Çomak parmak (Clubbing), el ve ayak parmakların son boğumunda ve tırnaklarda görülen şişkinlik şeklinde değişikliklerdir. Hipokrat 2400 yıl önce kronik akciğer zarı iltihabının bir işareti olarak bu durumu tanımlayan ilk kişidir; bu nedenle bazen Hipokrat parmağı olarak da adlandırılır.
Çomak parmak tek taraflı ya da iki taraflı simetrik olabilir hatta tek bir parmakta da görülebilir. Genellikle basit fizik muayene ile tespit edilebilir. Çeşitli görüntüleme yöntemleri çomak parmak değerlendirmek için değil olası sebepleri ortaya çıkarmak için kullanılır.
Çomak parmak belirtileri:
Tırnak yatakları yumuşamıştır.
Yandan bakılınca, normalde tırnak ile parmak arasındaki açı (Lovebold açısı) 165 derecedir. Çomak parmakta ise bu açı düzleşmiş, 180 derecenin üzerine çıkmıştır.
Parmağın son boğumu trampet bagetlerine benzer şekilde büyük veya şişkindir. Aynı zamanda sıcak, morarmış veya kızarmış da olabilir.
Tırnak bombeliği artmıştır; kaşık sırtı gibi görülür.
Schamroth pencere testi çomak parmak için basit bir testtir. Normalde iki elin aynı parmaklarının uç kısımları karşı karşıya bitiştirildiği zaman arasında küçük elmas şeklinde bir "pencere" görülür. Bu pencere görülmüyorsa, testi pozitiftir ve çomak parmak vardır denilir.
Sebepleri: Çomak parmak, sebeplerine göre birincil (primer, yani sebebi belli olmayan, genlere bağlı) ve ikincil (sekonder yani başka bir hastalığa bağlı) olarak ikiye ayrılır. Birincil çomak parmak, altta yatan belirgin bir hastalığı olmadan doğuştan yapısal olarak görülür. İkincil çomak parmak genellikle kandaki oksijen miktarını azaltan kalp ve akciğer hastalıklarında ortaya çıkar. Bunlar;
Kronik akciğer hastalıkları
- Akciğer kanseri özellikle küçük hücreli dışı olan türlerde, küçük hücreli akciğer kanserinde ise oldukça nadir görülür.
- Akciğerin bazı destek dokusu hastalıklarında (İnterstisyel akciğer hastalıkları )
- Uzun süredir devam eden KOAH (astımda asla çomak parmak görülmez!)
- Amfizemde
- İlerlemiş tüberküloz
- Kronik iltihaplı akciğer hastalıkları: Akciğer apsesi, ampiyem, bronşektazi, kistik fibroz gibi
- Bazı akciğer zarı tümörlerinde (Mezotelyoma)
Kalp ve damar hastalıkları
- Kanda kronik oksijen azlığına yol açan herhangi bir kalp hastalığı
- Doğumsal (Konjenital) Kalp defektleri
- Doğumsal morarma ile giden (siyanotik) kalp hastalıkları (kalp nedenleri arasında en sık görüleni) örneğin Fallot tetralojisi
- Atar damar-toplar damar arası şantlar (Arteriovenöz fistül veya malformasyon)
- Kalp boşluklarında ve kalp kapakçığının enfeksiyonu (Subakut bakteriyel endokardit).
- Koldaki damar bozuklukları (Tek taraflı çomak parmağın en sık sebebi )
Kronik mide-barsak ve karaciğer-safra yolları hastalıkları:
- Besin emilim bozuklukları (malabsorbsiyon, Çölyak hastalığı gibi)
- Kronik barsak hastalıkları (Crohn hastalığı ve ülseratif kolit)
- Karaciğer sirozu, özellikle primer biliyer siroz ve diğer karaciğer hastalıkları.
- Çok daha nadiren karaciğer, mide-bağırsak kanserlerinde görülebilir.
Diğerleri
- Aşırı aktif tiroid bezi (Graves hastalığı)
- Nadiren Hodgkin tipi lenfomalarda
Tanı
Çomak parmak olan bir kişide genellikle beraberinde bir başka bir hastalığın da belirtileri vardır.
• Aile öyküsü
• Tıbbi geçmişi
• Kalp ve akciğerlerin detaylı muayenesi gereklidir.
Aşağıdaki Sorular sorulmalıdır:
Herhangi bir nefes sorunu var mı?
Çomaklaşma el ve ayak parmaklarında simetrik mi?
İlk ne zaman fark edildi; doğuşta var mıydı, sonradan mı oldu?
Sabit mi yoksa ilerliyor kötüye gidiyor mu?
Dudak, dil veya tırnaklarda morarma oluyor mu?
Başka ne tür belirtiler var?
Aşağıdaki testler yapılabilir:
Akciğer röntgeni
EKG
Kalp Eko’su
Akciğer tomografisi
Solunum fonksiyon testleri
Tedavi
Çomak parmak kendisi bizatihi bir hastalık değil, başka hastalıkların bir bulgusudur. Çomak parmağın kendisine özgü tedavisi yoktur. Ancak sebebi ortaya konulursa ve tedavi edilirse çomak parmak da düzelebilir. Çomak parmak genellikle birkaç hafta içinde, hızlı bir şekilde gelişebilir. Birincil çomak parmağın tedavisi yoktur, yapısaldır. Çomak parmak, kronik tıkayıcı akciğer hastalığına (KOAH) özgü değildir. Bu nedenle, KOAH hastalarında sonradan çomak parmak geliştiğinde akciğer kanseri oluşumundan şüphe duymalı ve ortaya koymak için bir tarama gerekli olabilir.
Bu yazının tüm hakları Doç. Dr. Ahmet Bülent KARGI'ya aittir.
