Çocuklar bizim fark edemediğimiz şekilde çok iyi gözlemciler. Her ayrıntıyı bizlerden daha hızlı anlama kapasiteleri var. Özellikle ergenlik öncesinde çok daha hızlı şekilde bizi kopyalıyorlar. Yetişkinler gibi gelecek kaygısı ve geçmiş travmalarıyla ilgilenmekten ziyade anı yaşıyorlar. Bu yüzden bizi açık zihinleriyle bizden daha çok gören ve gözlemleyen çocuklarımızın davranışlarımızı örnek aldıklarını unutmamamız gerekiyor.
Ebeveyn olarak bebekliğin sonlarına doğru bize uyum sağlamalarını istiyoruz. İstediğimiz zaman istediğimiz gibi davranmasını, saatlice uyumasını, yemesini, yerinde durmasını, koşmasını,zıplamasını, konuşmasını, beklemesini, sıraya girmesini, ayrılabilmesini, duygularını ifade etmesini, problemlerini kendi başına çözmesini, çatışmalarını çözmesini istiyor ve beklemeye başlıyoruz. Bu beklentileri normal karşılıyorsanız bu beklentilerin olmasındaki asıl sorumlu kişilerin ebeveynler ve çocuğa en yakınında bakan kişiler olduğunu kabul etmelisiniz. Bizim kendi davranışlarımızda, ifade ettiğimiz düşüncelerde oluşacak çelişkiler de çocukların kuralları benimsemelerinde oldukça etkilidir. Bu noktada ebeveyn olarak en çok dikkat etmemiz gereken davranışlardan birisi TUTARLI olmamızdır.
Çocuklar doğaları gereği sınır ararlar. Çünkü tehlike anında korkarlar ve korunmaya ihtiyaç duyarlar. Bizler sınırları koyduğumuz zaman aslında bir nevi onlara konfor alanı sunmuş oluyoruz. Kuralların olmadığı, serbest zamanların aşırı olduğu, çocuğun özgürlük duygusunu hissedeceğini varsayarak sınırsızlık yaşaması aslında çocuğun güvensizlik, savunmasızlık ve yalnızlık duygularını hissetmelerine neden olabiliyor. Bu yüzden çocuklar her ne kadar sınır zorlarsa zorlasın birlikte ihtiyacını yerinde yeterince karşılayacak kadar özgürlük ve kural arasında bir yerlerde durmamız gerekiyor.
Kendi ifade dilimizi de suçlayıcı sen dili yerine ben ile başlayan kendinize ve çevrenize olan etkileri açıkladığınız, daha çok empati geliştirmesini sağlayacak, sadece kural olduğu için değil öyle olması gerektiğini düşünmesini sağlayacak cümleler kurmaya gayret göstermek gerekiyor. Bu konuyu BEN DİLİ VE SEN DİLİ konu başlığında makalelerimden okuyup öğrenebilirsiniz.
Kural olmayan evlerde büyüyen çocuklar nerede nasıl davranacaklarıyla ilgili sınır olmadığı için özgür hissederlerken nasıl duracaklarını, ne yapacaklarını kestiremeyebilirler. Kurallar koyabilmek uygulayabilmek için de çocuk ve ebeveyn arasında bir bağ olmalı. Çocuğun ihtiyaçlarını anlamadan tepeden inme kurallara uyma beklentisi de gerçek dışı olacağı için kural ve sınırlar ÇOCUĞUN İHTİYAÇLARI öncelikli gözetilerek oluşturulmalıdır.
İstediğimiz şekilde davranması için baştan durumla ilgili bilgilendirmeyi net bir şekilde açıklamak çocuğun durumu anlaması ve yapması gereken şeyleri bilmesi açısından yararlı olacaktır. Örneğin bir markete gidilmeden önce marketten istediği bir şey olup olmadığını sorarak sınırı markete gitmeden belirlemek ve birlikte karar vermek orada yaşanacak krizi önleyecektir.
Kural oluşturma sorununuza pratik olarak şu soruları sorarak bakabilirsiniz.
- Çocuk kuralı nedenleriyle zihninde oturtabildi mi?
- Çocuğun yaşına uygun mu?
- Çocuğun ihtiyacını karşılıyor mu yoksa ihtiyacına engel oluşturacak bir kural mı?
- Çocukla uygulamaya çalıştığınız kuralla ilgili örnek alacağı davranışlara şahit oluyor mu?
- Siz beklediğiniz davranış konusunda çocuğa örnek olabildiniz mi?
Durmak, beklemek, düşünmek bunlar ailede görebileceği davranışlar. Stres yönetimi yapamayan bir bakım verenin çocuğundan bunu beklemesi saçma olacaktır. Elinden telefonu bırakmayan bir kişinin çocuğuna ekran yasağı koyması gibi örnekler çoğaltılabilir.
Kurallar konduğunda tutarsızlık yapmamak için çocukla zıtlaşmadan, onun ihtiyaçlarını gözeterek ilgi çekici hale getirerek, zorlamadan, ağlatmadan, sevdirme ve özendirme yollarını tercih etmeye gayret göstermek gerekir. Örneğin banyo yapılacağı zaman banyoya girmek istemeyen çocuğu suyla oynaması için başlarda ilgisini çekecek şeyler üretebilirsiniz. Banyo zamanı diye bir rutin oturtmak bunu söze dökerek çokça tekrar etmeniz gerekir. Ya da onunla 20 kere aynı cümleyi duyması öğrenmesini sağlayabilirsiniz. "Ben senin bebeğini yıkamaya gidiyorum, sen de yıkamak ister misin?" gibi çekici bir cümle ile davet etmek, daha büyük yaşta bir çocuk ise “Senin için ne zaman banyo yapmak uygun olur?” sorusuyla sorumluluğu olna vererek çocukla doğru bir iletişim yolu oluşturulabilir. Bir işi yaparken "iyi ki bunu yapıyoruz" gibi teşvik cümleleriyle beslemek sevmesini ve o davranışı tekrarlamasına katkı sağlayabilir. Bilgisayar ya da TV karşısından ayrılmak istemeyen çocuğa ilgisini çeken oyunlar teklif edilmesi ve ardından birlikte vakit geçirerek çocuğun eğlenme ihtiyacını karşılayabilirsiniz.
