Migrenin kadınlarda daha fazla görüldüğünü ve kadınların migren ve baş ağrısı konusunda bilinçli olmaları gerektiğini belirten, Koru Ankara Hastanesi Nöroloji ve Ağrı Uzmanı Prof. Dr. Ali Kemal Erdemoğlu baş ağrıları hakkında bilgi verdi.
Migren kadınlar arasında sanıldığından yüksek oranda görülmektedir. Toplumumuzda da hekime başvurma nedenleri arasında en önde gelenlerden birisidir. Ülkemizde her dört kadından birinin migren hastası ve hastaların büyük kısmının migren olduklarının farkında olmamaktadır Uyku problemleri, düzenli yemek alışkanlığının olmayışı ve ev ve iş hayatındaki gerilimler kadınlarda migren atağı için daha uygun bir ortam sağlayabiliyor.
Kadınların baş ağrılarında genellikle hormonal değişimlerin etkisi vardır. Kadınlarda östrojen düzeyleri migren oluşumu üzerinde belirleyici bir faktördür. Özellikle adet döngüsünde gerçekleşen hormonal değişimler, doğum kontrol hapı kullanımı, hamileliğin ilk üç ayında hormonlarda görülen değişiklikler ya da menopoz döneminde dış kökenli östrojen kullanımı, en sık görülen hormonal nedeni baş ağrılarıdır.
Baş ağrıları, adet öncesi sendromunun yaygın bir özelliğidir ve migreni olan birçok kadın, adet görmeden önce ya da adet görürken baş ağrısı çektiklerini belirtmektedir. Özellikle adet dönemlerinde hormonal etkilerin beyin duyarlılığını arttırması sonucu, çoğu kadında ağrılar daha sık ve belirgin hale geliyor. Bazı kadınlar ilk migren ataklarını doğum kontrol ilaçlarına başladıktan sonra geçirebiliyor. Bunun aksine menopoz döneminde ve hamileliğin 3 ile 9´uncu ayları arasında migren krizleri seyrekleşiyor.
Kadınların menopoza girmelerinin daha muhtemel olduğu 50 yaş üzerinde bu ayrım daha eşit bir hale gelir. Östrojendeki değişiklikler migreni tetikler. Bazı kadınlarda adet dönemlerinde ilişkilendirilmelerinin nedeni budur. Bu kadınlarda östrojen düzeylerinin düşmesinden hemen önce migren bulunabilir. Bazı durumlarda bu migrenin ortaya çıktığı tek zaman iken, diğer hastalarda hormonlarla hiçbir bağlantı olmayabilir.
Bas ağrısı ve Migrenin kadınlarda değişik şekillerde görülebilirler;
4 tip ağrı ortaya çıkmaktadır.
•Dışardan verilen hormonların sebep olduğu başağrısı
•Östrojen geri çekimi başağrısı
•Menstruel migren veya Menstruasyonla ilgili başağrısı
•Gebelik ve Emzirme dönemi
Bazı kadınlar ilk defa doğum kontrol hapı ya da diğer hormonal doğum kontrol yöntemlerini kullanmaya başladıklarında baş ağrısı çekebilirler. Bazıları içinse hormonal doğum kontrol yöntemleri, var olan baş ağrılarının sıklığı ve şiddeti daha iyiye ya da daha kötüye doğru etkilemektedir. Doğum kontrol yönteminiz baş ağrısını tetikliyor ya da var olan baş ağrısını daha kötü hale getirebilir.
Perimenopoz ve menopoz boyunca
Baş ağrısı menopoza geçiş yıllarında daha sık ve şiddetli bir hal alabilir. Bunun ana sebebi hormon seviyeleri düzensiz bir şekilde azalıp artmasıdır. Bu dalgalanma baş ağrılarını tetikler. Birçok kadında ise adet döngüsü azaldıkça, baş ağrıları ve migren ataklarının sayısında azalma gözlenir. Bu dönemde uygulanan hormon tedavisi de baş ağrılarını etkileyebilir. Bazı kadınlarda, menopozda, hormon tedavisi baş ağrılarını iyileştirirken, bazılarında ise kötüleştirebilmektedir.
Menstruel migren veya Menstruasyonla ilgili başağrısı
Hormonal veya adet ile ilişkili baş ağrıları sıklıkla adet döneminden 2 gün öncesi ve ilk 3 günü içinde görülür. Kadının sinir sistemi ve ağrıyı algılayan hücrelerin hormonal dalgalanmalara verdiği cevap ile ilişkilidir. Adet dönemindeki migren atakları, diğer migren atakları ile karşılaştırıldığında daha şiddetli, uzun ve tekrarlayıcı ataklar olmasından dolayısıyla adet dışındaki migren ataklarına göre tedavileri daha güçtür. Bu nedenle migren ağrısını ve eşlik eden semptomlarına yönelik tedavi ek olarak adet döngüsünün etkilerini de düşünerek tedavi planı yapılmalıdır.
Gebelik ve Emzirme dönemi
Hamilelik döneminde migren ağrıları genellikle iyileşir ve hatta yok olur ancak stres kaynaklı baş ağrıları genellikle düzelme göstermez. Doğumdan sonra östrojen seviyesindeki ani düşüş – stres, düzensiz yeme alışkanlıkları ve uyku azlığıyla birlikte – yine baş ağrılarını tetiklenir.
Hamilelik döneminde baş ağrıları için ilaç dişi tedaviler tercih edilmelidir. Birçok baş ağrısı ilacının, gelişmekte olan bebek üzerinde, zararlı ya da bilinmeyen etkileri vardır. Emzirme döneminde de Baş ağrısı ve ilaçlar hakkında dikkatli olmak gerekir
Tedaviler
Baş ağrısı günlüğü tutmak tedavinin ilk başında hastanın yapılması gerekir. Günlüğü tutmak ile hasta adet döngüsü ile baş ağrısı arasındaki zamansal ilişkiyi daha iyi anlaşılır. Adet dönemi migren tedavisi; atak tedavisi, kısa dönem koruyucu tedavi ve kesintisiz koruyucu tedavi olmak üzere başlıca 3 grupta toplanır. Koruyucu tedavi için diğer bir seçenek olan “Hormonal Tedavi” ile östrojen hormonu dalgalanmalarını engellenebilmektedir. Vücuda östrojen hormonu verilmesi ile vücut hormon yapımını durdurmakta ve bu şekilde sadece dışarıdan verilen hormonun etkisinde kalınmakta ve dalgalanma da durmaktadır. Hormonal tedavi 35 yaş üzeri ve sigara içen kadınlarda dikkatli kullanılmalıdır. Östrojenin bazı kanser tiplerini tetikleyebileceği de unutulmamalıdır.
Bir kadında işe yarayan bir ilaç veya tedavi bir başkasında işe yaramayabilir. Verilen ilaçlara yanıtlılıkta muazzam bir bireysel farklılık söz konusudur. Migren bulunan kadınların oldukça büyük bir kısmı depresyondadır; ancak, depresyonu tedavi etmek migrende kür sağlamaz. Bu ilişkinin altta yatan nedenlerini saptamaya yönelik araştırmalar halen devam etmektedir. Depresyonun migren gelişim riskini artırmakta ve migren de depresyon riskini artırmaktadır. Depresyonun oldukça yüksek oranlarda tedavi edilebilen bir durumdur.
Prof.Dr. Ali Kemal Erdemoğlu
Nöroloji ve Ağrı Uzmanı
