Nöroplastisite; sinir sisteminin yapısını, işlevini ve bağlantılarını yeniden yapılandırarak iç veya dış uyaranlara cevap verme kabiliyeti olarak tanımlanmakradır. Dış uyarılar ile beynin fonksiyonlarının kontrolü, tekrar biçimlenmesi, iyileştirilmesi olarak da özellikle rehabilitasyon anlamında faydalandığımız önemli bir gelişim basamağıdır.
Son yıllarda; beyin hücrelerinin kendini ömür boyu onarabileceği, sınırlı olsa da yeni sinir hücresi oluşumunun devam ettiği ve bunun beynin farklı bölümlerinde gerçekleştiği kanıtlanmıştır.
Bunun kanıtlanması ile beyin dokusunun; gelişen hasarlar ve hastalıklar sonrasında tekrar eski fonksiyonlarını kazanması, kişinin yapabildiği kabileyetlerin arttırılması, kas iskelet sisteminin kuvvetlenmesi amaçlı çalışmalar arttırılmış ve egzersizlerle beyne ve hareketimizi sağlayan en güçlü sistemimiz olan muriliğe hareket yönünde oluşturduğumuz sinyaller vasıtası ile hasarlı olan doklular olumlu yönde gelişmekte, sinir hücreleri olumlu yönde yapılanmakta ve yenilenmektedir.
Yaşam süresinin uzaması, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de kronik hastalıkların sayısının artmasına sebep olmuş ve inme yani beyin damar hastalıkları (beyin damar tıkanıklıkları ve beyin kanamaları), parkinson hastalığı, demans, alzheimer hastalığı sıklığı da giderek artmaktadır. Bu hastalıklar kişilerde el kol ve bacaklarda güç kaybı yani felç durumu, yürüme yetisinde yavaşlama ve kayıp, denge bozukluğu, bilinç değişikliğine sebebiyet vererek günlük yaşam kalitesini en aza indirir.
Egzersiz, beyin plastisitesini yani yapılanmasını destekleyen ve sürdüren moleküler ve hücresel basamakları aktive eden, basit ve yaygın olarak uygulanan bir davranıştır. Beynin, bir hasar sonrasında kendini iyileştirme yeteneğinin olmadığı kanısı yapılan çalışmalar sonrasında yıkılmıştır. Egzersiz sonrasında artan metabolizma ve gen ekspresyonu ile sinir hücresi yenilenmesi ve çoğalması mümkündür. Bu aşamada beyin yapılanması devreye girer. Bu sayede değişen koşullara uyum gösterebilme yeteneği sayesinde beyin birçok olumsuz koşuldan en az zararla çıkabilir. Hem insan hem de hayvan çalışmalarından alınan sonuçlar, artmış fiziksel egzersizin bazı beyin yapılarının yeniden yapılanmasında etkili olduğu ve bunun sonucunda da motor (hareket kabiliyeti), bilişsel işlevleri ve duygusal ve davranışsal tepkileri desteklediğini ortaya koymaktadır. Dolyısıyla beynin yeni taleplere cevap verme kapasitesini arttırdığı sonucuna varılmıştır.
Beyin hasarında yeniden yapılanmanın gerçekleşmesi için egzersizlerin uzun süre devam ettirilmesi ve orta şiddetli karakterde olması önerilmektedir. Hastaya spesifik program hazırlanmalı ve hareketin gelişimi ya da kayıp olan fonsiyonun gelişmesi yönünde sinir sistemi aktivasyonuna yönelik planlama yapılmalıdır. Egzersizin, sinir hücresini uyarıcı faktörlerin salınımı arttırıcı, beyin ve tüm vücut kan akımını arttırıcı, sinir hücre gelişimini arttırıcı etkisi ile birlikte immün yanıt ve metabolizmanın (gelişmiş mitokondriyal sağlık) değişmesinin nöroplastisiteyi geliştirdiğine dair kanıtlar saptanmıştır.
Egzersizin tüm bu olumlu etkileri ile beyin hasarına bağlı gelişen durumlarda nörolojik rehabiliatsyonun yani egzersizlerle sağlanan kişiyi yaşama bağlama şansının bu tür hastalıklarda ne kadar etkin olacağını bir kez daha gözler önüne sermektedir.
Sedanterlere göre egzersiz programları ile hareket fonksiyonuna ek olarak; dikkat ve işleme hızı, akıl yürütme, hafıza, çalışma belleği, dil becerileri gibi alanlarda da olumlu gelişmeler saptanan çok sayıda çalışma bulunmaktadır.
Aynı zamanda egzersizin yaşlanmayla birlikte oluşan kalp ve solunum sistemi, kas iskelet sistemi, nöropsikiyatrik ve nörodejeneratif hastalıkların gelişme riskini azalttığı sonucuna varmışlardır.
Tüm bunlardan yola çıkılarak; İnme, Parkinson hastalığı, Multpl Skleroz, Serebral Palsi, Herditer Ataksi gibi hastalıkların tedavisinde hastaları aktif yaşamlarına kazandırmak amaçlı fizyoterapist destekli tekrarlayıcı egzersiz programlarının yanı sıra yürüme robotları, el-kol ve parmak robotları ile birlikte uygulanan kısa sürede beyne çok fazla sayıda uyarı gönderen robotik rehabilitasyon programları ile çok belirgin başarı sağlamaktayız.
