PSİKOSOSYAL GELİŞİM
Psiko-sosyal gelişim, bireyin duygusal ve sosyal özelliklerinin altyapısını oluşturan gelişim alanıdır. Doğumdan itibaren duygularıyla kendini ifade eden bebekler, zaman geçtikçe duygularını sosyal bağlamlara uyumlu şekilde kullanmayı öğrenirler.
İlk zamanlardaki ağız kenarına dokunulduğunda gülme gibi refleksif tepkiler duyguların temelini oluşturur. Doğum sonrası ağlayarak tepki veren bebek üçüncü aydan itibaren sosyal bağlamda güler, daha sonra kızgınlık, şaşırma, üzüntü (3- 4aylar), korku (5-7aylar), utangaçlık (6-8aylar) ve suçluluk (2yaş) gibi duygusal ifadeleri yüzüyle belli eder.
Psiko-sosyal gelişim; kişilik gelişimi, ahlak gelişimi ve sosyal-duygusal gelişim olmak üzere üç başlık altında incelenebilir:
Kişilik gelişimi; Kişilik, bireyi diğerlerinden ayıran duygulanma, düşünme ve hareket tarzlarının tümü olarak ifade edilebilir. Neşeli olmak, sebatkâr olmak, sevecenlik, kırılganlık vb. pek çok özellikten oluşan kişiliğin özünde, genetik olarak nesilden nesile aktarılan mizaç vardır.
Erikson, kişilik gelişimiyle ilgili kuramında anne-baba veya çocukla ilgilenen kişilerle kurulan ilişkilerin önemine dikkat çekmiştir. İlk yıllar temel güven duygusu veya güvensizliğin kazanıldığı yıllardır. Sonraki yıllar (1-3 yaş) özerklik veya utanç duygusunun, girişimcilik veya suçluluk duygusunun edinildiği (3-6 yaş), okul yıllarında başarı veya başarısızlık duygusunun yaşandığı (6-12 yaş), ergenlik yılları ise kimlik kazanıldığı veya rol karmaşası yaşandığı (12-18 yaş) bir dönemdir. Çocuklar, aldıkları geribildirimlerle olumlu ya da olumsuz duygulara yönlenebilirler. Çeşitli etkinliklere yönlendirilen, övülen, başarı için cesaretlendirilen çocuklar, çalışkan ve başarılı olma inançlarını geliştirirler. Böylece olumlu bir benlik kavramı geliştirme fırsatı elde etmiş olurlar. Sosyal duygusal gelişim ; sosyal gelişim doğumdan yetişkinliğe kadar olan dönemde insanlarla ilişkilerin ve başkalarına karşı geliştirilen duyguların tümüdür. Sosyal ve duygusal gelişim birbirine oldukça yakın iki gelişim alsnıdır. İnsan olmanın gereği olan duygular sosyal bağların oluşmasında temel bir rol üstlenirler. Sosyalleşme çocuk gelişimde en önemli gelişim dönemlerinden biri denilebilir. Empati , kendini ifade edebilme ,işbirliği, arkadaşlık ilişkileri gibi becerileri geliştirirler. Çocukluğun ilk yıllarındaki sosyal gelişim ileriki yıllarda topluma uyum için gerekli sosyal davranışların temelini oluşturduğu gözlemlenmiştir. Ahlak gelişimi; çocukların bazı davranışları doğru ve yanlış olarak değerlendirmelerini sağlayan bit dönem olarak tanımlanabilir. Çocuğun yakın çevresindeki kişilere göre davranışları öğrendiği gözlemlenmektedir. Freud psikoanalitik kuramında ahlak gelişimini duygusal ve güdüsel bir süreç olarak ele alırken , Piaget, çocukta ahlak gelişiminin somut işlemler dönemine geçilen 6 yaşa kadar başlamadığını savunur. Kohlberg’ in ahlak gelişim dönemi 3 yaştan sonrasını kapsar. Gelenek öncesi düzeyde( 10 yaşa kadar) çocuklar kendi çıkarları doğrultusunda ceza almamak için kurallara uyarlar. Geleneksel düzeyde (11 18 yaş)kendi çıkarlarından çok aile ve akranları tarafından onaylanma çabası gösterirler. Gelenek sonrası düzey ise; değerler ve kanunların eleştirildiği bireyin kendine özgü ahlak ilkelerini oluşturduğu düzeydir. Yaş arttıkça, çocuklar toplumsal gelenek ve ahlaki gereklilikleri açıklayabilir, bunlar arasında bağlantı kurabilirler.
