Çocuğun tuvalet alışkanlığı kazanması belli gelişim alanlarında sağlanan olgunluk sonucu oluşur. Bilişsel ve fizyolojik gelişim tamamlanmadan bu alışkanlık kazanılamaz.
Fiziksel olarak; bağırsak ve mesane denetimi için gerekli olan kasların gelişimini tamamlamış olması gerekir. Bilişsel olarak; beden fonksiyonlarına karşı duyarlılık gelişir ve çeşitli beden dili veya dil ifadesi ile aktarım yapabilir. Oyun oynarken, tuvalet kavramı oyununda yer alır. Örneğin; bebeğini tuvalete götürür, altını değiştirir, oyun hamuru ile oynarken tuvaletle ilgili figürler yapar, vb.
Fizyolojik gelişim 18-20 aylıkta geceleyin bağırsak denetimi ile başlar ve gün boyunca bağırsak denetleme, gün boyunca idrar kesesi denetleme ile devam eder ve 4 yaşına kadar geceleri idrar tutabilmeyle sonlanır. Bu sıra genellikle bu şekilde olmasına rağmen, bazı çocuklarda değişebilir veya aynı anda iki alanda denetim sağlanabilir.
Tuvalet eğitimine başlamak için 2-3 yaş arası uygun olacaktır. Bu yaşta dil gelişimi de tamamlanır ve çocuklar soru sormaya, incelemeye, araştırmaya başlar. Yaptığı gözlemler sonucu oturak ve tuvalete olan ilgisi artmıştır. Araştırmalara göre; kızların %90’ı, erkeklerin %80’i küçük tuvaletlerinin geldiğini annelerine veya bakımlarından sorumlu olan kişiye haber verirler. Tuvalet alışkanlığı her çocukta farklı sürelerde tamamlanabilir. Haftada 2 geceyi kuru olarak geçirebilen çocukta, gerekli denetim mekanizmasının gelişmiş olduğu sonucuna vararak devam edebilirsiniz.
Bazı anneler çok aceleci davranarak hemen sonuç almayı bekleyebilir. Tuvalet eğitimi bir süreci kapsar ve bu süreçte iniş-çıkışlar olabilir. Önemli olan bunun normal olduğunu bilmek, bu dönemde çocuğa çok sabırlı ve anlayışlı davranmak ve inişlerin görüldüğü zamanlarda bez bağlama yöntemine geri dönmemektir. Uğraşmaktan yorulan anne çocuğun altını bağlayarak, çocuğuna “altına yapabilirsin” mesajı verecektir. Bu çocuğun kafasını daha da karıştıracak ve daha sancılı bir sürecin başlamasına neden olacaktır.
Çocuğunuz Tuvalet Becerisini Kazanmaya Hazır mı?
Tuvalet Eğitimine başlamadan önce çocuğunuzun bu deneyime hazır olup olmadığına karar vermek için aşağıdaki maddeleri kontrol ederek değerlendirme yapabilirsiniz.
İdrarının büyük bir bölümünü 1 seferde yapabiliyor
3-4 saat süresince kuru kalabiliyor
2-5 dk boyunca belli bir pozisyonda oturabiliyor
Yürüyebiliyor
Pantolonunu / elbisesini indirip kaldırabiliyor
Islak ya da pis bezi ile dolaşmaktan rahatsız oluyor
Tuvalet alışkanlıklarını merak edip, sizi izliyor. Tuvaleti kullanmak istiyor ve korkmuyor
Tuvalete gitmesi gerektiği zamanları biliyor ve bağırsak hareketlerini bildiriyor
Dil gelişimi kendini ifade edecek düzeydedir. Kısa ve öz talimatları anlayabiliyor
İlk aşamalar şöyle kolaylaştırılabilir
Tuvalet eğitimi kazandırılmaya çalışılırken ebeveyn ve diğer bakım veren kişiler tarafından farkında olmadan yapılan yanlışlıklar sonucu, çocuk bilişsel ve fiziksel bir olgunluğa sahip olsa bile bu süreç hem çocuk hem de ebeveynler için yıpratıcı olabilir. Bunun olmaması için aşağıdaki maddelere dikkat edebilirsiniz.
1. Bezini çıkartıp tuvalet eğitimine başlama kararı verdiğiniz zaman 30-40 dakikada bir tuvaleti var mı diye sorun, olmadığını söylese bile her saat başı tuvalete götürün 1-2 dk oturmasına izin verin. Bunu yaparken tuvalete ve altına yaptığı saatler için çizelge tutabilirsiniz.
2. Sizi izleyip model almasına izin verin. Anne baba olarak bir süre tuvaletin kapısını açık tutun.
3. Diğer çocuklarla yarış içerisine sokmayın; zaten kendiliğinden gözlem yapabiliyordur.
4. Çocuğun beden dilinin yakın takipçisi olarak; yüzü kızardığında, cıvındığında, eliyle kasıklarını veya cinsel organını tuttuğunda oturağa oturtun.
5. Başarıdan çok çabasını övgüyle karşılarken, beklenmedik dönüşler olduğu zaman eleştiriden ve cezalandırmalardan hatta konu hakkında konuşmaktan kaçının.
6. Sabırlı ve dingin olun kesinlikle acele etmeyin.
7. Büyük veya küçük tuvaletini altına kaçırdığı zaman, bakımından sorumlu kişilere haber vermesi için onu özendirin. Bu konuda kazanacağı farkındalık bağırsak ve idrar kesesi kontrolü için ön koşul niteliğinde olmalıdır.
8. Kötü, pis gibi sıfatları konuşmanızdan çıkarın. Tiksindiğinizi, midenizin bulandığını gösteren tepkiler vermekten kaçının. Bu davranış veya mimiklerle çocuğunuza “yaptığı normal davranışın yanlış ve yapılmaması gerektiği” gibi bir mesaj veriyor olabilirsiniz.
9. Siz ve çocuğunuz tuvalet eğitimine başlamaya hazır olduğunuz andan itibaren bez kullanma alışkanlığına son verin. Bezi çıkartmak çocukta farkındalık yaratır.
10. Artık tuvaletini kendi kendine yapabilmesi için pantolon/ elbisesini çıkarmasına ve giymesine yardımcı olun.
11. Tuvalete gittiği zamanları, şifon çekme, köpüklerle el yıkaması izin verme gibi davranışlarla eğlenceli hale dönüştürün.
