Lenf nodları bütün vücudumuzda bulunur. Bağışıklık sistemimizin önemli bir parçasıdırlar. Lenf nodları vücudumuzun bakteri, virus gibi mikropları ve bazı yabancı maddeleri tespit etmesini sağlar.
Lenf bezi şişmesi, bir ya da bir kaç şişmiş lenf nodu şişliğini ifade eder, Tıbbi olarak şişmiş lenf noduna lenfadenopati denilir. Normalde lenf nodları 1-2 mm büyüklüğünde olup reaksiyonel olarak şişerler ve 1 cm gibi bir boyuta geldiğinde fark edilirler.
Lenfatik sistem
Lenfatik sistem lenf nodları ve bunları bir birine bağlayan ince tüpler ağından oluşur ve lenf denen sıvıyı vücudumuz boyunca taşırlar. Lenf sıvısı bağışıklık hücrelerini (lenfositler), besinleri ve bazı atık maddeleri taşır. Vücudumuzdaki bütün lenf nodları lenf kanalları ile bir biriyle bağlantılıdır. Birleşen bütün lenf ağı boynumuzun sol tarafında ki kafa ve boynumuzun ana toplar damarı olan juguler vene bağlanır.
Lenf nodları
Lenf nodu veya bezi küçük oval şekilli yumrular olup boyutları bir kaç mm dir. Vücudumuzda yaklaşık 900 adet lenf nodu bulunur. Bu lenf nodlarının yaklaşık üçte biri boyun bölgemizde bulunur. Lenf nodları mikroplarla savaşan milyonlarca lenfosit hücresi içerirler. Vücudumuzda belirli bölgelerde yoğunlaşmış olup, bulundukları bölgede aralıklı olarak yerleşmişlerdir, tarif etmek gerekirse aralıklarla ipe dizilmiş fasülyeler gibidir. Lenf nodları lenf sıvısını süzer, zararlı maddeleri ve mikropların, lenf sıvısı ile kana karışmasını engeller.
Lenf nodlarının vücudumuzda yoğunlaştığı bölgeler:
Yaklaşık 900 lenf bezinin üçte biri boynumuzda yerleşmiştir.
Koltuk altımız ve dirseğimize denk gelen kolumuzun iç yüzü
Kasıklarımız ve diz kapağına denk gelen bacak arka iç yüzü
Karın bölgemizde derinde bağırsaklarımızın arkasında
Göğüs boşluğunda iki akciğer arasına yerleşmiştir.
Lenf bezleri bizim hissedemeyeceğimiz kadar küçük boyutludur ancak herhangi bir enfeksiyona reaksiyon olarak şiştiğinde, ağrıdığında ve hassas hale geldiğinde hissedilir, buna reaksiyonel lenf bezi şişmesidenilir. Çok nadiren reaksiyonel olarak şişen lenf bezi şişmeye devam eder üzeri kırmızımsı mor renk alır ve abseleşir.
Bazen de vücutta istenmeyen hücreler, kanser hücreleri gibi lenf bezinde filtre sırasında yakalanır ancak bu hücreler yok edilemezse buraya yerleşir ve lenf bezini büyütür ancak çoğunlukla bu şişlik ağrısızdır.
Nadiren de olsa lenf bezinin içerdiği hücrelerin kanserlerinde yani lenfomalarda da lenfoid yapılar şişer.
Baş ve boyun bölgesi lenf bezleri
Boynumuzun her iki tarafındaki kas boyunca zincir halinde yerleşmiş lenf bezleri bulunur, çenemizin altında, kulak arkasında ve önünde, ayrıca ensemizde de lenf bezleri yerleşmiştir.
Lenf bezi olmayıp lenf bezi gibi hareket eden diğer organlar dalak, bademcik ve genizetidir.
Lenfoid organ oldukları için, özellikle çocuklarda burun hastalıklarında genizeti, boğaz hastalıklarında da bademcik mikropları tutuğu için şişer ve büyür. Ancak bazen çocukların hayatın ilk yıllarında olağan olarak mikroplarla sık karşılaşması ve sık hasta olması sonucunda, genizeti ve bademcik aşırı büyür ve tıkanıklığa yollaçarsa veya mikroplar için ev görevi görürse, işte o zaman bademcik ve genizeti zararlı olmaya başlar ve alınmaları gerekir.
Boyunda ki lenf bezlerini nasıl ve ne sıklıkla kontrol etmeliyiz?
Hiçbir hastalığı olmayanlar için iki veya üç ayda bir, ancak şüpheli durumlarda veya hastalığı olanlarda ayda bir kez boynumuzu çok fazla bastırmadan ve sıkmadan kontrol etmekte fayda var.
Parmak uçlarımızla nazikçe çok bastırmadan sirküler hareketler yaparak derimizin altında yuvarlak en az fındık leblebi büyüklüğündeki oluşumları hissetmeye çalışmalıyız.
Kulak önünden sağ el sağ tarafta, sol el sol tarafı kontrol ederek başlayıp aşağı doğru boynumuzun sağındaki ve solundaki büyük kasın önünden köprücük kemiğine kadar inip sonra kasın arka yüzünden yukarı doğru çıkıp kulak arkasını da kontrol ettikten sonar ense bölgemize bakıp bu kısmı bitirelim.
Sonra sağ el ile sol çene altını boydan boya ve sol el ilede sol çene kemiği boyunca çene altını önde ve orta alanda tek el ile çene ön kısmından aşağıda her iki köprücük kemiği birleşim yerine kadar elimiz ile kontrol edelim.
Ayrıca, koltukaltı, kasık bölgelerinizde de benzer şişlikler varmı diye bakar ve buralarda hissetiğiniz bezeleri doktorunuzla paylaşırsanız önemli bir bilgi vermiş olursunuz.
Unutmamak gerekir ki lenf bezi şişliklerinin çoğu enfeksiyon ve yüzeyel yaralanmalara reaksiyondur, bir şişlik hissedildiğinde endişeye kapılmamak gerekir.
Ayrıca boynumuzda çok sayıda lenf bezi gibi hissedeceğimiz yapı bulunur (vertebra çıkıntıları, gırtlak kıkırdakları, şah damarımızın şişliği, tükrük bezleri vb gibi…).
Lenf bezi şişliği nedenleri
Lenf bezi şişmelerinin en sık nedeni enfeksiyonlardır:
Diş çürükleri ve diş absesi
Dış ve orta kulak enfeksiyonu
Soğuk alğınlığı, nezle ve grip, sinüzit
Dişeti hastalıkları
Ağız aftları
Bademcik enfeksiyonu
Tüberküloz
Deri enfeksiyonu (sivilce, ekzema, dermatit)
AIDS ve cinsel yolla bulaşan hastalıklar
Böcek ısırması, kedi veya köpek tırmalaması vb gibi…
Otoimmün Hastalıklar
Romatoid artirit
Sjögren
Ankilozan spondilit
Kanserler
Lenfoma
Lösemi
Baş boyun bölgesi kanserleri (Dil kanseri, dişeti kanseri, dudak kanseri, damak kanseri, sinus kanseri, gırtlak kanseri, büyük ve küçük tükrük bezi kanserleri, Tiroid bezi kanserleri, nadiren karın içi organ kanserleride boyuna metastaz yapar vb gibi… kanserler)
Bir lenf nodu aniden ortaya çıkıyorsa ağrılıysa genellikle bir enfeksiyonla ilişkilidir. Ağrısız yavaş büyüyen lenf nodları daha çok kanserle ilişkilidir.
Boynunuzda 3 haftadır geçmeyen ve giderek büyüyen her türlü şişlik veya yara kanserle ilişkili olabilir.
Boynunuzda aniden beliren ağrılı ve boyutu 1 cm geçmeyen lenf nodu, genellikle enfeksiyonla ilişkilidir. Bir kaç gün içinde yumuşar ve küçülmeye başlar, doktor gerekli gördüğünde antibiyotik kullanılması düzelmeyi hızlandırır ve bu lenf bezi bir kaç hafta içinde küçülür.
Ne zaman doktora gitmek gerekirir?
Üzeri kızarık, ağrılı ve hasas ise
Bir kaç hafta içinde küçülmüyor, giderek boyutu artıyorsa
Etrafında yeni lenf nodları çıkıyorsa
Lenf noduna yapışık yeni şişlikler oluşuyorsa
Sert üzeri girintili çıkıntılı ve bulunduğu yerde hareket etmiyorsa
Ateş, gece terlemesi, sebebi bilinmeyen kilo kaybı varsa
Boyutu 1 cm büyükse
Uzun süredir olan bir lenf nodu aniden büyümeye başlarsa
Doktora gittiğinizde olası planlanacak tanı yöntemleri neler olabilir:
Ayrıntılı olarak bilgi alınması: ne zaman çıktığı, daha önceden de olup olmadığı, süresi, sayısı veya çevre bölgesinde yara bere gibi odakların olup olmadığı araştırılır.
Elle muayene edilerek sertliği, hassasiyeti, yapışık olup olmadığı, sayısı, boyutu bakılır.
Çevre bölgeler el ve gözle kontrol edilir.
Burun, boğaz, gırtlak, geniz bölgeleri endoskopik olarak kontrol edilir.
Genel kan tetkikleri (hemogram, CRP, sedim, karaciğer ve böbrek fonksiyonları) bakılır.
Ultrason ile lenf nodu şekli, kanlanması, etraf dokular ile ilişkisi, boyutu sayısı gibi kriterler incelenir, etraf dokular (tükrük bezleri, tiroid bezi ve çevre yumuşak doku ultrason ile kontrol edilir). Batın ultrasonu ile karın içi lenf bezleride hastalığa katılıp katılmadığı bakılabilir.
Baş ve boyun bölgesine yöenik MR ve/veya BT,
Akciğer grafisi veya akciğer BT,
Tüm vücut PET-CT,
Lenf bezinden iğne veya tru-cut biyopsi,
Olası kanser şüpheli bölgelerden biyopsi gibi tetkikler doktorunuzun gerek görmesi durumunda istenebilir.
