Rahim nedir, ne işe yarar?
Uterus (rahim) idrar torbası ile makat arasında armut şeklinde bir organdır. Ergenlik çağından itibaren her 26-30 günde bir olan adet dönemlerinde rahim döllenmiş yumurtayı beslemek için hazırlanır. Eğer yumurta döllenmez ise kalınlaşmış rahim iç çeperleri adet kanaması olarak dökülür. Eğer yumurta döllenir ise adet durur ve rahim bebeği doğuma kadar beslemek için büyümeye başlar. Doğum sonrasında haftalar içinde eski haline gelir.
Histerektomi nedir? Histerektomi uterusun karın içerisinde tutunduğu bağları ve damarlarını keserek çıkarılmasıdır.
Bu işlem neden uygulanır?
Uterusun hastalıkları (myom, tümör), tüp veya tüpler ve yumurtalık veya yumurtalıkların hastalıklarında, sarkma ve idrar kaçırma ameliyatlarında tamamlayıcı olarak, ayrıca tıbbi tedaviye yanıt vermeyen vajinal kanamalarda uterus alınabilir.
Operasyon nasıl yapılır?
Rahim üç şekilde çıkarılabilir. Vajinal, abdominal, laparaskopik.
Vajinal histerektomi:
Uterus vajinal yoldan çıkarılır, vajinanın kubbesi de vajinadan dikilir. Bazen laparaskopi (göbekten girilen kamera sistemi) eşliğinde yapılabilir.
Abdominal histerektomi:
Karnın alt kısmından düz bir kesi ile uterusun çıkarılmasıdır. Kesi büyüklüğü operasyona göre değişmekle birlikte 10–30 cm arasında ve bikini çizgisinin altındadır. Bazen karnı dikine kesmek gerekebilir. Doktor duruma göre en iyi alternatifi sizinle tartışacaktır. Bazen de bir ya da her iki yumurtalığın eş zamanlı olarak çıkarılması gerekir, ancak bu durum hastanın yaşı, histerektomi nedeni ve hasta arzusuna göre değişebilir.
Laparaskopi yardımcılığında histerektomi:
Uterus karna açılan yaklaşık 4 delikten uzatılan kamera ve aletler yardımıyla tutunduğu bağlardan kesilir (gerekirse tüpler ve yumurtalıklarla birlikte) ve genellikle vajinal yoldan çıkarılır.
Ameliyatın Yararları:
Operasyonun faydası buna neden olan sorunun ciddiyetine bağlıdır. Yapılacak operasyon hayatınızı daha iyi hale getirebilecek ya da hayatınızı tehdit eden kanser gibi bir neden varlığında yaşam sürenizi uzatabilecektir. Doktorunuzla bu konuda görüşünüz.
Operasyon Olmamanın Riskleri:
Bu durumda sorunun ciddiyetine bağlıdır. Eğer uzamış kanamalar varsa kansızlık ve kan transfüzyonları ve buna bağlı komplikasyonlar gelişebilir. Adet düzensizlikleri günlük yaşam kalitesini olumsuz yönde etkiler. Eğer sarkma durumu varsa vajen dışına çıkan organlarda yara ve ülser gelişebilir ve bu durum ağrı ve rahatsızlığa neden olur. Eğer bir kanser şüphesi varsa ilerleyebilir ya da başka organlara sıçrayabilir.
Operasyonun Genel Riskleri
Akciğerdeki küçük alanlar kollabe (büzüşebilir) olabilir. Enfeksiyon riski artabilir. Bu durum antibiyotik ve fizyoterapi gerektirebilir.
Bacak damarlarında tıkanıklık gelişebilir. Bu ağrı ve şişmeye neden olur, antibiyotik kullanılması gerekebilir. Nadiren bu tıkanıklıktan kopan bir parça akciğerlere giderek ölümcül olabilecek bir tıkanıklığa neden olabilir.
Kalp krizi veya şok nadiren gelişebilir.
İşleme bağlı ölüm çok nadir fakat olasıdır.
Anestezi
Anesteziye bağlı riskler için anestezi ve analjezi bölümüne bakınız.
Alternatif Tedaviler
Tedavi alternatifleri problemin sebebine bağlıdır. Uzamış ve fazla kanamalarda doğum kontrol hapları ya da progesteron tedavileri, mirena (Progesteronlu spiral) uygulaması, endometrial ablasyon (rahim iç çeperlerinin yakılması) ya da sadece myom ya da myomların alınması önerilebilir. Kronik ağrıda ağrı kesiciler, doğum kontrol hapları, fizik tedavi, psikolojik destek uygulanabilir.
Vajinal Histerektomiye Bağlı Özel Riskler
Vajinal yoldan yapılan idrar torbasının çalışmasıyla ilgili onarımlar başarılı olmayabilir, kısa ya da uzun dönemde tekrar operasyonlar gerekebilir. Sarkma tekrarlayabilir. Cinsel ilişki sırasında ağrı veya cinsel fonksiyonlarda değişiklik oluşabilir. Ureter yaralanması riski yüksektir.
Operasyona Hazırlık
Operasyona gelirken en az 8 saat önceden hiç bir şey yenip içilmemelidir. Almak zorunda olduğunuz ilaç vs. varsa doktora danışınız. Kan sulandırıcı ilaçlar (cumadin, aspirin vs) kullanıyorsanız doktorunuza mutlaka danışınız. Kalp kapak hastalıklarında kalbi koruyucu antibiyotikler önceden verilecektir. Bazen operasyon öncesi barsak temizliği gerekebilir doktor bu konuda size gereken bilgiyi verir.
Histerektomi Riskleri
Fazla kanamalar olabilir. Rahim ya da vajinadaki büyük damarlardan oluşabilecek kanamalar sık değildir ancak bu damarları bağlamak için tekrar operasyon gerekebilir. Kan transfüzyonu gerekebilir. Bazen vajinal tamponlar uygulanabilir.
İnfeksiyon gelişebilir. Operasyon bölgesinde, karın içinde ve idrar yollarında infeksiyon oluşabilir. Yara infeksiyonları cerrahi pansuman gerektirebilir, antibiyotik verilmesi gerekebilir. Bütün bunlar hastanede kalış süresini ve iyileşme süresini uzatabilir.
Mesane, ureter ve barsak yaralanması olabilir. Ortalama risk 140 vakada 1 dir. Bu yaralanmaları tedavi etmek için yeni operasyonlar gerekebilir. Mesane (idrar torbası) yaralanmalarında idrar sondası mesane iyileşene kadar takılı kalır. Ureter (böbrek ile mesane arasındaki tüp şeklinde yapı) yaralanmalarında plastik bir boru (stent) ureter içine yerleştirilerek 6 hafta sonra sistoskopi ile çıkarılır. Bazen açık operasyon ile ureterik reimplantasyon gerekebilir. Barsak yaralanmasında bir kısım barsak çıkarılabilir, geçici ya da kalıcı kolostomi (kalın barsağın karın ön duvarı ile ağızlaştırılması) uygulanabilir.
Mesane ile vajina arası fistül (delik) nadirde olsa oluşabilir. Vajinadan kontrol edilemeyen idrar akışı gelebilir. Bu durumda tekrar operasyon uygulanır.
Operasyon dikiş yerine çevredeki damarlardan kanama olabilir. Dikiş yerine drenaj uygulanır ve antibiyotik verilir.
Barsaklarda geçici çalışma bozukluğu oluşabilir. Bazen uzun süreli bozukluk ya da tıkanıklık gelişebilir. Bu durumun tedavisinde oral gıdalar kesilir ve hastaya yeterli sıvılar barsaklar çalışana kadar damardan verilir. Düzelme olmaz ise operasyon gerekebilir, geçici ya da kalıcı kolostomi uygulanabilir.
Zayıf yara iyileşmesi olabilir, dikişlerin kaynaması gecikebilir, ya da açılabilir. Uzun dönemde inzisyonel herni açık operasyonlara göre çok nadirde olsa (ameliyat yeri fıtığı) gelişebilir. Yara yeri açılması uzun zaman yara pansumanı ve antibiyotik gerektirebilir. Fıtık gelişirse operasyon gerekebilir.
Yaranın anormal iyileşmesi olabilir. Operasyon yarası kalınlaşır, kırmızı-kahverengi görünür ağrılı olabilir.
Barsak ve mesane çalışmasında değişiklikler olabilir. Kabızlık ve idrar akışında değişiklikler, ilerde idrar kaçırma riski artabilir.
Depresyon ve kendini huzursuz hissetme olabilir. Psikiyatrik konsültasyon gerekebilir.
Obesite (şişmanlık) ile yaranın kötü iyileşmesi, akciğer infeksiyonu, kalp ve akciğer riskleri ve damar tıkanıklığı riskleri artar.
Sigara içenlerde yara yerinin kötü iyileşmesi akciğer infeksiyonu, kalp ve akciğer riskleri ve damar tıkanıklığı riskleri artar. Operasyondan 6 hafta önce sigaranın bırakılması bu riskleri azaltır.
Sigara içenlerde yara yerinin kötü iyileşmesi akciğer infeksiyonu, kalp ve akciğer riskleri ve damar tıkanıklığı riskleri artar. Operasyondan 6 hafta önce sigaranın bırakılması bu riskleri azaltır.
Histerektomiye bağlı ölüm çok nadir bir olaydır (yaklaşık riski 10.000 de 1dir).
Cerrahiden Sonra İyileşme
Operasyonun ardından hemşire ve anestezistler sizin anesteziden çıkışınızı izlerler. Ardından takibinizin yapılacağı servise gönderilirsiniz. Kanser operasyonları gibi büyük operasyonlardan sonra veya da kalp, akciğer hastalıkları, ileri yaş gibi durumlarda yoğun bakım izlemi gerekebilir. Yatış süresi vajinal histerektomi ve laparaskopik histerektomi sonrası ortalama 2 gün, abdominal histerektomi sonrası 2-4 gündür.
Anesteziden sonra baş ağrısı, bulantı, kusma gibi yan etkiler gözlenebilir. Hemşire tarafından doktorun önerdiği ilaçlar yapılabilir. Operasyon sonrası yara yerinde ağrı hissedilir. Bu ağrıyı gidermek için spinal, epidural anestezi uygulanabilir, dozunu sizin ayarlayacağınız kontrollü bir cihaz ile (PCA) damar içine analjezik verilebilir veya kas içine injeksiyon olarak ağrı kesiciler yapılabilir. Ağrınız olduğunda mutlaka hemşire ve doktorunuza söylemelisiniz. Ağrınız 7-10 gün içinde azalarak kaybolur.Devam etmesi durumunda doktora danışınız.
Operasyondan sonra kolunuzda serum ile odanıza gelirsiniz. Ağızdan gıda alabilecek hale gelince bu serum çıkartılır. Bir iki gün kendinizi iştahsız ve kötü hissetmeniz normaldir. Yemeğiniz sulu gıdalar ile başlayıp yavaş yavaş katı gıdalara geçilir.
Dikiş Yerleri
Vajinal histerektomide eşlik eden başka bir operasyon yok ise dikiş göremezsiniz. Abdominal histerektomide duruma göre geri alınan ya da alınmayan dikişler kullanılır. Dikişler geri alınacaksa 5-10 gün arasında alınır. Yara yerine dren konulabilir, bu dren içinden sızıntı kesilince çıkarılır. Dikiş yerleri temiz ve kuru kalmalıdır. Akıntı olursa doktora haber vermelisiniz. Vajinal kanlı akıntılar görülebilir, 4-6 hafta içinde azalır. Sızıntı tarzından fazla olan kanamalarda doktorunuza haber veriniz.
Mesane ve Barsaklar
Operasyondan yatağınıza idrar sondası ile gelebilirsiniz. Bu sonda 1-2 gün içinde çıkarılır. Barsaklarınızı bir an önce çalıştırmak için yapabileceğiniz fazla bir şey yoktur, erken harekete başlamanız yardımcı olabilir. Gerekirse tıbbi ilaçlar ya da lavman yapılabilir.
Akciğerler ve Kan Dolaşımı
Operasyonun ardından erken dönemde harekete başlamanız bacaklardaki damar tıkanıklığını önlemede çok yardımcıdır. Tıkanıklığı önlemede riskli hastalarda (çok şişman veya varisli hastalarda) operasyon öncesi varis çorapları giyilir ve hasta hareketlere başladıktan sonra çıkarılabilir. Ayrıca kanı sulandıran ilaçlar verilebilir. Derin nefes egzersizleri (her saat 10 derin nefes) akciğerlerdeki sekresyonun atılmasına ve infeksiyon riskinin azalmasına yardımcı olur. Sigara içilmemesi infeksiyon riskini azaltır. Unutmayın öksürük karın operasyonlarından sonra çok ağrılı bir deneyimdir.
Egzersiz
Hareket etmeye bir an önce başlamalısınız. İlk günlerde kendinizi yorgun hissedersiniz ancak hareket etmeniz barsak ve kan dolaşımına iyi gelecektir. Yaklaşık 6 hafta içinde çalışma hayatınıza dönebilirsiniz ancak tam iyileşmeniz 6 ayı bulabilir. İlk 1-2 hafta araba kullanmayın ani fren yapmak ağrıya neden olur, ya da yapamazsanız kaza riski artar. Operasyondan sonra 6 hafta ağır yük kaldırmayınız. Yaklaşık 6 hafta sonra cinsel ilişkide bulunabilirsiniz.
Doktorunuza Haber Vermeniz Gereken Durumlar
Yara yerinden akıntı, kanama, çevresinde şişme, kızarıklık olması durumunda
Titreme ve 38,5 ‘C yi geçen ateş
Karında şişme, gaz çıkaramama, bulantı, kusma olması
Vajinadan idrar gelmesi
Yazılan ağrı kesiciler ile ağrı geçmiyor ise doktorunuza haber veriniz.
