Bağlanma Kuramı Nedir? (Attachment Theory)
İngiliz psikolog John Bowlby ve Amerikalı-Kanadalı psikolog Mary Ainswort tarafından 1960-1970 yıllarında geliştirilen kurama göre bebeklik döneminde bakım verenle (anne-baba) oluşturulan duygusal bağın, yetişkinlik döneminde kurulan romantik ilişkilere etki ettiği üzerinedir. Bebekler hayatının ilk yıllarında (0-5) hayatı algılama biçimleri, bakım verenin tutumuna göre değişmektedir. Bakım verenle oluşan bu bağ güvenli ve güvensiz bağlanma olarak ortaya çıkar. Güvensiz bağlanma da kendi arasında kaygılı bağlanma, kaçıngan bağlanma ve korkulu/kaçıngan bağlanma olarak üçe ayrılır.
- Güvenli Bağlanma (Secure Attachment)
İsminden de anlaşılabileceği gibi bu bağlanma stili “Güven” temellidir. Erken çocukluk döneminde yeterli bakım sağlanmış, istek ve ihtiyaçlarına zamanında ve doğru bir biçimde karşılanmış çocuklarda güvenli bir bağlanma oluşur. Böylece ilerleyen yaşlarda daha ılımlı, hoşgörülü, güvende ve istikrarlı hissederler. İlişkilerinde partnerinin onayına bağlı olmadan, özgüvenli kararlar alırlar. Kendisi ve başkaları hakkında olumlu düşüncelere sahip olurlar. Sevilmeme ve reddedilme korkusu olmadan duygularını rahatça ifade ederler. Kavga veya tartışma sonrasında dram yaratmak veya trip atmak yerine çözüm odaklı yaklaşırlar.
Sağlıklı olan ve istenilen durum güvenli bağlanmanın sağlanmasıdır.
- Güvensiz Bağlanma (Insecure Attachment)
Güvenli bağlanmanın gerçekleşmediği durumlarda oluşabilir. Üç katagoride incelenir.
- Kaygılı-Güvensiz Bağlanma (Preoccupied Attachment)
Bakım veren tarafından ihmal edilen bebeklerde kaygılı güvensiz bağlanma ortaya çıkabilir. Bazen ilgili bazen ilgisiz davranılması, aniden uzaklaşıp kaybolunması çocukta ebeveynlerine olan güvensizlik duygusunu tetikler. Bu yüzden hep yanında olduklarından emin olmak ister. Ebeveynlerinden ayrı kaldığında huzursuz olur, yanına gelene kadar da sakinleşmesi güçtür.
Kaygılı bağlanan kişi yetişkinlikteki ilişkilerinde kendini başkalarının duygularından sorumlu hisseder. Terk edilme korkusuyla, özgüvensiz, bağımlı, kıskanç, güvenmekte sorun yaşayan, hayatta kalabilmek için başkalarının varlığına ihtiyaç duyan bireyler haline gelirler. Kendilerini iyi hissedebilmek için sürekli olarak telkin edilmeye ihtiyaç duyarlar. İleri durumlarda ilişkilerinde manipülatif tavırlar sergileyebilirler.
- Kaçıngan Bağlanma (Dismissing-Avoidant Attachment)
Bakım veren tarafından bebeğin/çocuğun ihtiyaçları yoksayılmış veya karşılık vermede zorlanılmış olduğu durumlarda ortaya çıkabilir. Çocuğun duygularının yok sayılması, yardıma ihtiyacı olduğunda bakım verene ulaşamaması veya ilgilenilmemesi gibi durumlarda ortaya çıkar. Böylece çocukta “Yardıma ihtiyacım olduğunda ebeveynime gitmemeliyim.” gibi bir algı oluşur.
Bu bireyler ilerideki ilişkilerinde “Issız Adam” misali bağlanmak ve yakın ilişki kurmaktan kaçınan, genellikle soğuk ve insanlara güvenmeyen kişiler haline gelirler. Uzun süreli bir birliktelikte kendilerini güvende hissetmeyecekleri için genelde kısa ve geçici ilişkilerde bulunurlar. Partnerinden bir şeyler saklamak, duygularını açıkça ifade etmekte zorlanmak gibi durumlar gözlenir.
- Korkulu/kaçıngan Bağlanma (Fearful-Avoidant Attachment)
Bebeklik döneminde ihmal, istismar ve travma sonucu ortaya çıkabilir. Ebeveynlerin ortada olmayışı hem konfor hem korku kaynağı halini alır.
Korkulu/kaçıngan bağlanma stiline sahip kişiler ilerideki ilişkilerinde hem kaygılı hem kaçıngan bağlanma özellikleri geliştirirler. Hem yakın ilişki kurmaya istekli hem de kaçıngan tavırlar sergilerler. Reddedilme korkusu, güvensizlik duygusu ile duygularını kontrol ederken güçlük yaşarlar. Bu stili yoğun yaşayan bireylerde farklı kişilik bozukluklarına da rastlanabilir. Sevgi ve nefret arasında gidip gelirler.
Yetişkinlikte Tekrar Güvenli Bağlanmak Mümkün Mü?
Kendinizde veya eşinizde güvensiz bağlanmaya dair ipuçlarına rastlıyorsanız sonsuza dek bununla savaşmak zorunda değilsiniz. Sağlıklı ve güvenli bir ilişki yaşamak için farklı terapi ekollerinden faydalanabilirsiniz. Bunun için;
*Fark etmek,
*Değişmek istemek,
*Harekete geçmek
*Terapi sürecini başlatmak
Adımlarını takip edebilirsiniz.
Not: Bu yazı farkındalık ve bilgi amaçlıdır. Psikolojik rahatsızlıklar ancak ruh sağlığı profesyonellerince tanı koyularak bilimsel yöntemlerle tedavi edilir. Belirtilere sahip olmanız bu sendroma sahip olduğunuza dair ancak ip uçları olabilir. İyileşme için mutlaka profesyonel bir destek almalısınız.
