Bir vitamin eksikliğinden neler mi olur; bakalım neler oluyor. D vitamini eksikliği dünya genelinde sık görülmektedir. Vücudun D vitamini sentezleyebilmesi için güneşle temas etmesi ve D vitamininden zengin besinlere ihtiyacı vardır. Vitamin D eksikliği pandemisinin sebebi ise yaşam tarzı ve çevresel faktörlerdir. Hava kirliliği gibi çevresel faktörler güneş ışığına engel oluşturduğu için D vitamini eksikliğine yol açar.
D vitamini eksikliği önemli bir halk sağlığı sorunudur. Eksikliği birçok kronik hastalıkla ilişkilidir. Yapılan araştırmalar D vitamini eksikliğinin kalp hastalıkları, kanser, depresyon , kemik kırıkları, otoimmün hastalıklar ve tip 2 diyabet hastalığıyla ilişkili olduğunu göstermiştir. Ayrıca obez bireylerin de D vitamini seviyleri düşük bulunmuştur. Vitamin D eksikliği olan hastaların D vitamini düzeyleri olması gereken aralıklara geldiğinde mortalitenin (ölüm oranı ) azaldığı görülmüştür.
Güneş ışınları deriyle temas etmesi sonucu D3 vitamini sentezlenir. D2 vitamini ise besinlerin içerisinde yer alır. D vitaminin vücuttaki temel görevleri arasında kalsiyum ve fosfor seviyelerini ayarlamak da vardır. D vitamini eksikliğinde kalsiyumun sadece %10-15’i ve fosforun %60’ı absorbe edilir.
D vitamini içeren besinler arasında balıklar, yumurta, morina balığı karaciğer yağı, tereyağ (doğal) ve mantarlar vardır.
Günde 20-30 dakika doğru güneşlenerek D vitamini sentezlenebilir. D vitaminin sentezlenebilmesi için güneşin tepede dik olduğu saatler yani UVB ışınlarının geldiği zamanlar tercih edilmelidir. Ayrıca güneş kremi kullanılmamalıdır! D vitamini yağda çözünün bir vitamindir; güneş kremi sürüp güneşlendikten sonra duş almak bütün D vitaminini beraberinde götürür. Koyu ten rengine sahip kişiler beyaz tenli kişilere göre daha fazla güneşlenmelidirler.
D vitamini eksikliği bulunan risk grupları:
-Bariyatrik cerrahi geçirmiş hastalar
-Malabsorbsiyon Sendromu olan hastalar
-Nefrotik Sendromu olan hastalar
-Antikonvülzan ve glikokortikoid ilaç kullanımı olan hastalar
-Obezler
-Emziren kadınlar
-Yaşlılar
-Yeteri kadar güneşlenemeyen kişiler
-Koyu ten rengine sahip kişiler
*Birçok araştırma D vitamininin kanserle ilişkisini göstermiştir; özellikle de kolorektal kanserle ilişkisi bulunmuştur. Health Professionals Follow-up Study (HPFS) araştırmasına baktığımızda D vitamini yüksek olanlar düşük olanlara göre daha az kolon kanserine yakalanmıştır.
*Framingham Heart Study ise D vitaminin düşük olanların yüksek olanlara göre daha fazla kalp hastalıklarına yakalandıklarını göstermiştir.
*Obez bireylerde D vitamini seviyesinin düşük bulunması, artmış kanser riskinin potansiyel mekanizmaları ile ilişkili bulunmuştur. Obez bireylerin kilo vermesi sonucu D vitamini seviyelerinin normale geldiği görülmüştür.
*D vitamini eksikliği depresyonla doğrudan ilişkilidir. Depresyon hastalarında D vitamini seviyesi oldukça düşüktür. D vitaminin eksikliği depresyona yol açmaktadır. Norveç’te yapılan bir araştırma depresyonlu hastaların D vitamini ile tedavisi sonucu semptomların gerilediği görülmüştür.
*Parkinson hastalığının gelişiminde kronik D vitamini eksikliğinin de rol oynadığı düşünülmektedir. Mini-Finland Health Survey sonuçları bize düşük D vitamini seviyesinin Parkinson gelişimine yol açabileceğini göstermektedir.
*D vitamini vücudun kalsiyumu absorbe etmesine yardımcı olur ve kemik sağlığı için önemlidir. D vitamini ayrıca kas gücünü arttırarak sakatlıkları önler. Birçok araştırma düşük D vitaminin yaşlılarda kırık ve yere düşme riskini arttırdığı göstermiştir. Bu demek olmuyor ki yaşlı bireylere yüksek doz D vitamini takviyesi yapılmalıdır. Birçok meta-analizin sonucu yaşlı bireylerde D vitamini takviyesinin fayda değil zarar sağladığını göstermiştir.
* Düşük D vitaminin ayrıca multipl skleroz(MS), romatoid artrit ve otoimmün tiroid hastalığı ile ilişkisi bilinmektedir.
Görüldüğü üzere D vitamini sağlık için oldukça önemli ama daha da önemli olan D vitaminini doğal yolardan karşılamaya çalışmaktır. Hiçbir supplementi bilinçsizce kullanmamak lazım; bu vitamin-mineral dahi olsa bilinçsiz kullanımın fayda değil zarar vereceği unutulmamalıdır. Yeteri kadar güneşlenen ve D vitamininden zengin beslenen sağlıklı kişilerin D vitamini supplementi kullanması gerekmez. Yukarıda saydığım bazı sağlık sorunlarında D vitamini takviyesi gerekebilir ama bunun için mutlaka bir uzmana danışmak lazım. Bilinçsizce kullanılan yüksek doz D vitamini suppelementlerinin hayatı tehdit edici sorunlara yol açabileceği unutulmamalıdır. İlk önce D vitamini doğal yollardan karşılamaya çalışmak gerek. Güneş gören muhteşem bir ülkede yaşıyoruz, bunun değerini bilelim. Bunun dışında yukarıda saydığım D vitamininden zengin besinleri beslenme programınızdan eksik etmemeye çalışın. Güneşli Günler…
Diyetisyen Tuğba Cici
KAYNAKLAR
-Melamed ML, Michos ED, Post W, Astor B. 25-hydroxyvitamin D levels and the risk of mortality in the general population. Arch Intern Med. 2008;168:1629–37.
-Wang TJ, Pencina MJ, Booth SL, Jacques PF, Ingelsson E, Lanier K, et al. Vitamin D deficiency and risk of cardiovascular disease. Circulation. 2008;117:503–11.
-Harvard School of Public Health Nutrition Source. Vitamin D and health. [Last accessed on 2010 Aug 30].
-Jorde R, Sneve M, Figenschau Y, Svartberg J, Waterloo K. Effects of vitamin D supplementation on symptoms of depression in overweight and obese subjects: Randomized double blind trial. J Intern Med. 2008;264:599–609.
-Knekt P, Kilkkinen A, Rissanen H, Marniemi J, Sääksjärvi K, Heliövaara M. Serum vitamin D and the risk of Parkinson disease. Arch Neurol. 2010;67:808–11.
-Keegan, Raphael-John H. et al. “Photobiology of Vitamin D in Mushrooms and Its Bioavailability in Humans.” Dermato-endocrinology 5.1 (2013): 165–176. PMC. Web. 13 Dec. 2016.
-Matsuoka LY, Ide L, Wortsman J, MacLaughlin JA, Holick MF. Sunscreens suppress cutaneous vitamin D3 synthesis. J Clin Endocrinol Metab. 1987;64:1165–8.
-Mason C, Xiao L, Imayama I, Duggan CR, Bain C, Foster-Schubert KE, et al. Effects of weight loss on serum vitamin D in postmenopausal women. Am J Clin Nutr. 2011;94:95–103.
-Hintzpeter B, Scheidt-Nave C, Müller MJ, Schenk L, Mensink GB. Higher prevalence of vitamin D deficiency is associated with immigrant background among children and adolescents in Germany. J Nutr. 2008;138:1482–90.
-Wortsman J, Matsuoka LY, Chen TC, Lu Z, Holick MF. Decreased bioavailability of vitamin D in obesity. Am J Clin Nutr. 2000;72:690–3.
