Son 30 yılda etkin ve güvenilir doğum kontrol yöntemlerin yaygın olarak kullanılması ile birlikte çiftlerin kendi üreme potansiyelleri üzerine olan kontrolleri artmış, özellikle ekonomik olarak gelişmiş toplumlarda çiftlerin fertilite davranışları da değişmiştir. Mesleki kariyer ve çalışma hayatının öncelikli olması ve diğer sosyoekonomik nedenlerden dolayı ilk doğum yaşlarında giderek artma izlenmektedir
Ancak kadın yaşı ilerledikçe gebe kalma şansı azalmaktadır. Özellikle 35 yaşından sonra kadınlarda yumurta sayısı ve oluşan yumurtanın kalitesi azalmakta bu durum hem doğal yollarla hem de Tüp Bebek yöntemi ile gebelik şansı azalmaktadır.
Günümüzde gelişen teknolojik ve laboratuvar imkânları sayesinde hem üreme hücreleri( kadınlarda yumurta, erkeklerde sperm hücresi) hem de embriyolar dondurularak ilerleyen yıllarda kullanmak için saklanabilmektedir.
Kemeoterapi- radyoterapi veya üreme potansiyeline zarar verecek bazı ameliyatlar öncesinde sperm ve yumurta dondurularak saklanılması ülkemizde de yıllardır uygulanabilmekte ve yönetmelikler buna müsade etmektedir. Bu sayede kanser hastaları kemoterapi öncesinde üreme hücrelerini saklatarak kemoterapinin olumsuz etkilerine rağmen sonradan saklanan bu hücreleri kullanarak çocuk sahibi olabilmektedir.
Bu sayede evli olmayan ancak erken menopoz riski olan kadınlar yumurta hücrelerini dondurup saklatarak ileriki yıllarda evlendiklerinde doğal yollarla veya tüp bebek yöntemi ile gebe kalamazlar ise önceden daha genç yaşta dondurulup saklanan bu yumurta hücreleri ile tüp bebek yöntemi ile gebelik şanslarını sürdürebilmektedirler.
Her bir kız bebek doğduğunda yumurtalıklarında 2 milyon civarı yumurta hücresi vardır. Bu yumurta sayı kişi genç kız olduğunda 400.000 e geriler. Bundan sonra bu azalma hiçbir şekilde durmayarak menopoza kadar (ortalama 48 yaş) devam eder. Bazı kadınlarda bu azalma çok daha hızlı olmakta ve yumurta hücreleri çok erken yaşlarda bile neredeyse tükenme seviyesine gelebilmektedir.
Yumurtalık kapasitesinin erken tükenmesi bazen hiç bir bulgu vermeyebilir. Kadınlar düzenli adet gördükleri için bu durumdan şüphelenmeyebilirler. Hatta bazen 18-20 yaşına bir genç kız bu durumla karşımıza gelebilmektedir. Bazı hastalarda ise adet kanamalarının sıklık ve süresinde değişiklikler ile ortaya çıkabilir. Bu durum yumurtalık rezervini gösteren bazı kan tetkikleri ve ultrasonografi ile tespit edilebilmektedir. Yumurta dondurma işlemi için başvuran ve erken yumurtalık yetmezliği doktor raporu ile tespit altına alınan hastaları tüp bebek hastalarına benzer şekilde hazırlıyoruz. Fazla sayıda yumurta almak için yumurtalıkları bazı iğne ile uyararak işleme başlıyoruz. Hastalarda 8-12 günlük bir uygulamayla uyarıcı iğnelerle yumurtalıklardaki yumurta keseciklerini büyütüp olgunlaştırılıyor. Ardından toplamda 10-14 günde yumurtalar toplanmış ve donmuş hale geliyor.
Ailesinde erken menopoz hikâyesi olan, bazı genetik hastalıkları olan, sigara kullanan, çikolata kisti olan veya yumurtalık kisti ameliyatı olan veya 35 yaş üstü kadınların bu konuda dikatli olmaları gerekmektedir. Risk altındaki kadınlar veya bu konuda şüphesi olanlar bir jinekoloğa görünmelerinde fayda olacaktır.
