ERKEN ERGENLİKTE “ERKEN TEŞHİSLE SAĞLIKLI BİR GELECEK” MÜMKÜN
Erken ergenlik 2’ye ayrılır
Erken ergenlik, vücudun hormon üretimindeki dengesizliklerden kaynaklanır ve iki ana türe ayrılır:
Merkezi erken ergenlik, beyindeki hipotalamus ve hipofiz bezinin erken uyarılmasıyla tetiklenir. Bu durumun nedenleri arasında genetik faktörler, beyin tümörleri, menenjit gibi enfeksiyonlar, baş travmaları veya doğuştan gelen anomaliler yer alır. Bazı durumlarda, obezite gibi çevresel faktörler de hipotalamusu etkileyerek erken ergenliği hızlandırabilir.
Periferik erken ergenlik ise yumurtalık, testis veya böbrek üstü bezleri gibi organlardan östrojen veya testosteronun aşırı salgılanmasından kaynaklanır. Bu tipte; tümörler, kistler veya bazı genetik sendromlar rol oynar. Nadiren, çevresel etkenler gibi plastiklerdeki kimyasallar veya hormon içeren ilaçlara maruziyet de tetikleyici olabilir.
Kız ve erkek çocukta farklı belirtiler ortaya çıkıyor
Erken ergenlik belirtileri çocuğun cinsiyetine göre değişir ve genellikle yavaş başlar, ancak hızlı ilerleyebilir. Her iki cinsiyette de ortak belirtiler arasında vücut kokusu, sivilce artışı, hızlı kemik olgunlaşması ve duygusal dalgalanmalar yer alır.
Kız çocuklarında;
• 8 yaş öncesi göğüs gelişimi
• Hızlı boy uzaması
• Kasık veya koltuk altı kıllanması
• Vajinal akıntı
• 10 yaş öncesi adet görme
Erkek çocuklarında;
• 9 yaş öncesi testis büyümesi
• Penis uzaması
• Ses kalınlaşması
• Yüz kıllanması
• Ereksiyonlar
Çocuğunuzun psikolojisini gözlemleyin
Eğer çocuğunuzda yukarıdaki belirtileri gözlemliyorsanız, vakit kaybetmeden çocuk endokrinoloji uzmanına başvurmalısınız. Tanı; fiziksel muayene, kanda hormon testleri, kemik yaşı röntgeni ve gerekirse beyin MR'ı gibi görüntülemeleri içerir. Aileler olarak, çocuğun duygusal durumunu da göz ardı etmemelisiniz. Erken ergenlik, çocuğun kendini farklı hissetmesine ve sosyal zorluklara yol açabilir. Açık iletişim kurulmalıdır ve çocuğa bu sürecin normal olmadığını ancak tedavi edilebilir olduğu anlatılmalıdır.
Tedaviye erken başlamak çok önemli
Tedavi, erken ergenliğin tipine ve şiddetine göre kişiselleştirilir. Merkezi erken ergenlikte, en yaygın yöntem GnRH analogları adı verilen ilaçlardır. Bu ilaçlar, hipofiz bezini baskılayarak hormon salınımını durdurur ve ergenlik sürecini geciktirir. Tedavi genellikle aylık enjeksiyonlar şeklinde uygulanır ve çocuğun normal ergenlik yaşına ulaşana kadar devam eder. Periferik tipte ise altta yatan sebep tedavi edilir; örneğin bir tümör varsa cerrahi müdahale veya radyasyon gerekebilir. Tedavinin amacı, erken kemik kapanmasını önleyerek çocuğun nihai boyunu korumak ve duygusal gelişimi desteklemektir. Erken tedaviyle çocukların %90'ından fazlası normal gelişimine dönmektedir.
Risk faktörlerini şunlara dikkat ederek azaltabilirsiniz;
Erken ergenliği tamamen önlemek zor olsa da, bazı risk faktörlerini azaltmak mümkündür.
• Öncelikle, evdeki hormon içeren ilaçları çocuklardan uzak tutun.
• Sağlıklı beslenme ve düzenli egzersizle obeziteyi önleyin, çünkü fazla kilolar erken ergenliği tetikleyebilir.
• Çevresel kimyasallara maruziyeti sınırlayın; örneğin plastik şişeleri ısıtmaktan kaçının.
• Ailede genetik yatkınlık varsa, çocukları erken yaşta endokrinolojik taramadan geçirin.
Ailelerin dikkat etmesi gereken başlıca durumlar şunlardır;
• Çocuğunuzu yargılamadan destekleyin.
• Erken ergenlik yaşayan çocuklar, yaşıtlarından farklı hissedebilir; bu yüzden psikolojik destek alın. Okulda öğretmenlerle konuşarak çocuğun sosyal adaptasyonunu sağlayın.
• Tedavi sırasında düzenli doktor ziyaretlerini aksatmayın ve çocuğun büyüme hızını takip edin.
• Sağlıklı yaşam alışkanlıklarını teşvik edin: Dengeli beslenme, yeterli uyku ve stres yönetimi, genel hormonal dengeyi korur.
