Çocuklar her yeni gelişim dönemine geçtiklerinde yeni beceriler kazanırlar ve bu beceriler, beraberinde çözülmesi gereken sorunları da getirir. Çocukların gelişim döneminde karşılaşılan bu sorunlar doğal ve geçicidir. Ancak çocuk bu dönemlerde sorunlarının çözümünde çevresel engellerle karşılaşırsa yada çevresindeki yetişkinlerin yanlış tutum ve davranışlarına maruz kalırsa dönemsel (olağan, geçici) diye nitelenen bu sorunların çözümü sonraki gelişim dönemlerine ve çocuğun ileri yaşlarına ertelenir. Bu durumda ileri döneme ertelenen sorunlar da uyum ve davranış bozuklukları olarak adlandırılır.
Uyum ve davranış bozuklukları ailenin baskıcı, aşırı disiplinli, aşırı koruyucu, alaycı, aşağılayıcı gibi yanlış tutumlarına, ve yangın, deprem, travmatik olaylar, aile içi şiddet, her türlü istismar, ölüm ve boşanmalar gibi olumsuz çevresel faktörlerle gelişebilir.
Örneğin: Sosyal-duygusal gelişimi gereği, çocuğun yaşıtlarıyla oyun oynaması, sosyalleşmesi gerektiği bir yaşta sürekli yalnız kalması ve sosyalleşmesinin engellenmesi çocuğun ileri dönemde içine kapanık bir kişilik özelliği geliştirmesine neden olabilir.
Çocuklarda sık görülen uyum ve davranış bozuklukları aşağıdaki gibi sıralanır.
• Fobiler ve korkular, (Okul korkusu)
• Yeme bozuklukları ve iştahsızlık,
• Uyku bozuklukları,
• Mastürbasyon,
• İçe-kapanıklık
• Aşırı hareketlilik,
• Aşırı İnatçılık
• Parmak emme,
• Psikolojik Kökenli kekemelik,
• Tırnak yeme,
• Altını ıslatma (Enuresis) ve dışkı kaçırma (Enkopresis)
• Yalan söyleme,
• Çalma
• Saldırganlık,
• Küfür
• Tikler
• Saç yolma (Trikotillomani)
Uyum bozukluğu ile normal davranışı ayırt edebilmek gerekir.
Bazen çocuğun normal gelişimsel dönem davranışları uyum bozukluğu olarak düşünülebilir. Onun için bir çocuğun davranışının bozukluk sayılabilmesi için bazı ölçütler gerekir. Bu ölçütler;
1. Yaşa Uygunluk
Her gelişim döneminin kendine özgü davranışları vardır.Çocuklarda davranış problemlerinden bahsetmek için ebeveynlerin öncelikle çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini iyi bilmesi gerekir. Anne-babaların çocuğun hangi yaşta karşılaştığı sorunların normal, kısa süreli ve geçici olduğunu tespit edebilmesi için bu konularda bilinçli ve dikkatli davranması gerekmektedir Ancak belirli kriterleri göz önünde bulundurarak, bir uzmana başvurmaları gerekip gerekmediğini tespit edebilirler.
2. Yoğunluk
Bir davranışın bozukluk olarak kabul edilmesindeki ikinci ölçüt yoğunluktur. Örneğin, tuvalet eğitimi almış olan çocuğun 3-4 yaşından sonrada ara sıra altını ıslatması normaldir.Ancak her gece ıslatması , davranış bozukluğuna girer.
3. Süreklilik
Çocuğun belirli bir davranış türünü ısrarlı bir biçimde ve uzun zaman devam ettirmesidir.
4. Cinsel Rol Beklentileri
Erkek ve kız çocukların cinsel rollerine göre davranmadığı durumlardır.
HATALI ANA-BABA TUTUMLARININ ÇOCUKLARDA UYUM VE DAVRANIŞ BOZUKLUĞUNA SEBEP OLUR MU?
Uyum ve davranış bozuklukları hatalı anne- baba tutumlarına bağlı olarak çıkabilir.. Ya da hatalı anne-baba tutumları nedeniyle tırmanarak artar.
0-6 yaş , çocuğunuzun en önemli dönemi olduğunu asla unutmayın. Tüm davranış bozukluklarının temeli bu dönemde atılır. Bu nedenle bu dönemde ebeveynler tutumlarına dikkat etmelidir.
Bazı anne-babalar, çocuklarının belirli davranışları bilinçli olarak yaptıklarını düşünerek çocuğa kızar ve baskı altına almaya çalışır. Oysa çocukların çok büyük bir çoğunluğu, bilinçli olarak bu davranışları sergilemez. Çevrelerine bir mesaj vermek için, yani rahatsız olduklarını ifade etmek için yaparlar. Anne-babalar, sorunu gidermek için davranışı yapan çocuğu küçük düşürücü, olumsuz ve suçlayıcı tavır sergilerler. Bazı aileler ceza yöntemlerine hatta şiddete bile başvurmaktadırlar. .
Ailelerin, baskıcı tutumları sorunu artırmaktan başka bir işe yaramaz.
Bazı aileler ise, sorunu kendi haline bırakıp kendiliğinden geçmesini beklerler. Zaman içinde kendiliğinden geçen sorunlar yukarıda sözünü ettiğimiz normal gelişim dönemine ait sorunlardır. Oysa uyum ve davranış bozuklukları kendiliğinden geçmez. Mutlaka bu bozukluğun altında yatan sebeplerin ortadan kaldırılması gerekir.
Alt ıslatma davranışı olan, üç ve altı yaşında iki çocuğu ele alalım: üç yaşındaki çocuğun sorunu 6 ay içerisinde kendiliğinden geçebilir. Çünkü bu yaştaki görülen bu davranış bozukluğu normaldir. Ancak altı yaşındaki çocuğun davranışı kendiliğinden geçmez. Çünkü bu bir uyum bozukluğudur.
Uyum bozukluğu olarak ortaya çıkan davranışlar kendiliğinden geçmiş gibi görülse de ileri yaşlarda yeni bir sorun olarak ya da tekrarlanarak karşımıza çıkar. Örneğin: Parmak emme davranışı okul yıllarında, tırnak yeme veya özgüven eksikliği olarak belirebilir
Çocukların koşullar her ne olursa olsun anne ve babası tarafından kabul edildiğini ve sevildiğini hissetmeye ihtiyaçları vardır.
