Çocuklarda Akran Zorbalığı
Akran zorbalığı çocuk psikolojisini olumsuz etkileyen en önemli problemlerden biridir. Zorbalık, akran zorbalığı bir ya da birden fazla çocuğun, kendilerinden daha güçsüz olanları kasıtlı ve sürekli olarak rahatsız etmesi ve diğer çocuğun kendini koruyamayacak durumda olduğu bir saldırganlık türüdür. Zorbalık strese verilen öğrenilmiş bir tepki olup başkaları üzerinde kontrol sağlama ve güç sağlama motivasyonudur.
Psikoterapist Hurley’e göre zorbalık davranışı gösteren çocuğa empati duymak zor olsa da onların bu davranışlarını yaratan nedenleri anlamakta fayda vardır:
EBEVEYN İLİŞKİLERİ
İlgi eksikliği ve ebeveyn yoksunluğu çocukları olumsuz etkileyen en önemli faktörlerdendir. Zorbalık yapan çocukların ebeveynleri çoğunlukla aşırı rekabetçidirler ve diğer çocuklardan daha üstün olmaları için kendi çocuklarını zorlarlar. Ebeveynler ön yargılıdırlar, her zaman rekabet edip her ne yol olursa çocuklarının kazanmasına odaklıdırlar.
TUTARSIZ DİSİPLİN
Zorbaca davranan çocuğun evinde tutarsız disiplin görülmektedir. Ebeveynler sınır koymakta zorlanırlar ve yapılan davranışlarından çocuğu sorumlu tutmakta eksik kalırlar.
ZAYIF AKADEMİK BAŞARI
Bazı çocuklar derslerinde zorlandıkça ve yardım alamadıklarında ümitsizliğe kapılılar. Bu durumda çocuklar sıkıntılarını davranışları ile dışarı vurabilirler. Böyle durumlarda çocuk zorbalık yaparak daha başarılı arkadaşlarından intikam almaya yönelebilir.
SOSYAL DESTEĞİN AZLIĞI
Kendilerinin sevilmediğini hisseden, yalnızlık yaşayan çocuklar biraz sosyal kontrol elde etmek için zorbalığa başvurabilirler. Yanlış bakış açıları onlara çocukları kontrol etmenin arkadaş sahibi olmanın bir yolu olduğunu düşündürür.
ZORBALIĞA MARUZ KALMA
Birçok zorbaca davranan çocuk daha önceleri kendileri zorbalığa maruz kaldıkları bulunmuştur. Zorbaca davranışları taklit ederek sosyal güce ulaşmaya çalışırlar.
ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ
Yukarıdaki bütün maddeler ışığında zorbalık yapan çocukların düşük öz güvene sahip oldukları sonucu ortaya çıkmaktadır. Akran zorbalığını uygulayan çocukların en önemli ihtiyaçları, diğer çocuklar üzerinde baskınlık kurmak ve kontrolü elinde tutmaktır. Bu çocuklar genellikle saldırgan tutumlar takınarak bir gruba lider olabileceğini erken yaşta keşfetmişlerdir.
Zorbalık uygulayan çocuklar, saldırganlığın gücünü genellikle evlerinde öğrenirler ya da benzer disiplin şekillerine maruz kalarak yetiştirilirler. Ayrıca bu çocuklar, genellikle dışa dönük kişilik özellikleri sergilerler. Arkadaşlık kurmayı ve sürdürmeyi seven, sosyal ilişkilerden hoşlanan yapıları vardır.
ÇOCUĞUNUZUN ZORBALIĞA MARUZ KALDIĞINI NERDEN ANLARSINIZ?
•Arkadaşlarından ve okuldan hiç bahsetmemesi
•Eve arkadaş getirmemesi, arkadaşlarına hiç gitmemesi
•Partilere, gezilere davet edilmemesi, kendisiyle ilgili önemli toplantılara okul arkadaşlarından kimseyi davet etmek istememesi
•Okula gitmek istememesi, okul değiştirme isteği, sabahları iştahsızlık çekme, sürekli karın ve baş ağrısı
• Okul servisini kullanmak istememesi
• Korkulu rüyalar görmesi, uykusunda ağlaması, yatağını ıslatması
• Okuldan eve yırtık dağılmış giysilerle ya da zarar görmüş kitaplarla gelmesi
• Bedeninde açıklanamayan morluklar olması
• Sürekli uyumak istemesi
• İçe kapanma ve kekeleme gibi durumların ortaya çıkması
• Ne sorunu olduğunu söylemek istememesi
• İntihar girişimi olması
• Okuldan eve harçlığı ya da öğle yemeği alındığı için aç dönmesi
• Harçlığını sürekli kaybetmesi
ÇOCUĞUNUZUN ZORBALIK DAVRANIŞI SERGİLEMESİ DURUMUNDA NASIL DAVRANMALISINIZ?
• Çocuğunuzla sakince konuşun, bunu yapma sebepleri ve yaptığı davranışın başkalarında yaratacağı olumsuz duygular üzerinde durun.
• Bu davranışını onaylamadığınızı kesin ve net bir biçimde belirtin.
• Varsa bu tür davranışlara model olan ailenin diğer üyelerini uyarın.
•Kurallara uyduğunda, sorumlu davranışlar sergilediğinde, olumlu davranışlar gerçekleştirdiğinde takdir edin, bunları pekiştirin, ödüllendirin.
• Okulla mutlaka işbirliği yapın.
Akran zorbalığına maruz kalan çocuklarda, stres belirtileri ve depresyon gibi sorunlar görülebilir. Özellikle zorbalık eylemleri sürekli hale geldiğinde hedef olan çocukların fiziksel ve zihinsel gelişim süreci bozulabilir. Çocuğun okul başarısında hiçbir sebep yokken gerileme yaşaması, arkadaşlarıyla görüşmek istememesi, yatağını ıslatmaya başlaması veya ıslatma sayısında artış olması, kabus ve sayıklamaların başlaması, iştahsızlık gibi durumlar yaşanıyorsa, ebeveynlerin dikkatli olması gerekir.
ÖĞRETMENLER ZORBALIĞI ÖNLEMEK İÇİN NELER YAPABİLİR?
Bir okul yöneticisinin zorbalığı önleme ile ilgili resmi bir gündemi olmasa da, öğretmenler kendi sınıflarını güvenli ve zorbalığın olmadığı bir bölgeye çevirebilirler.
* Öğrencilere saygı ve sevgi gösterme.
*Öğrencilerinizin, onları dinlemek ve onlara yardım etmek için her zaman ulaşabilir olduğunuzu bilmelerini sağlama.
*Zorbalık konusunda etkinlikler düzenleme.
* Sınıftaki, kitaplardaki, televizyon programlarındaki ya da filmlerdeki zorbalığı belirlemelerine yardımcı olma. Bu zorbalığın etkilerinin neler olabileceğini ve nasıl çözüldüğünü/çözülebileceğini tartışma.
*Öğrencilerin zorbalık ve akran ilişkileri hakkında konuşabilecekleri sınıf toplantıları düzenleme.
*Meslektaşlarınızla zorbalığın ne olduğunu tartışın: Bir grup olmak okul ortamını çok daha iyi gözlemlemeyi sağlar. Hem genel olarak zorbalığı hem de belli öğrencilerle ilgili endişeleri konuşmak gerekir..
AİLELERİN ÜZERİNE DÜŞEN GÖREVLER
Çocukların, saldırgan davranışlarla istedikleri yerine getirilmemeli
Çocuklara, sosyal olgunluğuna uygun görevler verilerek kendine güvenin gelişmesi yönünde desteklenmeli
Çocuklar kızgın ve öfkeliyken onlarla tartışmamalı, çocuk sakinleştikten sonra bu durum birlikte konuşularak değerlendirilmelidir.
Aileler çocuklarıyla sorgulayıcı nitelikte değil, paylaşım amacıyla sohbet etmeli
Aileler çocuğun izlediği TV programları, filmler ve oynadığı bilgisayar oyunları, konusunda seçici ve dikkatli olmalı.
Aileler çocuklarıyla daha nitelikli zaman geçirmeli, zorbalık davranışlarına karşı dikkatli ve özenli olmalı.
Aileler çocuklarının diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularını, çocuklarına yansıtmaktan kaçınmalı.
Aileler, çocuklarının davranışları ile ilgili olarak sıklıkla öğretmenlerinden bilgi almalı ve eğer bir alanda sorun belirtilirse, çocuğuna nasıl yardım edebileceği konusunda öğretmenler ve uzmanlar ile işbirliği yapmalıdır.
KAYNAKÇA:
Akran İstismarı / Peer Abuse – Müjgan Alikaşifoğlu
Akran Zorbalığı – Remzi Yıldırım
Ünye RAM – Akran Zorbalığı Nedir? Ne Yapılmalıdır?
Okulda Akran İstismarı – Doç. Dr. Taner Güvenir
Akgün, S. (2005). Akran Zorbalıgının Anne-Baba Tutumları Ve Anne-Baba Ergen
İliskisi Açısından Degerlendirilmesi. Yayınlanmamıs Yüksek Lisans Tezi.
Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Anlıak S., ve Dinçer, Ç. (2005). Okul öncesi dönemde kisiler arası bilissel problem
çözme becerilerinin gelistirilmesi. Egitim Arastırmaları, 20, 122-134.