Ebeveynler çocuklarının gerçeğe sadık kalmasını konuşmaya başladığı ilk günlerden itibaren ister ve bekler. Oysa durum her zaman onların beklentilerini karşılar nitelikte değildir. Hayalgücünün yoğun bir şekilde geliştiği okul öncesi dönemde bir çok çocuk öyküler uydurur ve bunları çevresindekilere tıpkı gerçekten olmuşçasına anlatır. Ebeveynler bu noktada genellikle çocuklarını yalan söylememesi konusunda uyarır ve bunun yanlış bir davranış olduğunu belirtir. Oysa ki, çocuğun bilişsel alt yapısı kafasında kurguladığı şeyin gerçek mi, yoksa hayal gücü ürünü mü olduğunu 4 yaşına kadar tam anlamıyla anlayamaz. Bu nedenle çocuğun kurguladığı bu öyküler yalan olarak nitelendirilmemelidir. Ancak, çocuk 4 yaşına geldiğinde yalan söylemesi bir öykü uydurmasından ya da şakadan farklı bir aktiviteyse o zaman ebeveynin çocuğunu doğru söylemesi konusunda uyarması gerekir. Bu uyarı esnasında çocuğa kesinlikle sert cezalar verilmemelidir. Sert cezalar çocukta korku duygusunu uyandıracak ve bu kez çocuk cezadan kaçmak için tekrar yalana başvuracaktır.
ÇOCUKLAR NEDEN YALAN SÖYLER?
Genellikle çocuklar suçlanmak, cezadan kaçmak, aşağılanmamak ve ailenin dikkatini çekebilmek için yalan söyler. Kimi zaman bu durum aile üyelerinden bu davranışı sergileyenlerden birinin taklidi olarak da karşımıza çıkabilir.
ERGENLER NEDEN YALAN SÖYLER?
Ergenlik öncesi dönem çocukların diğer bireylerle ne şekilde iletişime geçeceğini öğrendikleri bir dönemdir. İletişime geçtikleri sırada neleri söyleyip neleri söylememeleri gerektiğini de farkederler. Çocukluğun ilk döneminde doğrunun tüm çıplaklığıyla söylenmesi hoş görülse de ergenlik çağına gelen çocuklara bunun tam aksi öğretilir. Ergenlik çağındaki bireylere bazen o kadar da gerçeklerden bahsetmemeleri gerektiği; çünkü bunun kimi zaman karşı tarafı kırabileceğinden sözedilir. Özelikle aileye ait olan kimi sırların (eşler arası geçimsizliklerin, ailedeki psikolojik kökenli sorunların, aile içi şiddetin, maddi problemlerin ya da ebeveynlerin bağımlılıkların) ergen tarafından saklanması beklenir ve bu konuda ergene baskı yapılır. Bu da ergenin bir süre sonra topluma karşı yalanlarını kalkan olarak kullanmasına ve geçmişte yanlış olarak öğretilen şeyin aslında işlevsel bir davranış olduğunu görerek yalanı alışkanlık haline getirmesine sebep olur.
ÇOCUKLARINIZIN DOĞRU SÖYLEMESİ İÇİN NELER YAPABİLİRSİNİZ?
Çocuğun yalanının fark edildiği durumlarda kesinlikle çocuğa zorla gerçek itiraf ettirilmemelidir .
Ebeveynler çocuklarına olumlu birer model olmalıdırlar. Anne ve baba sıklıkla yalana başvuruyorsa; çocuktan doğru söylemesini beklemek de bir o kadar güç olacaktır.
Sert cezalardan kesinlikle kaçınılmalıdır. Sadece ebeveynin çocuğa, yaptığı davranışın yanlış olduğunu ve yalan söylerse ona ne zaman inanacağını bilemeyeceği belirtmelidir.
Çocuk yetişkinler tarafından yalana araç edilmemelidir. Telefon çaldığında “baban evde yok de!” tarzındaki uyarılar çocuğa yalan söylemeyi öğretmenin en sakıncalı örneklerinden biridir.
Çocuğunuza “yalancı” etiketini yapıştırmayın. Ne söylerse söylesin, söylediği şeyin gerçek olmadığını kabul ederseniz, çocuk dürüst olmanın fayda getirmediğini görerek yalanlarına devam edecektir.
Çocuğa koyulan kurallar sağlıklı sınırlarda olmalı, çocuğa aşırı baskıda bulunulmamalıdır. Aşırı baskı yalanı beraberinde getirir.
Eğer çocuk yaptığı hatalar karşısında ağır cezalarla karşılaşmıyorsa; yalan söyleme olasılığı da bir o kadar düşer.
Çocuklardan kendi kapasitesi doğrultusunda beklentiler içine girilmelidir. Onları aşan sorumluluklarda başarısız olmaları durumunda çocuğun yalana başvurma olasılığı artar.
Sorgulamak yerine kontrol edin. Böylelikle çocuğun yalan söylemesine fırsat kalmaz.
