Boyun kitleleri tespit edildiğinde hastada ve ailesinde ciddi endişe uyandıran ve mutlaka incelenmesi gereken durumlardır. Çok farklı neden olmasına rağmen sıklıkla doğumsal, iltihabi ve tümoral patolojiler ön plandadır. Boyunda kitleye yol açan nedenler yaş gruplarına göre değişiklik gösterebilir. Çocukluk ve genç erişkinlerde iltihabi ve doğumsal patolojiler, yetişkin grupta ise tümoral patolojiler daha fazladır.
Boyunda kitleleri en çok çocukluk döneminde görülür. Sıklıkla mikrobik bulaş ile ortaya çıkan lenfadenopatiler (bezeler) ön plandadır. Doğumsal kist ve kitleler ikinci sırada, iyi ve kötü huylu tümörler ise üçüncü sırada daha az sıklıkla boyun kitlelerinin nedenidir.
Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde mikrobik nedenler arasında Epstein-Barr virüsü (EBV) en sık neden olarak karşımıza çıkabilmektedir. EBV mono olarak da bilinen Enfeksiyöz Mononükleoz hastalığına yol açmaktadır. Bu hastalık özellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde vücudun her yerinde ve boyunda büyümüş bezelere yol açar. Ancak boyunda ortaya çıkan her şişlik mutlaka hekim tarafından değerlendirilmeli ve özellikle lösemi gibi hastalıklar açısından ayrıcı tanısının mutlaka yapılması gerekir.
Epstein-Barr virüsünün neden olduğu öpücük hastalığı, kalabalık ortamlardan uzak, nispeten izole ortamda büyüyen çocukların kalabalıklara karışmasıyla ortaya çıkar. Anaokulu veya okula başladığı dönemlerde çocuklar bu virüse maruz kalırlar ve normal cevap olarak vücutta bezeler büyür. Çocukların bir kısmında herhangi bir bulgu görülmezken, çoğunluğu hastalığı bir üst solunumu enfeksiyonu şeklinde geçirir. Boğaz ağrısı, yüksek ateş ve özellikle boyunda lenf bezlerinde şişme olur. Hastaların çoğunluğu enfeksiyonu hafif belirtilerle atlatır ve hastalık 1-2 ay içinde kendiliğinden iyileşir.
Sık görülen bulgular
- Ateş
- Boğaz ağrısı
- Boyun ve koltuk altlarında şişmiş lenf bezleri
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Kas güçsüzlüğü
- Şişmiş bademcikler nedeniyle konuşma bozukluğu ve nefes darlığı
- Gece terlemeleri
Tanı
- Klinik bulgular
- Tam kan sayımı (yüksek beyaz küre sayısı ve lenfosit yüzdesi tanıyı destekler)
- Monospot testi: Enfeksiyöz mononükleoz tanısı için en güvenilir testtir. Bu kan testi vücudun ürettiği, heterofil antikorlar olarak adlandırılan bir antikor grubuna bakar. Bu test enfeksiyöz mono belirtilerinin ortaya çıkışından 2-4 hafta arasında yapıldığında en tutarlı sonucu verir.
- EBV antikor testi: EBV’ye özgü antikorlar araştırılır. Bu test belirtilerin ortaya çıkmasından sonraki 1 haftadan itibaren doğru sonuç verir.
Komplikasyonlar
- Dalak büyümesi
- Karaciğer iltihabı
- Kansızlık
- Pıhtılaşma hücrelerinde (trombositler) azalma
- Kalp iltihabı
- Menenjit
- Guillain-Barré sendromu
- Solunum engelleyecek derecede bademcik şişliği
Tedavi
İlaçla yapılan özgün bir tedavisi yoktur. Hasta şikâyetlerine göre bazı tedaviler düzenlenebilir
- Yatak istirahati
- Ateş düşürücü ve ağrı kesici
- Bademcik şişmesini azaltmak için steroidler
Enfeksiyöz Mononükleoz, kendi kendini sınırlayan bir hastalık olmakla birlikte ayırıcı tanı ve takibinin yapılması, gereksiz ve yanlış tedavilerin uygulanmaması ve oluşabilecek komplikasyonların önlenmesi açısından önemlidir. Ayrıcı tanıda, sitomegalovirüs ve Toxoplasma gibi diğer mikrobik nedenler olabileceği gibi lösemi gibi hastalıklarda da benzer tabloların görülebileceği unutulmamalıdır.
Hastalığın ağır geçtiği veya uzadığı durumlarda bağışıklık sistemi mutlaka değerlendirilmelidir.
