Depresyon, mani ve karışık belirtilerin sürekli tekrarlandığı ciddi bir durumdur. Türkçede “iki uçlu mizaç bozukluğu”veya “iki uçlu duygudurum bozukluğu” olarak isimlendirilen bu durum, daha çok “manik depresif hastalık” adıyla bilinir.
Her insan, yaşamı boyunca olaylar karşısında duygudurumunda dalgalanmalar, küçük iniş çıkışlar yaşar. Bu dalgalanmalar doğaldır ve sağlıklıdır. Sıkıntı yaratan bu dalgalanmaların şiddetli ve uzun süreli olması, kişinin aile, sosyal ve iş yaşantısını önemli ölçüde bozmasıdır.
Bipolar Bozukluk, temelde duygusal yaşamı etkileyen düşünce ve davranışları bozan bir duygudurum bozukluğudur. Bipolar bozukluk tanısı konmuş kişiler mani ile depresyon epizodları arasında gidip gelirler.
Manik hastalar kendisini fazlasıyla iyi hisseder, coşkulu, mutlu ve keyiflidir, normal şartlarda gücünün üstünde işleri yapmaya yeltenir. Fazlasıyla neşelidirler. Güler, şarkılar söyler, dans eder, her önüne gelenle sohbet ederler. Olmadık yerde açık-saçık şakalar, uygunsuz davranışlar yapabilirler. Hatta bazen olağanüstü güçleri olduğunu, sıradışı yeni buluşlar yaptıklarını iddia edebilirler. Bazen de kendisini peygamber, süper kahraman veya özel güçleri olan birisi olarak düşünebilirler. Bencillikleri artar, hafızaları güçlenir, daha az uykuya ihtiyaç duyarlar. Devamlı enerjiktirler. Taşkınlık, aşırı sinirlilik, karşı çıkılırsa saldırgan davranışlar gösterebilirler. Çok fazla konuşur, susturulma çabalarına karşı susmazlar. Yüksek sesle konuşurlar. Dikkatleri dağınıktır. Düşünceleri hızlıdır, bir konudan bir diğerine geçerler. Tutarlı bir devamlılık gösteremezler. Toplumsal yönden kötü sonuçlar doğuran işlere girebilirler. Çok para harcar, cesurca ve hatta tehlikeli yatırımlar yapar, işini bırakır, yeni işler kurabilirler. Cinsel istekleri artar. Uygunsuz cinsel davranışlar gösterebilirler.
Depresyon ise kişinin kendisini sürekli mutsuz ve gergin hissettiği, hayat enerjisinin, ilgisinin düştüğü, doyum almasının zorlaştığı, iştahında ve kilosunda değişikliklerin olduğu, uyku bozukluğu yaşadığı, değersizlik duyguları hissettiği, konsantrasyon zorluğu yaşadığı ve ölüm, intihar düşünceleri ile meşgul olabildiği bir durumdur. Depresyonun erken uyarı belirtilerine göz atacak olursak: uykuya dalma zorluğu, kesintisiz uyuyamama, odaklanma zorluğu, günlük sorumlulukların yerine getirilememesi, günlük yaşam seyrinde değişiklikler, huzursuzluk, yorgunluk, bitkinlik, enerjisizlik, artan uyku ihtiyacı, azalan özgüven, kendinden sıklıkla kuşku duyma, bezginlik, derin düşüncelere dalma, dalgınlık, yüksek duyarlılık, azalan cinsel ilgi, alınganlık, azalan dayanıklılık, ürkeklik, psikosomatik reaksiyonlar, varsa artan alkol ve sigara tüketimi.
Bu erken uyarı semptomlarının yanısıra antideprasantla tedavi sonucu tetiklenen hipomaniler, bipolar bozukluğa ilişkin kalıtsal risk, bir ailede arka arkaya üç nesilde duygudurum bozuklukları, çocukluk veya ilk gençlikte ortaya çıkan psikotik karakterli depresyonlar gözlemlenmişse, bipolarite belirtilerinin varlığı düşünülür.
Bipolar Bozukluk her yaşta görülebilse de en sık 20'li yaşların başında başlar. Her 100 kişiden 1’inde görülür. Tüm dünyada benzer sıklıkta görülmektedir. Kadın erkek arasında görülme sıklığı açısından fark yoktur.
İlk atak dönemi ile ikincisi arasında "sessiz" dönem yaşanabilir. Bu ara 3-10 yıllık arasında değişebilir. Bipolar Bozukluk yaşayan kişilerin % 90'ında ataklar tekrarlar. Atak dönemlerinin süresi, sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Alkol ve bağımlılık yaratan diğer maddelerin kullanımı Bipolar Bozukluğun gidişatını kötü etkiler.
Bipolar bozukluğun sebebi tam olarak bilinmemektedir. Bazı bağımlılık yaratan maddeler, beyin tümörleri, beyin damar hastalıkları, kafa yaralanmaları mani benzeri belirtilere yol açabilir. Ama vakaların büyük bölümü bilinen bir sebep olmaksızın ortaya çıkmaktadır. Beynimizde seratonin, dopamin, noradrenalin gibi bazı maddelerin miktarı bipolar bozuklukta değişmektedir. Bipolar bozukluk, beyin kimyasındaki bir anomaliden kaynaklanmaktadır. Hastalığın genetik geçişli olma zorunluluğu yoktur. Ancak ailede bipolar bozukluğu olan bir kişi varsa, kişinin riski yükselir.
Bipolar bozukluk, ataklar halinde seyreden ve ataklar arasında kişinin tamamen düzeldiği bir hastalıktır. Mani atakları tedavi ile 2-4 haftada genellikle iyileşir. Depresyon ataklarının büyük bölümü de 2-3 haftada düzelmeye başlar ve 1,5-2 ayda önemli ölçüde iyileşir. Mani ve depresyon ataklarının tekrarlama riski her zaman mevcuttur. Kimisi ömrü boyunca başka hiç atak geçirmez. Tedavisiz hastalar ömürleri boyunca ortalama 10 manik atak geçirirler. Bazı hastalarda mani, bazı hastalarda depresyon atakları daha sıktır.
Duygudurum değişimlerini de ciddiye alın. Farkına varır varmaz bir uzmana başvurun. Bu sıkıntıyı nasıl aşacağınızı ya da beraber yaşayacağınızı öğrenin.
Dr.phil. R. Meltem KAVCAR SIRMALI
