Gebelik döneminde kadınların en çok korktuğu ve kadın doğum uzmanlarına en çok sorulan konulardan biri gebelikte ilaç kullanımı, hangi ilaçlar kullanılabilir ve bebeğe zararı var mıdır?. Bunun yanında diğer sık sorulan ve merak edilen konu ise gebe olduğunu henüz anlamadığı dönemde kullanılan ilaçların bebeğe ne tür etkileri olabileceğidir. Gebe kalınan ilk haftalarda kabul gören görüşe göre ya hep ya hiç kuralı geçerlidir. Yani gebeliğin en başlarında hatta gebe olduğunu bilmediği dönemlerde anne adaylarının kullandığı ilaçlar ya olumsuz etki ederek düşüğe neden olur ya da herhangi bir etkileri olmaz. Bu nedenle ilaç kullanan anne adayları gebe kaldıklarını öğrenir öğrenmez mutlaka bir kadın doğum uzmanına danışmalıdırlar.
İlaçlar kişinin genetik yapısına, bebeğin göstereceği tepkiye, gebeliğin haftasına, kullanılan miktara veya süreye göre farklı etkiler gösterebilirler. Yani her gebelikte aynı ilacın etkisi farklı olabilir. Anne adayının başka bir hastalığı olup olmadığı ve kullanmakta olduğu diğer ilaçlar da yan etki riskini etkiler. Çünkü ilacın vücutta kalma süresi değişir ve yan etki riski de bunla orantılı olarak değişir.
Gebelik döneminde ilaçların zararlı etkileri konusunda gebeler üzerinde bir çalışma yapmak mümkün olmadığı için, bu konudaki bilgilerimiz daha çok yapılan hayvan deneyleri, vaka bildirimleri ve daha önceki kayıtların incelenmesine dayanmaktadır.
Uzun süredir kullanılmakta olan ilaçlar ile ilgili bilgiler ise kullanan hamile bayanlardan elde edilmiş ve risk oranları belirlenmiştir. Böylece ilaçlar Amerikan Gıda ve İlaç (FDA) tarafından hamilelik döneminde kullanıldığında olası riskler nedeniyle çeşitli sınıflara ayrılmıştır. Buna göre A ve B grubunda yer alan ilaçlar rahatça kullanılabilir. C grubu ilaçların hamilelerde kullanımı için yeterli bilgi yoktur, ancak zorunlu hallerde kullanılabilir. D ve X grubu ilaçlar ise bebekte anomaliye yol açabilirler ve kullanılmamalıdırlar. Her yıl yenilenen bilgiler bir kitapta toplanarak yayınlanır. Hekimler bu kitap ya da yeni yayınlar/internet yardımıyla ilaçların yan etkilerini takip edebilirler.
Gebelik dönemi hiçbir şekilde ilaç kullanılmaması gereken bir dönem değildir. Gebelik döneminde ilaç kullanırken mutlaka doktor eşliğinde ve kara/zarar hesaplaması yapılarak ilaçlar kullanılmalıdır.
Gebelikte sık kullanılan ilaçlara değinecek olursak, gebeliğin ilk 3 ayında vitamin takviyesi olarak folik asit yeterlidir. 3. Aydan sonra da multi-vitamin takviyesine başlanabilir. Ayrıca gebeliğin başlarında en sık kullanıan diğer bir ilaç türü de bulantı/kusmaları önlemek amacıyla olanlardır. Günümüzdeki ilaçlar gebelikte güvenle kullanılabilir ancak mutlaka bir doktor tavsiyesiyle ilaçlar kullanılmalıdır.
Mide yanması için kullanılan anti-asidet ve mide koruyucularının bir kısmı yine doktor eşliğinde gebelikte kullanılabilir. Bu ilaçlar hakkında günümüze kadar henüz ciddi bir yan etkisi bildirilmemiştir.
Ağrı kesici ilaçlar da genel de ilk 3 ay kullanılmamaya özen gösterilmeli kullanılması gerekirse de parasetamol türevi ilaçlar gebelikte bir doktor eşliğinde kullanılabilirler.
Antibiyotiklerden penislin türevi olanlar yıllardı gebelikte yaygın kullanılmaktadır ve ciddi bir yan etkisi gösterilmemiştir. Önemli olan gereksiz yere antibiyotik kullanımdan kaçınmaktır ve mutlaka bir doktora danışarak antibiyotik kullanılması gerekliyse ilaca başlanmalıdır.
Antidepresan ilaçların bir çoğu gebelikte kullanılmamalıdır fakat grup b ve c kategorisinde olan antidepresanlar 2. Trimesterdan sonra psikiyatrist eşliğinde kullanılmaya başlanabilir eğer anne sağlığı için kullanılmaları gerekliyse.
Sonuç olarak ilaçlar bu yazıya sığdıramayacağımız kadar geniş bir grubu oluşturmaktadır. Gebelik döneminde mutlaka doktorunuza danışarak ilaç kullanmalıyız ve gereksiz ilaç kullanımından mümkün olduğunca özellikle gebeliğin ilk 3 ayında kaçınmaya çalışmalıyız.
