ÇOCUK VE ERGENLERDE KAYGI
Sağlık bakanlığı tarafından 2-18 yaş arasında yaklaşık 6000 çocuk üzerinde yapılan Türkiye Ruh Sağlığı Profili çalışmasının (Erol, 1998) sonucuna göre çocuk ve ergenlerde sorun davranış sıklığı %16.5, klinik düzeyde sorun davranış sıklığı %10.9'dur.
Klinisyenlerin gözlemleri ise çocuk ve ergenlerde en sık gözlenen sorunun anksiyete (kaygı) olduğu yönündedir.
Çocuk ve ergenlerde kaygı okul performansında ve kişilerarası işlevsellikte bozulmalara neden olabilmektedir.
Bu olumsuz etkiler erişkin yaşamda da gözlenen sorunlarla ilişkili bulunmaktadır.
Yapılan araştırmalar anksiyete ile birlikte depresyon, intihar ve kaygıyı bastırma amacıyla alkol ve madde kötüye kullanımı gibi olumsuz sonuçların sık görüldüğü bildirilmektedir.
Kaygının İşlevi
Kaygının yaşamdaki zorlukları aşmada olumlu etkisi olduğu kabul edilir.
Gerekenden fazla ya da işlevsel olmadığında performansı olumsuz yönde etkiler.
Performans Kaygısı Nedir?
Sosyal ya da performans sergilenmesi gereken durum ve ortamlarda (sınav, sahne vb.) başarısız olunacağı, diğer insanlar tarafından olumsuz değerlendirileceği yönünde beklentiden kaynaklı belirgin ve tutarlı kaygıdır.
Kaygı duyulan ortamlardan ve durumlardan kaçınma ya da yoğun bir sıkıntıyla duruma katlanmayla sonuçlanır
Hangi Durumlarda Performans Kaygısı?
Sınav
Tanıştırılma
Bir işi yaparken izlenme
Şaka yapılması
Başkalarının önünde yazı yazma
Başkalarıyla yemek yeme
Topluluk önünde konuşma
Alış-veriş yapma
Telefonla sipariş verme
Çocukların karşılaştıkları çevresel ve içsel uyaranları sürekli olarak tehdit edici olarak algılamaları ve bu durumun düşüncelerine egemen olması korku ve kaygı ile sonuçlanmaktadır . Kaygısı olan çocukların olumsuz bir bilgi üzerine daha detaylı düşündükleri, bir başka deyişle diğer çocuklara kıyasla bir durumu pek çok bakımdan olumsuz olarak değerlendirmeye eğilimli oldukları bildirilmektedir. Kısaca söylemek gerekirse kaygılı çocuklar;
Daha fazla olumsuz düşünce taşırlar
Durumu olduğundan daha fazla tehlikeli olarak algılar
Tehlikeyle başa çıkmada kendi yeterliliklerini ise yetersiz bulurlar
Aşırı eleştireldirler
Başkalarının değerlendirmelerine aşırı önem verirler
Kendilerine yüksek standartlar koyarlar, mükemmelliyetçidirler
Kaygılı ifadelere örnekler
Okuldan atılacağım
Okulu zamanında biteremeyeceğim
Ailemi hayal kırıklığına uğratacağım
Şimdi benimle alay edecekler
Ailemin yüzüne nasıl bakacağım
Yüksek standartlara örnekler:
Konuşmam mükemmel derecede akıcı olmalı
Her zaman zeki ve hazırcevap görünmeliyim
Tüm soruları yanıtlamalıyım
Konuşurken hiç durmamalıyım
İnsanlar beni her zaman rahat ve endişesiz görmeliler
İyi bir hata yapmamalı
Kaygının bilişsel, davranışsal ve fiziksel alandaki etkileri sıklıkla şu şekillerde gözlenir:
Bilişsel
Konsantrasyon problemleri
Hafıza problemleri
Dikkat problemleri
Aşırı Hasaslık
Problem Çözmede Güçlük
Endişe
Davranışsal
Motor Huzursuzluk
Yerinde Duramama
Görevden Kaçınma
Hızlı Konuşma
Tutarsız Davranışlar
Öfke
Geri çekilme
Mükemmelliyetçilik
Görevi tamamlamakta güçlük
Kolay görevler üstlenmek
Fiziksel
Tikler
Kalp atışında artış
Kızarma
Terleme
Baş ağrısı
Kaslarda gerginlik
Uyku Problemleri
Mide Bulantısı
Kusma
Enuresis
Anne-babalar neler yapabilir?
Çalışmalarında süreklilik olduğundan emin olun.
Gerçekçi beklentiler oluşturmasına yardımcı olun (Yüksek satandartlar aşırı kaygı ve performansta düşüşe neden olacaktır).
Gevşeme egzersizleri vb. teknikleri öğrenmesi ve uygulamasına yardımcı olun (Kaygıyı kontrol altına alabildiğini görmesi son derece önemlidir).
Sergilenecek performansa uygun teknikleri öğrenmesine yardımcı olun (Sunum becerileri, sınav teknikleri vb.)
Performanstaki başarısızlığın kişiliği ölçmediğini hatırlatın.
Gösterdiği çabayı ödüllendirin.
Yeteri kadar dinlendiğinden emin olun (Başarılı performans için çalışmak kadar dinlenmek de önemlidir)
Kaynaklar
Huberty, T. J. (in press). Performance and Test Anxiety. In L. Paige & A. Canter (Eds.): Helping Children at Home and at School
III. Bethesda, MD: National Association of SchoolPsychologists.
P. Öner, H. Türkçapar, Ö.Ş. Üneri. Çocuk ve Ergenlerde Bilişsel Davranışçı Terapi: Anksiyete Bozuklukları. Kriz Dergisi 16(1):11
18.
