğrultuda kategorilenmesi de şikâyetlerin daha iyi anlaşılmasına yardımcı olur.
Bununla birlikte kesin tanı için pelvik kasların MR ile görüntülenmesi, endoanal ultrason, anorektal manometre ve defekografi de tanı sürecinde önemli rol oynar.
Gaz ve Dışkı Kaçırma Tedavisi Nasıl Yapılır?
Gaz ve dışkı kaçırma tedavisinde ana yöntem cerrahidir.
Cerrahiye ilaveten diyetin önemi büyüktür.
Hastanın sosyal ortamda yaşadığı sıkıntıyı azaltmak ve gaz oluşumunu engellemek için gaz yapan besinlerden kaçınmak gerekir.
Bunun yanında idrarı da kontrol edebilmek için pelvik kaslarını güçlendiren pelvik taban egzersizleri (biofeedback ) ve Kegel egzersizlerinden de yardım alınabilir.
Makat kaslarını güçlendiren bu egzersizler, belirli aralıklarla tekrarlandığında gaz-dışkı kaçırma tedavisinde cerrahiye destek olarak etkili sonuçlar vermektedir.
Gaz ve dışkı kaçırma tedavisinde kullanılan ameliyatsız yöntemlerden biri de nöromodülasyondur kısaca PTNS dediğimiz bu yöntemde ayak bileğinin iç kısmına uygulanan iğnelerle vücuda hafif elektrik uygulaması ile sinir uyarıları verilmesidir.
Nöromodülasyonda, bu işleme özel cihazlar kullanılır.
Rahatsızlığın ilerleme durumuna göre seans planlamaları yapılarak %78 oranında uzun dönemli iyileşme elde edilebilmektedir.
Buna ilaveten
Özellikle son yıllarda kullanıma giren , silikon materyalden üretilen Gatekeeper ve Sphinkeeper gibi özel aparatlar sayesinde gaz ve dışkı kaçırma tedavisi güvenli bir şekilde yapılabilmektedir.
yine özel materyallerden üretilen, FDA onaylı Solesta gibi aparatlar sayesinde de gaz-gaita kaçırma şikâyetlerinde %60 oranında azalma gözlenmiştir.
Doğum sonrası, geçirilmiş perine, makat cerrahilerine bağlı son evre inkontinansta Anoplasti (sfinkteroplasti) cerrahisi oldukça etkin bir çözüm olabilmekte.
Kas harabiyetinin daha fazla olduğu durumlarda ise grasilis kası ya da gluteal kasların makat etrafına sarılması gibi daha sofistike cerrahiler de uygulanabilmektedir.
