Eğer daha farklı bir yolu olduğunu bilseydiniz; çocuğunuzu yaralayan, onun canını acıtan, ilişkinizi bozan, öz-güvenini zedeleyen, sevilmeye değer olmadığını hissettiren davranışları yine de yapmaya devam eder miydiniz?
Cevabınız HAYIR ise,
Evet çocuklarımıza doğruyu öğretmek için başka bir yol mümkün! Dramsız disiplin uygulaması bunu mümkün kılıyor. Temel mantığı; bağlantı kurarak yönlendirmek ve duyguyu kabul ettiğimizi sadece davranışı kabul etmediğimizi göstermek.
Bu konu Tina Payne Bryson, Daniel J. Siegel ‘in yapmış olduğu araştırmalarla ayrıntılı şekilde ele alınıyor. Çocuğunuzun beynini anlamak ve ona ihtiyacı olanı uygun bir şekilde vermek için ayrıntılarıyla ele alınmış, ebeveynliğinize destek olan çok faydalı iki kitapları var. Zor duygularla ve davranışlarla başa çıkmak için ele alınmış çok güzel kaynaklar. 1. Bütün beyini çocuk 2. Dramsız disiplin
Dramsız Disiplinin ve Bu Yazının Amacı;
Disipline ihtiyaç duyduğumuz zamanların aslında çocuklarımızı en güçlü biçimde şekillendirme fırsatını yakaladığımız anların, yani ebeveynliğin en önemli anlarından biri olduğunu fark etmek. Bu zorluklar ortaya çıktığında ki çıkacak, onları yalnızca öfke, hüsran ve dramla dolu korkunç disiplin durumları olarak görmeyecek, aynı zamanda bunların çocuklarınızla bağlantı kurmak, onları kendilerine ve tüm ailenize daha iyi gelecek davranışlara yönlendirmek için birer fırsat olduğunu fark edeceksiniz.
Biraz bu konu üzerine düşünelim, yaptıklarımızın amacını sorgulayalım;
Disiplinin gerçek amacı ne?
Çocuğunuz yaramazlık yaptığında neyi başarmak istiyorsunuz?
Sonuçlar nihai amacınız mı?
Hedef cezalandırma mı?
Etkili disiplin, yalnızca kötü bir davranışı sonlandırmamız ya da iyi olanı teşvik etmemiz demek değildir. Aynı zamanda çocuklarımızın beyinlerinde daha iyi kararlar almalarına ve gelecekte kendilerini idare etmelerine yardım edecek bağlantılar geliştirip onlara bir takım beceriler öğrettiğimiz anlamına da gelmektedir.
Dramsız Disiplinin Hedefi;
İş birliği ve doğru olan şeyi yapmalarını sağlamak!
Çocuklarımızın dürtüleri engelleme, öfke içeren şiddetli duygularını yönetme ve davranışlarının başkaları üzerindeki etkisini düşünme gibi becerileri ÖĞRENMELERİ gerekir. Bu hayatı ve ilişki temellerini öğrenmeye ihtiyaçları var ve bunu onlara sağlayabilirseniz, yalnızca çocuklarınıza değil, aynı zamanda tüm ailenize ve hatta dünyanın geri kalanına ÖNEMLİ BİR ARMAĞAN sunuyor olacaksınız.
İlişki tarzlarımızı ve disiplin yöntemlerimizi sorgularken, nasıl bir kısır döngünün içine girdiğimizi fark etmekte fayda var. Genellikle çocuklar etki eder, ebeveynler tepki verir, sonra da çocuklar tepki verir. ÇALKALA, KÖPÜRT, TEKRARLA gibi bir kısır döngü meydana gelir ve ilişkiler bozulur.
Birçok, hatta çoğu ebeveyne göre sonuç, bağırma ile birlikte başlıca disiplin stratejisidir; düşünme zamanları, şaplak atma, ayrıcalığını elinden alma, odaya kapatma ve daha fazlası.
Çok fazla dram olduğundan hiç şüphe yok!
Peki, en iyi yol nedir? Dramsız disiplinin temel mantığı bize bununla ilgili çok güzel bir çerçeve sunar. “Bağlantı Kur Ve Yönlendir”
Neden bizim için dramın olmadığı bir disiplin yöntemi önemlidir?
Çünkü çocuklarımızla İLİŞKİMİZ her şeyin önünde olmalıdır! Unutulmamalıdır ki; «Yaramazlık» yaptıkları zaman bizlerle en çok iletişime İHTİYAÇ duydukları zamandır.
Bağlantı kurmak serbestlikle aynı şey değildir. Bunu yaparak ona sınırsız ir çzgürlük tanıdığınız anlamına gelmez. Ayrıca “ hiçbir şey mi demeyelim hocam?” gibi kontrolü elinizden bıraktığınız bir duruma da sürüklemez. Sınırlar önemlidir. Çocuk sınırlarla güvenli bir ortamda büyür. Burada önemli olan var olan dramı azaltmaktır.
Çocuklarımız gerçekten sevmemizin ve onlara ihtiyacı olanı vermemizin bir yolu da açık ve tutarlı SINIRLAR sunmak, hayatlarında tahmin edilebilir bir yapı kurmak ve onlarla ilgili yüksek beklentiler içinde olmak demektir.
Yine sorgulayalım, çünkü sorgulamak bizi problem alanından çıkarıp problem çözümüne yaklaştırır.
Çocuğunuz «yaramazlık» yaptığında gerçekten başarmak istediğiniz ne?
Çocuklarımız için esas teşvik edici olarak kullanmak istediğimiz korku, ceza ve dram mı?
Eğer böyle düşünüyor ve yapıyorsak; bilmelisiniz ki ona sadece güç ve kontrolün, başkalarına istediğimiz şeyleri yaptırabilmenin EN İYİ ARACI olduğunu öğretmiş olursunuz
Peki, bu davranışlar nereden çıkıyor? “Hocam aslında yapmak istemiyorum, birden kendimİ bağırırken ya da tokat atarken buluyorum” diyorsanız. Otomatik pilottasınız demektir. Otomatik pilot bizim var olan, öğrenilmiş meydana gelen ilk tepkilerimizdir. Bunlar kök ailemiz tarafından öğrendiğimiz ya da kendimizin zaman içerisinde geliştirdiği daha iyisini bilemediğimiz zamanlarda otaya çıkar. Motor becerileri kullanırken otomatik pilota geçmenin faydası göz ardı edilemez. Ancak, ilişkiler söz konusu olduğunda burası pek işe yaramaz.
Otomatik Pilota Geçmeye Nasıl Engel Oluruz?
Üç soru; neden, ne, nasıl?
Çocuğum neden böyle davrandı?
Ona şu an ne öğretmek istiyorum?
Bunu en iyi nasıl öğretirim
Kendimize bu üç soruyu sorarak çocuğumuz istemediğimiz bir şey yaptığında otomatik pilottan daha kolay çıkabiliriz! Bu soruları sormak çocuklarımızın KİM OLDUKLARINI ve NEYE İHTİYAÇ duyduklarını hatırlamamıza yardım eder.
Burada çocukların temelde neye ihtiyacı olduğunu ve nelerden korktuğunu bilmekte fayda var.
Çocuğun Üç temel İhtiyacı;
Güvende hissetmek
Kabul görmek
Kendini sakinleştirmeyi öğrenmek
Üç Temel Korkusu;
Terk edilmek
Güçsüzleştirilmek ve baskılanmak
Başarısız olmak
Çocuğunuz bir davranış ortaya çıkardığında, herhangi bir tepki verdiğinde çocuğumun ihtiyacı ne olabilir diye düşünürken aynı zamanda yaptığım davranış üç temel korkusundan birini tetikliyor mu diye bakabilmek, sizi doğru tepkiler vermeye yönlendirecektir.
ŞAPLAK VE BEYİN
Çocuklarımız özellikle onları koruduklarına inandıkları, en çok güvendikleri insanlardan gelebilecek herhangi bir şiddet formundan muaf olma hakkına sahiptir. Şaplakla ilgili daha önemli bir sorun fizyolojik ve nörolojik anlamda çocuğa ne olduğudur. Beyin acıyı bir tehdit olarak algılar. Bir ebeveyn bir çocuğa fiziksel bir acı verdiğinde o çocuk çözümsüz bir biyolojik çelişkiyle karşılaşır. Hem kaçar hem güven duyduğu bağa yönelir. Bu beynin işlevlerinde bozukluğa sebep olur. Buna TEPKİSEL BAĞLANMA BOZUKLUĞU denir.
OLUMSUZ DİSİPLİN YÖNTEMLERİ
Çocuğu uzun süre izole etmek
Aşağılamak
Tehditler savurarak korkutmak
Başka sözel veya psikolojik saldırganlık biçimleri sergilemek
DÜŞÜNME ZAMANLARI
Düşünme zamanları neden daha çok dram doğurur? Çünkü çocuk böyle zamanlarda İzolasyonda hisseder. Kendisine düşünme zamanı verilmesini reddedilme olarak algılar! Düşünme zamanları genellikle çocukların kendilerine ya da yaptıklarını düşünememelerine yol açarak daha öfkeli bir hale getirir ve tepkilerinde bozukluklara neden olur!
Düşünme zamanları yerine; İç görü molası veya beraberce mola vermek nihai amacımıza daha uygundur. Burada ona duygusal bir alan yaratmış ve duygusunu kabul etmiş oluruz. Sakinleşme bölgesi yaratmasına yardım etmek, çocuğa öz düzenleme ve öz sakinleştirmede yardım eden duygusal anlamda aşırı yüklenmesine engel olacak bir seçenek ve yer sunmak iyi gelecektir. İç görü molasında ve beraberce mola verdiğimizde, duygusunu kabul ettikten sonra, sakinleşince «Durumu iyileştirip bu sorunu çözmek için nasıl bir fikrin var? Bunu düzeltmek için ne yapabilirsin?» diyerek ikinci bir şansla yeniden düzenleme becerilerini desteklemiş olursunuz. Burada öğütten ve problemi ebeveynin çözdüğü bir yerden konuşmaktan kaçınmak iyi olacaktır.
BEYİN DEĞİŞİR;
Deneyimler beyni gerçekten değiştirir! Tekrarlanan deneyimler gerçekte beynin fiziksel mimarisini değiştiriyorsa çocuklarımıza tattırdığımız deneyimler konusunda dikkatli olmamız çok önemlidir. (Tv, şiddet içerikli videolar, ailede şiddet, hakaret…. Vb.)
İyi deneyimlerde beynin olumlu yönde gelişmesini ve değişmesini sağlar. Bağlantı kurmak ve yönlendirmek beyni olumlu yönde değiştirenlerdendir. Dramsız disiplinin size çocuğunuzla ikinize de kendini daha iyi hissettirecek şekilde iletişim kurma şansı verecek, çocuğunuzla aranızda güven ve saygı oluşturacak ve çoğu disiplin durumunda dramı azaltacaktır.
SINIR KOYARAK BEYNİ YAPILANDIRMAK
Pek çok ebeveyn aşırı sık «HAYIR» der. Bunu çoğunlukla gerekli olmadığında bile otomatik olarak söylerler. O balona dokunmayı kes! Koşmak yok! Dökme! Aslında bir «hayır» dan çok daha etkili olan koşullu bir «evet» tir! Evet, sonra banyo yapabilirsin. Evet, bir öykü daha okuyacağız fakat bunu yarın yapmamız gerekecek. Vb.
BAĞLANTI KURMANIN MESAJI NEDİR?
Çocuklara, sevdiğimiz kişinin seçimlerini beğenmesek bile bir ilişkide olmanın ve sevmenin ne demek olduğunu öğretir.
PEKİ, ÖFKE NÖBETLERİ
Öfke nöbeti geçiren bir çocuk, «öğretilebilir bir an»da değildir. Unutmayın, birisi boğulurken ona yüzmeyi öğretemezsiniz! Sinir sistemleri zaten aşırı yüklüdür ve ne kadar konuşursak sistemlerini o kadar duygusal girdi ile doldururuz. Bir öfke nöbetinin ortasında bir çocuğu görmezden gelmek yapabileceğimiz en kötü şeylerden biridir. Çünkü bir çocuk üzgünken gerçekten acı çekiyordur. Perişandır.
Bağlantı kurmak- duygusunu anlamak- sıkıca sarılmak yapılacak en iyi şeydir.
Öfkelendiğini görebiliyorum, senin yanındayım, sana zarar vermeyeceğim, senin de kendine, eşyalara ve bana zarar vermene izin vermeyeceğim. Güvendesin. (net olmak önemli)
Üzgün olduğunu ve vücudunu kontrol etmekte zorlandığını biliyorum. Sana yardım edeceğim.
DRAMSIZ BAĞLANTI DÖNGÜSÜ
Rahatlatın: Göz hizası, dokunmak « buradayım, seni rahatlatıp sana yardım edeceğim.» ebeveynleri de sakinleştirir.
Onaylayın: Onay içeren bir bağlantı kurmak önemli. Duyguyu tanımlamak. Duygu sözlüğü geliştirir ve otonom sinir sistemini sakinleştirir ve şiddetli duygularını yatıştırır. Saldırma isteğini frenlemeye başlayabilir.
Dinleyin: Konuşmayı bırakın ve dinleyin
Yansıtın: duyduklarınızı yansıtın. Yararı: nasıl davranırlarsa davransınlar yanlarında old. İletir.
AKILGÖZÜ GELİŞTİRMEK
İçgörü+empati= akılgözü « Bütünleşme ve yaraların onarımı» Bunu nasıl düzeltebilirsin?
İçgörü= ne oldu, ne hissettin? Bunu daha iyi yapmanın başka yolunu deneyelim!
Empati=o nasıl hissetmiş olabilir?
Ek olarak;
Sorunu Tanımlayın, ben hazır mıyım, çocuğum hazır mı? Diye kontrol edin. Katı değil tutarlı olun. Çünkü Katılık «inatlaşma ile ilgilidir» İstenen sonuca akıl gözünü geliştirerek katkı sağlayın, “Bunu nasıl düzeltebilirsin. Eminim ki tekrar denesen bunu daha saygılı bir şekilde söyleyebilirsin.”
Örneğin; izinsiz alma davranışında, şöyle bir bağlantı kurmak ve yönlendirmek işe yarayabilir, “Bunlarla ilgili bir şey söyleyecek misin? Sana ait olmayan bir şeyi almaya ne dendiğini biliyor musun? Dükkânda çalışan kadının bunları almak için para harcadığını biliyor muydun?
Oyunbaz olmak bir çocuğun şiddetli duygu balonunu delmenin harika bir yoludur. Böylece kontrolünü yeniden kazanmasını sağlayabilirsiniz. « beyin yeniliği sever»
Sonsöz;
Hiçbir bitki ben öyle istediğim için daha iyi gelişmedi. Ancak doğru ortamda doğru bakımı aldıkları zaman geliştiler ki, bu bana göre sevldkleri ve bazen konuşuldukları ortamlardır. Bitkiler için doğru ortamı ve beslemeyi hazırlamak – insanlar için de öyle- sürekli bir araştırma ve uyanıklık gerekir.
«İnsan Yaratmak-Virginia Satir»
Kaynakça;
1. Bryson T., Siegel D. (2014) Dramsız Disiplin
2. Booth P.,Jernberg A.(2014). Theraplay 1. Kitap Bağlanma Temelli Oyun Aracılığıyla Ebeveynlere ve Çocuklara Daha İyi İlişkiler Kurmakta Yardım Etmek
