Guatr, tiroid bezinin normalden fazla büyümesidir. Boynun alt kısmında (adem elmasının altında ) bulunan, kelebek şeklindeki tiroid bezi normalden fazla büyürse kişi guatr hastalığı var demektir.Guatr genellikle ağrılı bir sağlık sorunu olmamakla birlikte, aşırı büyüyen tiriod bezi yutkunmayı güçleştirebilir ve öksürüğe neden olabilir. Bazı hastalarda guatr günlük hayatı etkilemez ve tiroid bezindeki şişlik dışardan bakıldığında fark edilmez. Guatrı bulunan bir kişinin tiroid hormonu seviyesi normal olabileceği gibi, ihtiyaçtan yüksek (hipertiroidizm) ya da az (hipotroidizm) oranda tiroid hormonu üretilebilir.
Guatr Belirtileri
Tiroid bezi çok fazla büyürse, boyunda meydana gelen şişlik bariz biçimde guatra işaret eder. Bezin büyümesi nedeniyle, boyun bölgesinde aniden meydana gelen şişlik ya da şişlikler oluşabilir. Nadir durumlarda, aşırı şişen tiroid bezi soluk borusuna baskı yaparak nefes alıp vermeyi güçleştirebilir. Aynı baskı sonucu öksürük, hırıltılı nefes alıp verme ve yutkunma güçlüğü meydana gelebilir. Yine guatr nedeniyle aşırı şişen tiroid bezi boyun bölgesinde bulunan damarlara baskı yapabilir ve kan akışını azaltabilir. Bu durumda oksijen azlığından dolayı baş dönmesi yaşayabilirsiniz. Guatrın diğer belirtileri arasında; kalp çarpıntısı, gözlerin şişmesi, titreme, ishal, mide bulantısı, kusma, terleme bulunmaktadır.
Guatr Teşhisi Nasıl Yapılır?
Şikayetlerle gelen hastalarda yapılan fizik muayene sırasında şişen tiroid bezi tespit edilebilir. Tiroid hormonu üretiminin ne seviyede olduğunu belirleyebilmek için kan testi yapılır. Tiroid bezinde meydana gelen şişlikte ve çevresinde kanserli bir tümör olup olmadığının belirlenebilmesi için tiroidin ultrasonu kullanılır. Tiroid sintigrafisi fazla çalışan tiroid nodüllerinde kullanlıan diğer bir inceleme yöntemidir.
Bu film ve taramada nodüller bulunursa bu nodüllerden örnek alınarak (biyopsi) laboratuvar ortamında incelenir ve tiroid kanseri aranır.
Guatr Neden Oluşur?
Farklı guatr türleri farklı nedenlerle oluşabilmektedir.
Basit Guatr (Endemik): Basit guatr, herhangi bir nedene bağlı olmadan ya da tiroid bezinin yeterli miktarda tiroid hormonu üretememesi nedeniyle görülebilir. Tiroid bezi vucudun ihtiyaç duyduğu hormonu üretebilmek için büyümeye başlar. Basit guatr diğer adıyla “endemik guatr” dır. 40 yaş üzeri kadın ve erkeklerde, ailesinde guatr sorunu olan kişilerde en çok görülen guatr türüdür. Bazı ilaçların ( lityum veya aminoglutethimide gibi ) uzun süreli kullanımının da guatra yol açtığı bilinmektedir.
Toksik Nodüler Guatr: Bu guatr türünde büyüyen tiroid bezi üzerinde yuvarlak nodüller görülür. Bu nodüller gereğinden fazla tiroid hormonu üretilmesine yol açar.
Guatrın olası nedenlerini şu şekilde sıralayabiliriz:
İyot Bakımından Yetersiz Beslenme: Guatr, yeterli miktarda iyot bulunmayan coğrafyalarda daha sık görülmektedir. Bazı ülkelerde iyot eksikliği guatrın başlıca nedenidir.
Deniz ve toprakta bulunan ve tüketilen deniz ürünleri, sebze ve süt ürünleriyle alınan iyot eksildiğinde tiroid bezinin hormon üretimi azalır.
1990’lı yıllarda iyot eksikliğini önlemek için ABD ve İngiltere’de sofra tuzlarına iyot takviyesi yapılmaya başlanmıştır. Ancak fazla iyot tüketmenin de guatr riskini yükselttiği unutulmamalıdır.
Yaş: 40 yaş üzeri yetişkinlerde guatr riski artmaktadır.
Cinsiyet: Kadınlar erkeklere göre guatra daha yatkındır.
Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemi sorunları yaşayanlar veya yaşamış olanların guatr riski daha yüksektir.
Hamilelik ve Menopoz: Gebelikte ve menopoz döneminde guatr riski yükselmektedir.
Bazı İlaçlar: Lityum, antiretrovirals, immünsüpresifler, amiodaron (kalp ilacı) gibi ilaçlar guatr riskini yükseltir.
Radyasyon: Boyun ve göğüs bölgesi radyasyona maruz kalan (örneğin radyoterapi nedeniyle) kişilerde guatr daha sık görülür.
Hipertiroid: Tiroid bezi aşırı aktif ise bez genişleyebilir.
Hipotiroid: Vücudun ihtiyaç duyduğu tiroid hormonu yeterli miktarda üretilemiyorsa, tiroid bezi talebe cevap verebilmek için büyüyebilir.
Sigara: Yapılan araştırmalar sigara kullanan ve iyot yetersizliği yaşayanların guatr riskinin önemli oranda arttığını ortaya koymaktadır.
Bazı Enfeksiyonlar: Bazı parazit ve bakteriler guatr oluşma riskini arttırmaktadır.
Bazı Gıdalar: Yer fıstığı, soya fasulyesi, tofu ve ıspanak gibi gıdalar bazı kişilerde guatra riskini yükseltmektedir.
İyot Bakımından Zengin Gıdalar
Deniz Ürünleri: Balık, deniz yosunu, karides.
Süt Ürünleri: Süt, yoğurt, peynir.
Meyve ve Sebzeler: Meyve ve sebzelerin ne kadar iyot içerdiği yetiştirildikleri topraktaki iyot miktarına bağlıdır.
İyotlu Tuz: Marketlerde iyotlu tuz bulabilirsiniz.
Guatr Tedavisi Nasıl Yapılır?
Tiroid bezinin büyüklüğüne ve tiroid hormonu seviyesine göre farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir. Tiroid bezinin hormon tedavisiyle küçülmesi
için bazı ilaçlar bulunmaktadır. İyot eksikliği nedeniyle oluşan guatr tedavisinde iyot ve potasyum takviyesi yapılabilir.
Tiroid bezinin küçültülmesine yönelik olarak radyoaktif iyot tedavisi kullanılabilir. Bu yöntem tiroid bezinin aşırı hormon ürettiği durumlarda tercih edilmektedir.
İlaçlarla tedavisi mümkün olmayan ilerlemiş büyümüş nodülü olan ve yüksek kanser riski olan hastalarda tiroidektomi adı verilen tiroid bezinin tamamına yakının çıkarılması ameliyatı yapılır. Bu amelyat sonrası tiroid bezi tamamı çıkarılması durumunda hastaların ömür boyu ilaç kullanmak zorunda kalacağı belirtilmelidir. Ameliyat teknik olarak ses tellerine çok yakın bir organ olması sebebiyle en buyuk riski ses tellerinin zarar görmesi ve ses kısıklığıdır.
2004 yılından bu yana yaptığım 1000 üzerinde guatr hastamda ameliyat sırasında ses tellerinin yerlerıini tespit ederek ve boyle bu riski minimuma indirerek işlemi tamamlamaktayım sinir zedelenmesi hiçbir hastamda meydana gelmedi. Hastalarıma ek bir bilgi olarak son yıllarda sıkca kullanılan ameliyat esnasında ses tellerinin yerlerini tespit eden cıhazı (recurren larengeal sinir probu ve elektrodu) osmanıye ve kadirli bölgesinde ilk kullanan hekimim .bu cihazın amelyat güvenilirliğini arttırması en buyuk avantajı olmakla beraber getirdiği ek maliyet tek ve en buyuk dezavantajıdır. Bu ameliyatı olacak olan hastalarıma ve özellikle eğer ameliyat ikinci kez yapılan bir işlemse imkanları olması dahilinde ameliyat esnasında bu cıhazın kullanılmasını tavsıye ederim.
