Çocuğun Beslenmesi;

Çocuğun güçlü bir bağışıklık sistemine sahip olması, büyüme- gelişme sürecinin normal sınırlarda seyretmesinin temel koşulu, dünyaya merhaba dediği andan itibaren beslenmesinin sağlıklı, yeterli –dengeli olmasıdır. Çocuğun büyüme evrelerini okul öncesi dönem, okul dönemi ve ergenlik dönemi olarak üçe ayırabiliriz.

Bebeklik ve okul öncesi dönem;

Çocukların sağlıklı beslenme yaşamı anne karnında başlar. 0-3 yaş dönemi sağlıklı dengeli beslenme çocuğun zeka düzeyini %80 etkiler. Bu dönem hem zihinsel hem de bedensel gelişimim en yoğun olduğu dönemdir. Bu dönemde 0-1 yaşına kadar anne sütü tek başına en değerli gıdadır. Annenin süt salgısının yeterli olması ve ilk 6 ay ek bir gıdaya başlamaması çok önemlidir. Anne adayları bu konularda çok yönlü bilinçlendirilmelidir. Eğer herhangi bir nedenle ( anne sütü yetersizliği veya annenin çalışmak zorunda kalması gibi) çocuğun bakımını ve beslenmesini bakıcı üstlenmişse, bu yaş grubunun beslenme bilgisi doğru kaynaklardan seçilmelidir.

Okul öncesi ve okul dönemine gelen çocuk( 3-6 yaş) artık evden, aileden farklı bir çevreye alışmaya başlar. Beslenmesi de yavaş yavaş çevrenin ve arkadaşlarının etkisiyle değişir. İşte bu dönemde hem annenin bilinçli davranması hem de okul yöneticilerinin bu konuya gösterdikleri özen ve doğru bilgilenme çocuğun gelecekteki yaşamının daha sağlıklı ve mutlu olmasını sağlar.

Bu dönem; Çocuğun aile dışında kendi yaş grubu ile beslenmesi, olumlu alışkanlıklar kazanması açısından önemli bir zaman dilimidir. Bu dönemde çocuklar oldukça hareketlidirler. Zamanlarının çoğu oyunla geçer. Dolaysıyla harcanan enerjide fazladır. Bu enerjinin doğru kaynaklardan sağlanması önemlidir. Tüm çocuklar genelde abur- cubur tüketmeye eğilimlidir. Bu bağlamda anne- babalar, aile büyükleri, bakıcılar ve eğitmenler dikkatli ve bilinçli olmalıdır. Bu yaş grubu için sağlıklı beslenme; öncelikle büyüme- gelişme süreçlerini olumlu yönde etkilemeli, aynı zamanda şişmanlık, kalp, kanser ve diğer kronik hastalık risklerini azaltmada yardımcı olmalıdır.

Bu yaş grubu için özel bir beslenme planından öte, besinlerin biyoyararlılığı önemlidir. Yani günlük beslenme, temel besin öğeleri dediğimiz karbonhidrat, doku yapımı, büyüme, gelişme için gerekli olan protein, hem enerji hem de birçok fonksiyonu olan yağ miktarı ( ağırlıklı doymamış yağ asitleri içermeli) açısından yeterli olmalıdır. Kalsiyum, vitaminler ( A vitamini, B vitaminleri, C vitamini) ve demir gereksinimini karşılamalıdır.Bu yaş grubundaki çocuklar aynı zamanda birçok gıda için seçici davranırlar.

Bu durumda çocuğun dediklerini yapmak yerine, değişik pişirme ve sunum yolları denenmelidir. Sütü reddeden çocuğunuza peynir veya yoğurt verebilirsiniz. Yumurtayı haşlanmış sevmiyorsa yemeklere, çorbalara ilave edebilirsiniz.

Okul öncesi dönemde çocuğun beslenme kültürü öncelikle ailede oluşur. Özellikle aile büyüklerinin ( anneanne, babaanne, dede) ve bakıcıların yanında büyüyen çocukların albenisi yüksek abur- cubur türü gıdaları tüketme eğilimi fazladır. Torunları sevindirme duygusu, bu tür gıdaların tüketimini artırıyor. Ancak bu tür eğilimler, çocuğun gelecekteki kilo kontrolü ve genel sağlığı açısından risklidir.

Hazırlanan besinler çocuklar için her zaman ilgi çekici ve önemlidir. Çocuklar aile büyüklerinde gördüklerini taklit etmeyi ve onlardan gördükleri her türlü değişikliği yapmayı hep çok isterler.Bu yaş grubundaki çocuklara gıda seçiminde olabildiğince “işlenmiş veya raf ömrü uzun” olan gıdaların az tüketilmesine özen gösteriniz.

Diyet ürünleri yerine normal olanları tercih ediniz. Az yağlı süt yerine normal yağlı süt tavsiye edilmektedir. Çünkü hızlı bir büyümenin gerçekleştiği bu dönemde bu yağ enerji kaynağı olarak kullanılır. Ayrıca normal sütteki kolesterol çocuğun beyin gelişimine de katkıda bulunur.

Okul Çocukları;

Okul çağındaki çocuklar ( 6-12 yaş) yaşamlarının bundan sonraki evrelerinde yer alacak birçok davranışı ve alışkanlığı bu dönemde kazanırlar. Başta aileler, eğitimciler ve kitle iletişim araçları bu yaş dönemine yönelik her türlü alışkanlığın doğru kazandırılması noktasında çok dikkatli ve özenli olmalıdırlar. Çocukların, sağlıkları, yeterli ve dengeli beslenmeleri, fiziksel aktivite yapma istekleri ve sosyal kişilikleri bu dönemde biçimlenir.

Bu yaşlarda merak güdüsü oldukça yoğundur. Çocuklar birçok şeye ilgi duyar. Gözlemler, dener, zaman zaman aile büyüklerine kendi taleplerini, tercihlerini adeta dayatır. Artık okul başlamıştır. Yeni arkadaşlıklar birçok seçimini de etkiler, gıda seçimindeki değişiklikler en belirgin olanıdır. Okul çocukları için, öğretmenlerinin ve okul arkadaşlarının bilgileri, fikirleri anne ve babalarına göre daha etkileyici ve inandırıcı gelir, ancak günümüz teknolojisinde televizyonun ve internetin yeri de unutulmamalıdır.

Öğünler Düzenli Olmalı

Sabah Kahvaltısı

Çocuklar için kahvaltı öğünü oldukça önemelidir. Sürekli olarak öğün atlama, çocuğun okuldaki başarı düzeyini negatif etkiler. Sabah kahvaltısı içerdiği besin öğeleri açısından yeterli- dengeli olursa, çocuğun dersi öğrenme ve kolay algılama başarısı artar. Yapılan çalışmalar kahvaltı yapan çocukların daha başarılı ve daha geç yorgunluk hissettikleri belirtmiştir. En önemlisi kahvaltı yapan çocuklarda ileri dönemde şişmanlık görülme oranı daha azdır. Kahvaltı, bütün gece aç kalan vücudumuz için günün en önemli öğünüdür. Kahvaltının genel özelliklerini belirtecek olursak,

Kahvaltı da Süt, peynir grubu, yeterli miktarda ekmek, Cvit kaynağı olarak bir porsiyon mevsim meyvası veya sebze bulunmalıdır.haftada 2-3 öğün kahvaltı menüsüne bal-pekmez,çeşitli meyva marmelatları eklenebilir.

Güne sağlıklı, dinamik ve zinde başlamak için en önemli öğünüdür.
Okul çocuklarında besin öğeleri açısından yeterli- dengeli bir kahvaltı öğünü öğrenmeyi kolaylaştırır.
Derse olan konsantrasyonu artırır.
Başarılı olan çocuğun kendine olan özgüvenini artar.
Kahvaltıda protein grubu gıdalar dediğimiz; süt,yoğurt,yumurta ve peynirden en az iki çeşidi olmalı .
C vitamin ve mineral kaynağı olan mevsim sebze ve meyvasından bir porsiyon olmalı
Kolay enerji kaynağı olan karbonhidrat grubu ekmek ,pekmez ,bal,reçel grubundan yeteri kadar olmalı.Tatlı olarak pekmez tercih edilmeli ( demir açısından zengindir kansızlığı önler)

Öğle Öğünü;

Günlük yaşamın önemli bir kesitini oluşturuyor. Tek çeşit gıdalarla (salata, simit ,poğaça gazlı içecekler vb gibi yiyecekler) geçiştirilmemelidir.Her çeşit gıdadan yeterli miktarda olmalıdır. Özellikle okul çocuklarında bu öğün genelde kantinlerde bir sandviç veya tostla geçiştiriliyor.Örneğin bu öğünde yer alacak gıda gruplarını kısaca şöyle belirtebiliriz.Et / Etli / Zeytinyağlı Sebze ve kuru baklagil yemeklerinden herhangi bir tanesi , mevsim salata,süt grubu ve ekmek grubunun yeterli miktarda yer alması gereken bir öğündür kuru ve tek gıdalarla geçiştirilmemeli.

Akşam Öğünü;

Öğle öğününe benzer içerikte olmalı. Büyüme ve gelişmenin en yoğun olduğu bu dönemde akşam öğünü de hem besin grupları hem de besin öğeleri açısından yeterli ve dengeli olmalıdır.

Ara Öğünler ;

Özellikle ana öğünlerinden 1,5- 2 saat sonra tüketilmesi gereken aperatif öğünlerdir. Taze meyvalarla hazırlanmış meyvalı yoğurtlar, tost-ayran,meyve- peynir-ekmekten oluşan hafif kahvaltılıklar şeklinde düzenlenmelidir.Yağ, şeker ve un içeriği fazla olan abur,cubur türü yiyecekler ve gazlı şekerli içecekler bu yaş grubu için uygun gıdalar değildir. Olabildiğinde aZ miktarda ve seyrek aralıklarla tüketilmelidir.

Bu öğünler küçük yaşlardan itibaren alışkanlık haline getirilmeli. Aksi taktirde uzun açlıklar, daha sonraki öğünde gıda tüketmesini artırır.Bu durum, günümüzün şişmanlık problemlerinin oluşmasında önemli bir etkendir.

Gıdaların İçerdiği Besin Öğeleri Ve Fonksiyonları

Süt, peynir ve yoğurt; çocukların kemik yoğunluğu güçlü bir iskelet sistemine, sağlam dişlere sahip olması için gerekli kalsiyumun en önemli kaynağıdırlar. Ayrıca protein ve bazı vitaminler ( riboflavin, D vit gibi) için iyi kaynaktırlar.
Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller (fasulye, mercimek, nohut..) yağlı tohumlar( ceviziçi, fındık,fıstık, badem …) ve tahıl ürünlerinin yeterli ve düzenli tüketilmeleri, kas dokusunun gelişmesi için gerekli olan protein, demir, B vitaminleri ve bazı mineralleri ( potasyum, magnezyum) sağlar.
Ekmek ve tahıl grubu, B vitaminleri yönünden zengindir. Posa içerikleri yüksektir. Bunlar iyi birer kompleks karbonhidrat kaynağı oldukları için çocukların sık acıkmalarını önleyerek kan şekerini düzenler ve aktiviteleri için gerekli enerji dengesini sağlar.
Sebzeler – Meyveler; çocuklar genelde bu yaşlarda sebze tüketimini fazla sevmiyorlar. Burada öncelikle annelere, bakıcılara ve okulda öğretmenlere önemli görev düşüyor. Sebzeler özellikle doğal vitamin ( Cvit, AVit, Bvit), zengin posa ve belirli oranda mineral ( potasyum, kalsiyum, demir) kaynağıdırlar.
Çocuğunuzun Sağlıklı Beslenmesi Önemlidir. Özen gösteriniz

Çocuklara küçük yaşlardan itibaren düzenli bir beslenme alışkanlığının kazandırılmasına özen gösterilmeli, eğer öğünler düzenli değilse çocuklar gün boyunca daha fazla abur cubur tüketirler. Atıştırmalık dediğimiz bu tür gıdaların şeker, yağ, tuz ve birtakım katkı maddeleri içerikleri fazla olduğundan enerji değerleri de fazladır. Okul çocuklarında bu gıdaların tüketim miktarı ve tüketim sıklığı bu yaşlardaki fazla kilonun en temel nedenidir.

Günümüzün kent yaşamı neredeyse sadece akşam öğünlerini ailelerimizle paylaşır olduk. Akşam öğünleri ailedeki bireylerin güncel konuların konuşulduğu bir paylaşım saati olabilir. Çocuklara yararlı yiyecekler, sağlıklı beslenme ile ilgili bilgiler anlatılabilinir. Sofrada çocuklara neyi, ne kadar yiyeceklerine karar verme konusunda yönlendirici olmamaya özen gösteriniz.
Çocuklar genelde sebzeleri sevmezler öğün saatlerinde çeşitli sebzeleri kullanarak renkli, iştah açıcı salatalar hazırlayabilirsiniz.

Çocuklarınızı yemekle ödüllendirmek veya cezalandırmak yerine onlara çeşitli objelerle ve oyunlarla sağlıkları için beslenmenin önemini anlatmaya çalışınız.
Çocuklar ve gençler evin dışında yemek yiyecekleri zaman, nerelerde neler tüketmeli gerektiği konusunda önceden bilgilendirin, tercihlerini fast food olarak kullanıyorlarsa daha sonraki öğünde mutlaka pişmiş sebze ve salata tüketmelerine özen gösteriniz.
Çocuklar genelde çiğneme süresi uzun yemekleri çok tercih etmezler, çorbaları daha kolay tüketirler. Çorbalara çeşitli sebzeler, kurubaklagil, yumurta, süt veya yoğurt ekleyerek besin öğeleri açısından zenginleştirebilirsiniz.
Çocuğunuzun tabağına konulan her şeyi bitirmesi için baskıcı davranmayın, bu tür davranışlar ileride o besinden hoşlanmamasına neden olabilir.
Fiziksel aktivite çocuğun enerji harcamasını artırdığı için çocuğun iştahı açılır. Tabağına konulan yemeği bitirir. Eğer çocuğunuz genelde iştahsız ise yemek öncesi fiziksel bir aktivite programı belirleyin.
10-12 Yaş döneminde çocuklarda yavaş yavaş ergenlik dönemine ait belirtiler görülür. Genelde dış görünüşlerini beğenmezler. Kırılgan ve hassastırlar. Yönlendirmelerinizi yaparken dikkatli olun, iletişiminizi zedelemek yerine, gerekirse bir beslenme uzmanından destek alınız.