Şizofrenide tam iyileşme çok nadir olsa da, bu hastalık tedavi edilebilir bir hastalıktır. Şeker hastalığı, astım ya da yüksek tansiyon da şizofreni gibi kronik hastalıklardır. Bu hastalar hekimlerinin önerilerine uyar, tedavisine, diyetine dikkat ederse hastalıklarıyla birlikte çalışabiliyor, eğleniyor, tatil yapıyorlar. Şizofreni hastasında da tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir ve hastalar çok daha iyi işlev görebilirler. Ayrıca aile ve arkadaşlarıyla sosyal ilişkiler kurmalarına veya bazı durumlarda işe veya okula tekrar başlamalarını sağlayabilir.
Tedavide ne tür yöntemler kullanılıyor?
İlaçlar veya
İlaçlar ve psikoterapinin birlikte uygulanması
Şizofreni tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
Şizofreniyi tedavi etmek için kullanılan ilaçlara antipsikotikler denir. Çoğu vakada belirtileri başarıyla kontrol altına alırlar. Antipsikotikler özellikle hezeyan, halüsinasyon, dağınık ve kontrolsüz davranışların giderilmesinde etkilidir. Belirtilerin tedaviye cevap vermesinin başlaması 10-14 güne kadar sürebilir. Antipsikotikler beyindeki bazı kimyasal maddelerin (nörotransmiterlerin) etkilerini düzenleyerek işe yarar. Pozitif belirtilerin düzelmesi, çoğunlukla, bu kimyasal maddelerin fazla salınmasının oluşturduğu etkilerin azalması ile olur. Bu kimyasal maddeler arasındaki dengenin tekrar ayarlanmasının, şizofreni tedavisinde önemli bir rolü olduğu düşünülmektedir. Bazen hastaya en iyi gelen ilacı buluncaya kadar birden fazla ilaç denenmesi gerekebilir. Belirtiler yatıştıktan sonra bile nüks riskini azaltmak için genellikle bu ilaçlar alınmaya devam edilmesi gerekir. Bu grup ilaçların bağımlılık yapması söz konusu değildir.
Şizofreni tedavisinde ayrıca antidepresan ilaçlar, epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar da yardımcı tedavi olarak yer alabilir. Gerektiğinde kaygı giderici (anksiyolitik) ilaçlar tedaviye eklenebilir. Ayrıca antikolinerjik ilaçlardan bazıları bazı antipsikotiklerin yan etkilerini dengelemek için kullanılır. Ancak bu ilaçların tek başına hastalık belirtilerinden herhangi birine etkisi yoktur.
Antipsikotik ilaçların nasıl yan etkileri olabilir?
Antipsikotik ilaçların da diğer tüm ilaçlar gibi değişik yan etkileri vardır. Antipsikotikler ile kas kasılmaları, yerinde duramama ya da hareketlerde yavaşlama, cinsel işlevlerde bozulma, kilo artışı, uyuşukluk gibi yan etkilerin ortaya çıkma ihtimali vardır. Antipsikotik grubundaki ilaçların yan etkileri birbirinden farklı olabildiği gibi, aynı ilacın farklı hastalarda aynı yan etkilere yol açmadığı da görülür. Bunları en aza indirmek için hekimin uygun ilacı seçip uygun dozu saptaması gerekir.
Lütfen ilaç tedavisiyle ilgili her türlü endişenizi psikiyatri doktoru ile görüşünüz.
İlaç tedavisi ne kadar sürer?
Bu sorunun yanıtı hastalığın nasıl seyrettiğine göre değişir. İlk kez hastalık dönemi yaşayan bir kişi tedavi gördükten sonra tamamen eski haline dönmüşse 1-1.5 yıl sonra ilaçların kesilmesi denenebilir. Ancak belirtilerin bir kısmı devam eden kişilerde ilacı kesmeyi denemek bile hatalı olur. Tam düzelme göstermeyen, sık alevlenme gösteren ya da kendine veya çevreye zarar verme riski taşıyan hastalarda tedavi 5 yıldan daha uzun sürer. Şeker hastalığı ya da yüksek tansiyonda olduğu gibi şizofrenide de hastanın uzun yıllar ilaç kullanması gerekir. Zaten hastalığın alevlenmesinde, ilaçların düzenli kullanılmamasının büyük etkisi vardır. İlaç kullanırken iyi durumda olan kişilerde sıklıkla "ben iyiyim ilaca ihtiyacım yok" düşüncesi oluşur. Ancak şizofreni gibi kronik hastalıkların tedavisinde hastalık belirtileri gerilemiş olsa da koruyucu tedaviye devam etmek gerekir. Bu, her gün diş fırçalamak gibi koruyucu bir önlem olarak düşünülebilir.
Elektrokonvulsif tedavi şizofreni hastalarında etkili midir?
Şizofrenide elektrokonvulsif tedavinin sınırlı bir yeri vardır. Katatonik tip şizofenide, ciddi intihar riski taşıyan hastalarda elektrokonvulsif tedavinin çok etkili olduğu bilinmektedir. Ayrıca alevlenmeyi yatıştırmakta ilaç tedavisinin başarılı olamadığı durumlarda da bu tedavi uygulanabilmektedir.
Şizofreni hastasının mutlaka hastaneye yatması gerekir mi?
Bu şart olmamakla beraber çoğu hasta en az bir kez hastaneye yatmaktadır. Hastane yatışı özellikle başlangıçta tanı koymak, ilaç uyumunun bozulduğu durumlarda bunu sağlamak için ve kişinin kendine ya da çevreye zarar verme riski taşıdığı durumlarda gereklidir.
Şizofrenide Psikoterapi’nin yeri nedir?
Psikoterapi şizofreni belirtilerini kontrol altına almaya yardımcı olmak ve nüks riskini azaltmak için ilaçlarla birlikte uygulanan 'konuşma' tedavileridir. Tedaviye bireysel psikoterapi, destek grupları, aile terapisi ve eğitimi, bilişsel davranışçı terapi veya sosyal ve mesleki beceri eğitimi dahil olabilir.
Bireysel psikoterapi ne demektir?
Bireysel psikoterapi, bir psikiyatrist veya psikologla, mevcut ve geçmişteki sorunlar, hissedilenler, duygular veya ilişkiler hakkında konuşarak yapılır.
Grup tedavisine kimler katılabilir?
Destek grupları benzer durumdaki kişilerin birbirlerine karşılıklı desteğini sağlar. Şizofreni hastaları için grup tedavisi özellikle kendini ifade etmek, sohbet edebilmek, ailesi dışındaki insanlarla rahat iletişim kurma güçlüğü olan hastalara yararlı olmaktadır. Dolayısıyla hastaların çoğu grup tedavisi için iyi bir adaydır. Ancak gruba katılmak için belli düzeyde dikkatini sürdürebilme, grup düzenine uyabilme, konuşulanları kavrayacak kadar zekaya sahip olma gibi ölçütleri karşılamak gerekir. Grup tedavileri bazı üniversite ve eğitim hastanelerinin yanı sıra bazı dernek merkezlerinde de yürütülmektedir.
Sosyal beceri eğitimi ne demektir?
Psikososyal tedaviler kısaca hastanın kişiler arası iletişim kapasitesini artırmayı hedefler. Temel iletişim becerileri, bir sohbete başlamak, devam ettirmek, günlük hayatta karşılaşılan sorunları aşmak, yardım isteyebilmek gibi sık rastlanan eksiklikleri giderecek alışkanlıkların kazandırılmasını hedefler. Sosyal ve mesleki beceri eğitimi, hastanın işe veya okula tekrar başlamasına ve kendi hayatını düzenleyebilmesine yardımcı olabilir.
Aile terapisi ve eğitimi ne demektir?
Psikoeğitim denen, hem hastayı hem aileyi hastalık ve tedavi konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan eğitimler de şizofreni tedavisinin mutlak bileşeni olmalıdır. Aile eğitimi, ailelerin şizofreniyi ve şizofreniyle ilişkili sorunları anlamasını sağlar. Ailelerin, nüks riskini en aza indirmenin yollarını ve hastaları ile daha etkili yollarla ilgilenme yöntemlerini öğrenmelerini sağlayabilir.
Bilişsel davranışçı terapinin şizofrenideki yeri nedir?
Bilişsel davranışçı terapi (BDT) olumsuz düşünce örüntülerini daha olumlu olanlarla değiştirmeye yardımcı olan bir psikoterapi yöntemidir. BDT stres, kaygı, depresyon ve panik bozukluğu gibi durumlarla başa çıkmaya yardımcı olur.
Bu yöntemler ilaç tedavisinin yerine geçebilir mi?
Hayır. Tüm bu yöntemler ancak ilaç tedavisi sürerken yararlı olmaktadır. Basitçe söylersek ilaçlar hastamızın çevresindekilerle aynı dili konuşması, sağlıklı düşünmesi için şarttır. Örneğin grup tedavisine devam ederken kendini iyi hissedip ilaçlarını kesen bir kişide en geç 1-2 ay içinde düşünce ve algı bozuklukları tekrar ortaya çıkar ve hasta kendisini gerileten bir kısır döngüye girer.
