Prostat mesane çıkımında yerleşik ve idrar kanalını çepeçevre saran, kestane büyüklüğünde(18-20 gr) ve yalnızca erkeklerde bulunan üreme ve cinsel fonksiyonlar için gerekli olan bir organ ve salgı bezidir. Orgazm sırasında sırasında meninin dışarı atılmasını sağlayan meni kanalları ve kas tabakası içerir. Prostat yaşlanmayla birlikte yavaş yavaş büyür, 45-50 yaşından sonra idrar yollarında rahatsız edici belirtilere neden olabilir. Bu büyüme çoğunlukla iyi huylu olup bekletmekle veya ihmal etmekle kansere dönüşmez, prostat kanseri ayrı bir durumdur, basit prostat büyümesi ayrı bir durumdur, genellikle birlikte bulunmak berabar birbirine geçiş söz konusu değildir, basit prostat büyümesi nedeniyle ameliyat olan hastalar prostat kanseri riskinden kurtulmuş olmazlar. Basit prostat büyümesi hemen hemen 45 yaş üstü erkeklerin yarından çoğunda oluşmaktadır ve çeşitli derecelerde idrar yapma ve idrar depolama şikayetlerine neden olmaktadır. Bu büyüme, erkeklerin yaşlanmasıyla ortaya çıkan hormon değişiklikleri, yani erkeklik hormonu ve kadınlık hormonu arasındaki oranın erkeklik hormonu lehine artması büyümeyi başlattığı düşünülmektedir. Basit prostat büyümesi erkeklerin yaklaşık yarısında, yani çok yaygın bir hastalıktır. Bu hastaların prostat kanseri olup olmaması veya eşlik edip etmemesinin bilinmesi kritik derecede önemlidir.
Prostat Büyümesinin Belirtileri Nelerdir
Basit prostat büyümesi (BPH), yerleşim alanı nedeniyle büyümüş prostat kitlesi idrar yoluna baskı yaparak, idrarın rahat bir şekilde akıtılmasını, dışarı tahliye edilmesini zorlaştırabilir, hatta tam tıkanık yaparak idrar yapmayı engelleyebilir. Ancak genelde eskiden beri alışageldiğimiz normal idrara çıkma karakterini tıkanıklığın derecesine göre etkileyebilir. Bazen bu idrar şikayetlerin derecesi hafiftir. Yani daha sık idrara çıkma ihtiyacı doğabilir ve/veya mesaneyi tam olarak boşaltmakta zorluk çekilebilir. Aslında bu hafif şikayetler, yaşlanma sürecinin normal bir parçasıda olabilir, her idrar şikayetini prostat büyümesine bağlamak doğru olmayabilir. Ayrıca prostat büyümesine bağlı şikayet ve belirtiler aynı zamanda idrar yolları ve mesaneyi etkileyen başka problemlere de bağlı olabileceği akılda tulmalıdır. Bunun için düzgünce muayene ve tetkik edilmesinde fayda var. Hafif şikayetleri olan prostat büyümesi olan hastalarda genellikle pek tedavi verilmez, bazı hayat tarzı değişiklikleri önerilebilir. Bazen bu şikayetler çok rahatsız edicidir ve günlük yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilediği durumlarda bazı tedaviler başlanabilir.
Prostat büyümesine bağlı şu şikayet türleri şunlardır:
1- İdrarı mesanede tutma (depolama) şikayetleri
2- İdrar yapma şeklindeki değişiklikler (idrar yapma hızı, kalınlığı ve işeme süresi)
3- İdrar yaptıktan sonra nasıl hissedilen şikayetler (işeme sonrası)
1- Depolama şikayetleri şunlardır:
Normalden daha sık idrara çıkma ihtiyacı
Gece idrara çıkma ihtiyacı
Ani-acil idrara çıkma ihtiyacı ve idrarı tutmakta güçlük çekme
İstemsiz idrar kaçırma (inkontinans)
2- İdrar yapma şeklindeki değişiklikler (idrar yapma hızı, kalınlığı ve işeme süresi)
İdrar akışında zayıflama
Çatallı ve/veya dağınık işeme
Kesik kesik idrar yapma
İdrar yapmada zorlanma
İşemeyi başlatmada zorlanma ve bekleme
İdrar yapma süresinin uzaması
Nadir durumlarda (akut veya kronik) idrar akışının tamamen kesilmesi
3- İdrar yaptıktan sonra nasıl hissedilen şikayetler (işeme sonrası)
Mesanenin tamamen olarak boşaltamama hissi
Tuvaletten çıktıktan kısa bir süre sonra istem dışı idrar kaçırma veya iç çamaşırına damlama
Prostat Büyümesinin Teşhisi Nasıl Yapılır
İlk adım olarak, tıbbi özgeçmiş ve uluslararası semptom skoru sorgulaması(IPSS) ve fizik muayene yapılır. Daha sonra gerekli idrar ve kan testleri yapabilir, mesane ve prostat ile ilgili görüntüleme tetkikleri istenebilir.
Tıbbi özgeçmiş: Ayrıntılı bir tıbbi öykü teşhis konusunda oldukça bilgi verebilir, genel olarak prostat şikayetleri subjektiftir bu yüzden tıbbi özgeçmiş, yani hastalığın hastaya ait hikayesi oldukça önem kazanmaktadır.
Üroloji doktoruna gitmeden şu bilgileri beraberinizde getirmenizde fayda vardır:
Daha önce geçirdiğiniz ameliyatların listesi
Halihazırda aldığınız ilaçları listesi
Mevcut başka hastalıklarla ilgili bilgi ve ilaçlar(şeker hastalığı, hipertansiyon vs)
Yaşam tarzınızı hakkında geniş bilgi (egzersiz, sigara, alkol ve diyet)
Mevcut şikayetlerinizi geniş bir şekilde anlatın
Şikayet ve belirtilerin süresi, şiddeti, sıklığı ve yaşam kalitesini ne ölçüde etkilediğine dair bilgi, teşhis açısından oldukça değerli katkı yapacaktır.
Uluslararası semptom skoru sorgulaması(IPSS): Genellikle prostat yakınmaları skorlaması da denilen ve prostat büyümesi şikayetlerini objektif olarak derecelendirilmesini sağlayan sorgulama formudur. Prostat büyümesi olan hastaların doktora ilk başvurduklarında ve daha sonraki kontrollerde hastalığın gidişatı hakkında fikir veren, ilaç başlama kriteri olarakta kullanılan bir sorgulama testidir. Bu sorgulama testi tek başına ameliyat için bir kriter değildir, diğer testlerle de birlikte değerlendirmek gerekir. Genellikle IPSS skoru 0-7(hafif şiddetli) arasında ise pek tedavi gerekmez, sadece takip veya ilaç tedavisi yeterli olur. Toplam 8-19 arası(orta şiddetli) ise ortada olan durumları ifade eder ilaç veya cerrahi ihtiyacı olabilir, yine toplam skor 20-35 arasında(Şiddetli) ise büyük oranda ilaç veya cerrahi tedavi gerekir.
Uluslararası semptom skoru sorgulaması(IPSS) sorgulama soruları
Geçtiğimiz 1 ay boyunca..
1- İdrar yaptıktan sonra mesanenizin tam boşalmadığı hissine kapılma sıklığınız nedir?
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
2- İdrar yaptıktan sonra, 2 saatten daha az bir sürede tekrar idrar yapma ihtiyacı duyma sıklığınız nedir?
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
3- İdrar yaparken birkaç kez durup tekrar başlama(kesik kesik idrar) sıklığınız nedir?
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
4- İdrarınızı tutmakta ne sıklıkta güçlük çektiniz (Acil idrara çıkma ihtiyacı)
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
5- Ne sıklıkla idrarınızın akış gücünde azalma hissettiniz?
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
6- İdrar yapmaya başlamak için ne sıklıkta zorlandınız ya da ıkındınız?
Hiçbirinde 0 puan
5’te birinde 1 puan
Yarısından az 2 puan
Hemen hemen yarısı 3 puan
Yarısından fazla 4 puan
Hepsinde 5 puan
7- Yatmaya gittikten sabah kalkana kadar bir gecede kaç kere idrar yapmak üzere kalktınız?
Hiç ise: 0 puan
Bir kere ise 1 puan
İki kere ise 2 puan
Üç kere ise 3 puan
Dört kere ise 4 puan
Beş ya da daha fazla ise 5 puan
Şikayetlerin değerlendirilmesi: Yukarıdaki 7 sorudan elde edilen puanların toplamı semptom skorunu olarak kaydedilir.
Buna göre: şikayet şiddeti skalası:
0-7 puan: Hafif derecede tıkanıklık
8-19 puan: Orta derecede tıkanıklık
20-35 puan: Şiddetli derecede tıkanıklık
Prostat büyümesi olan hastalarda yaşam kalitesi skorlaması: Hayatınızın bundan sonraki kısmında bu şikayetlelr aynen bu şekilde devam ederse kendinizi nasıl hissedersiniz? Bu sistemde yaşam kalitesi 0 ile 6 arasında (çok mutlu-çok kötü) arasında skorlanır.
Çok mutlu 0
Mutlu 1
İyi 2
Bazen iyi bazen kötü 3
Çoğunlukla kötü 4
Mutsuz 5
Berbat (çok kötü) 6
Fiziksel Muayene: Prostat şikayeti olanlarda hekim olmazsa olmaz bazı muayeneleri yapmak zorundadır.
Fiziksel muayene sırasında bunlara bakılmaktadır:
Karında dışarı atılamayan idrar birikimine bağlı şişmiş mesane kitlesi(Glob vezikal)
Penis ve testis torbalarında şişme ve idrar kaçırmaya bağlı tahriş belirtileri
Penisin ucundan kirli-sarı akıntı (enfeksiyon belirtisi)
Penis, testis ve testis torbalarında bazı anormallikler
Bazı hastalarda gerektiğinde, prostatın büyüklüğünü, kıvamını ve kanser belirtisi olabilecek sertlikleri saptamak için parmakla rektal muayene gerekebilir.
Mesane günlüğü: Burada ne kadar içtiğinizi, ne sıklıkta idrara çıktığınızı ve ne kadar idrar işediğiniz not ettiğiniz, 3 günlük kayıt yani mesane günlüğü teşhis açısından oldukça önemli bilgiler verecektir. Çıkardığınız idrar miktarını ölçmek için basit bir ölçü kabı, idrar yaparken işeme süresi için kronometre kullanabilirsiniz.
İdrar tahlili: İdrar yolu enfeksiyonunuz olup olmadığını ve idrarda kan olup olmadığını, daha bir çok anormalliklerin(şeker, protein kaçağı gibi) ip ucunu gösterebilecek basit bir idrar tahlili teşhiste temel olan bir tetkiktir.
Üroflowmetri: Üroflowmetri, idrar akışını, maksimum akış hızını, işeme süresini ve işenen idrar hacmini de gösteren ve elektronik olarak kaydeden basit bir testtir.
Kan testi: Böbrek fonksiyonlarını kontrol etmek, prostat spesifik antijen (PSA) seviyeleri ölçmek için kan testi olmazsa olmaz tetkiklerdir. Böbrek fonksiyon testleri prostat şikayetleri olan hastalarda önemli bilgiler vermektedir. PSA, prostat tarafından üretilen bir proteindir ve prostat kanserinin teşhisinde tedavi kararında ve tedavi takibinde kullanılan çok önemli bir kanser belirtecidir.
Ultrasonografi(USG): Mesane ve prostatın görüntüsünü(prostat hacmi ve yapısı) elde etmek için ilk olarak başvurulan ve oldukça yararlı bir görüntüleme yöntemidir, bazen tek başına tedavi kararı için yeterli olabilir.USG için mesanenin dolu olması gerekir, işlem yapıldıktan sonra içeride kalan yani idrar miktarını (Rezidü idrar miktarı) ölçmek için hasta işedikten sonra tekrar USG yapılır.
Ürodinamik inceleme: Ürodinamik inceleme; mesane kaslarının uygun ölçülerde çalışıp çalışmadığı, idrar döngüsünün nasıl olduğu hakkında fikir elde etmek ve hastanın şikayetlerinin prostat büyümesine mi bağlı yoksa mesane kası ve idrar kapağı ilgili, yani nörolojik problemlere mi bağlı olduğu, ve hatta tedaviden ne ölçüde fayda göreceğinini ön görmek için yapılan, rutin de sık kullanılmayan, sadece seçilmiş hasta gruplarında ihtiyaç duyulan bir testdir. Bunun için idrar kanalından mesaneye ve ayrıca rektuma basınç ölçmek için bir stent konulur ve mesane, idrar kanalındaki stent yoluyla yavaşça belli bir hızda steril sıvı ile doldurulur ve bu arada mesane ve karın içi basınçlar kaydedilir, işlemden sonra mesane dolu iken üroflowmetri ile devam edilir.
Ürodinamik incelemeye şu durumda ihtiyaç duyulur:
Şikayetlerinizin prostat büyümesinden ziyade nörolojik bir problemden kaynaklanan bir işeme fonksiyon bozukluğundan şüphe ediliyorsa
Pelvik(kasıklarda) veya prostat ameliyatı geçirmiş ve idrar şikayetleriniz hala devam ediyorsa
İdrar yaptıktan sonra mesanede aşırı miktarda idrar kalıyorsa
Yaşınız çok genç ve prostat büyümesinin sık görüldüğü yaşlara uygun değilse
Prostat büyümesi ilgili bilinen şikayetlere örtüşmeyen başka şikayetleriniz varsa
Prostat Büyümesi Tedavisi
1- Aktif izleme: Hafif / orta derecede rahatsız edici idrar yapma şikayetleri olan, IPSS semptom skoru 0-7, prostat büyümesi olan hastalarda; ilk etapta sadece hayat tarzı değişiklikleri önerileri, bazı diyet ve sıvı düzenlemeleri dışında cerrahi veya ilaç ihtiyacı olmayabilir. İlaç yerine, hekiminiz ileride prostat büyümesinin nasıl ilerleyebileceğini ve şikayetleri azaltmak ve onlarla başa çıkmak için yaşam tarzınızı nasıl ayarlayabileceğinizi anlatacaktır. Sonraki aylar ve yıllar boyunca durumunuzu yakından izleyecek ve gerektiğinde aktif tedavi önerebilecektir. Buna aktif izlem denilmektedir. Prostat büyümesi şikayetleri hafif / orta şiddette ise ve bu şikayetlerin günlük yaşam kalitenizin düşmediğini düşünüyorsanız, aktif izlem iyi bir seçenek olabilir. düzenli aralıklarla kontroller yapılır ve bazı hayat tarzı değişiklileri için önerilerde sunulur. Bazen bu şikayetler yıllarca hiç bir ilaç kullanmadan sabit-stabil kalabilir.
Aktif izlemde şunlar yapılmaktadır:
Belirtilerinizin değerlendirilmesi-IPSS skorlaması
Fizik muayene
Kan ve idrar testleri
Durumunuz hakkında bazı eğitim
Destek ve güvence
Yaşam tarzı ve kendi kendine yönetim tavsiyesi
Prostat büyümesi olan hastalara yaşam tarzı tavsiyeleri:
Doktor kontrolu altında her gün en az 1 litre veya daha fazla içiniz
Sıcak bir iklimde yaşıyorsanız veya çok fazla fiziksel spor yapıyorsanız daha fazla içiniz.
Uzun yolculuklardan önce ve yolculuk sırasında daha az sıvı tüketiniz
Gece idrara çıkmamak veya daha az çıkma ihtiyacı için akşamları daha az sıvı tüketin.
İdrar üretimini arttırdığı ve mesaneyi tahriş ettiği düşünülen alkol ve kafeinden kaçınılması.
Haftada 2 veya 3 kez spor yapmaya çalışın. Hareket eksikliği idrara çıkmayı zorlaştırabilir ve idrarınız tümüyle tutulabilir.
Dengeli ve çeşitli beslenin
Alt karın bölgesini(mesane bölgesini) daima kuru ve sıcak tutmaya çalışın. Yüzmeye gidiyorsanız, fazladan bir takım kuru elbise getirin ve sudan çıkar çıkmaz değiştirin. Nem ve soğuk idrar yapma ihtiyacını artırabilir ve idrar enfeksiyonuna neden olabilir.
Bazen idrar dağınık ve püskürtmeli olacağından klozet kapağını veya banyo zeminini ıslatabilir. Bundan kaçınmak için klozete oturarak idrar yapmayıı tercih edin.
Prostat büyümesi olan hastalara durumu idare etme tavsiyeleri: Genel yaşam tarzı tavsiyelerine uymanın yanı sıra, günlük yaşamınızda prostat büyümesinin neden olduğu şikayetler aktif olarak yönetebilirsiniz. Kendi kendine yönetim(başa çıkma) şikayetleri azaltabilir ve durumunuzu sabit tutabilir.
Her idrara çıktığınızda mesanenizi tamamen boşaltın. Oturarak idrar yapmanız durumunda bunu daha kolaylıkla başarabilirsiniz.
İdrar yaptıktan sonra mesanenizin tam boşalmadığını düşünüyorsanız, 5 dakika sonra tekrar idrar yapmayı ve tam olarak boşaltmayı deneyin.
İstemsiz idrar kaçıma olasılığı için küçük bir ped kullanın
İdrar yaptıktan sonra, parmaklarınızla idrar kanalının üzerine bastırın ve ardından son idrar damlalarını çıkarmak için sıvazlayın. Bu, iç çamaşırınızın ıslanmasını önlemeye yardımcı olacaktır.
Kendinizi acil işeme hissinden uzaklaştırmak için nefes egzersizleri kullanın
Penis veya perine bölgesine baskı baskı uygulayarak idrar yönünü yönlendirebilirsiniz.
Acil işeme ihtiyacı hissettiğinizde kendinizi daha uzun süre “tutmaya” teşvik edin. Bu, mesanenizi daha fazla idrar tutması için eğitir, böylece daha az sıklıkta idrara çıkarsınız.
Diyetinizi ayarlayarak kabızlıktan kaçının
Aniden soğuk havaya maruz kalmaktan kaçının ve her zaman karın alt kısmını sıcak tutmaya çalışın.
Mesane günlüğü tutun
2- Prostat büyümesinin ilaçla tedavisi: Prostat büyümesi teşhisi konulduktan sonra günlük yaşam kalitenizi etkiliyor ve semptom skonunuz orta veya ileri derecede ise ilaç tedavisi önerilebilir. ve doktorunuz ilaç tedavisi öneriyor. Bu tedavi, semptomlar rahatsız edici olduğunda ve yaşam kalitenizi etkilediğinde önerilir. Çok çeşitli ilaç tedavisi seçenekleri vardır.
Bu kararı etkileyen faktörler şunları içerir:
Belirtileriniz ağırlığı, semptom skoru(IPSS)
prostatın büyüklüğü
Tıbbi geçmiş (cinsel aktif olup olmaması, yaş vs)
Doktorunuzun ve/veya sizin Kişisel tercihleriniz ve değerleriniz
Prostat büyümesinin neden olduğu şikayetleri tedavi etmek için birkaç ilaç grubu vardır:
Bitkisel ilaçlar
Alfa blokerler
5 alfa redüktaz inhibitörleri (5-ARI)
Muskarinik reseptör antagonistleri (MRA'lar)
Beta-3 agonisti
Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri (PDE5I'leri)
Bir ilaç kombinasyonu
Bitkisel ilaçlar: Bitkisel ilaçla bitki özlerinden yapılır. Çok çeşitli bitkilerin kök, çekirdek, polen, kabuk veya meyvesi tek başına veya birlikte kullanılarak bu ilaçlar yapılır. prostat büyümesinin tedavisinde kullanılan bitkisel ilaçlar sıklıkla şu bitkilerden temin edilir:
Kabak çekirdeği (Cucurbita pepo)
Güney Afrika yıldız otu (Hypoxis rooperi)
Afrika kuş üzümü ağaç kabuğu (Pygeum africanum)
Çavdar poleni (Secale cereal)
Amerikan bodur hurma meyvesi (Serenoa repens-saw palmetto)
Isırgan otu kökü (Urtica diocia)
Bu bitkisel ilaçların prostat büyümesi ile ilişkili belirtileri nasıl azalttığı çok net olarak bilinmiyor. Ne kadar etkili oldukları da net değildir. Bitkisel ilaçların kaliteleri de büyük farklılıklar gösterebilir. Çok fazla sayıda bitkisel ilaç olduğu için, kullanımları konusunda özel bir öneri yapılamaz. Doktorunuzun tavsiyesini almadan bitkisel ilaç kullanmamalısınız. Bitkisel ilaçların yan etkileri hafiftir ve kullanan çoğu erkekte ortaya çıkmaz. Mide-bağırsak rahatsızlıkları (örn. şişkinlik veya kabızlık) en sık görülen şikayetlerdir.
Alfa-blokerler: Alfa-blokerler, prostatın düz kaslarını gevşeterek belirtileri ve idrar akışını iyileştiren bir grup ilaçtır. Prostat büyümesi olan erkeklere en sık önerilen ilaç grubudur. Günümüzde 5 ana tip alfa-bloker vardır. Hepsi benzeri sonuçlar verir fakat yan etkileri yönünden farklılık gösterir.
Halihazırda en çok kullanılan alfa-blokerler:
Alfuzosin
Doxazosin
Tamsulosin
Terazosin
Silodosin
İlaçlar tam etkilerini genellikle birkaç haftada gösterir. Ancak bazı hastalar tedavi başladıktan saatler veya günler içinde etkileri başlamaktadır. Alfa-blokerler prostatın boyutunu küçültmezler veya büyümesini önlemezler, sadece kullanıldığı dönem içerisinde prostat bölgesindeki kasları gevşeterek idrarın daha rahat çıkmasına aracılık eder, yani kullanıldığı sürece etkilerini devam ettirirler, ilaç bırakılınca eski duruma geri dönülür.
Yan etkileri hafiftir ve uzun süre kullanılmalarına rağmen çoğu hastada herhangi bir yan etki ortaya çıkmaz.
Yan etki gözlenen hastalar güçsüzlük (asteni), baş dönmesi ve hafif düşük kan basıncı (hipotansiyon) bildirmektedir.
Alfa-bloker ayrıca retrograd ejakülasyona yol açabilir. Bu sık olmayan bir yan etkidir ve tedavi sonlandırıldığı zaman kaybolacaktır.
Alfa-blokerler gözdeki kasları da etkileyip, gevşek iris sendromuna yol açabilir.
5-alfa-redüktaz inhibitörleri (5ARI): 5-alfa-redüktaz inhibitörleri prostatın büyümesini önleyen ve hatta küçülmesine sebep olabilen bir grup ilaçtır. Bu ilaçlar prostat 40 gram dan büyükse ve prostat büyümesinin kitle etkisinin neden olduğu rahatsız edici belirtilerde neden zaman reçete edilir. 5-alfa-redüktaz inhibitörleri, tedavi başladıktan 3 ile 6 ay içinde belirtileri düzeltir. Bu ilaçlar idrarın tam tıkanması retansiyon riskini ve cerrahi müdahale gereksinimini azaltabilir. Belirtileri düzeltmesi çok uzun zaman alacağı için, 1 yıldan uzun süren kullanımlar sözkonusudur. Hali hazırda 2 tür 5-alfa-redüktaz inhibitörü vardır ve ikisi de benzer etkinliğe sahiptir.
Hali hazırda kullanılan 5-alfa-redüktaz inhibitörleri:
Dutasterid
Finasterid
5-alfa-redüktaz inhibitörlerinin yan etkileri esas olarak cinsel fonksiyonlar ile ilişkilidir. Bunlar ereksiyonun sürdürülmesinde zorluk , sertleşme problemi ve meni boşaltma problemleridir. Erkeklerin %1-2’sinde memede büyüme, meme ucunda hassasiyet görülür ve meme kanseri bildirenler de vardır. Yan etkiler çok sık değildir ve tedavinin kesilmesi ile kaybolur. 5ARI kullanımının prostat kanseri riskini artırabileceğine dair kanıtlar bulunmaktadır. Bu oldukça ihtilaflı bir meseledir ve aslında başka bir tartışmanın konusu olmalıdır.
5ARI yan etkilerinden dolayı genellikle orta veya şiddetli belirtileri olan hastalara önerilir. Bu ilaçlar sıklıkla diğer ilaçlarla birlikte kombine kullanılır.
Muskarinik reseptör antagonistleri (MRA): Muskarinik reseptör antagonistleri mesanenin anormal kasılmalarını azaltan, mesanede daha fazla idrar depolanmasını sağlayan bir grup ilaçtır. Bu ilaçlar genellikle aşırı aktif mesane, acil idrar çıkma ihtiyacı olan hastaların tedavisinde genel diğer ilaçlarla beraber kullanılmaktadır. Mesane tam olarak boşalmıyorsa ve idrar yapma sonrası mesanede çok fazla idrar kalıyorsa bu ilaçlar genellikle reçete edilmez, zira bu içeride kalan idrar miktarını artıran bir etki yapar.
Birkaç muskarinik reseptör antagonistleri:
Darifenasin
Fesoterodin
Oxybutynin
Propiverin
Solifenasin
Tolterodin
Tropisyum klorid
Muskarinik reseptör antagonistlerinin yan etkileri; ağızda ve gözde kuruluk, kabızlık, idrar yapma güçlüğü, soğuk algınlığı belirtileri, bulanık görme, baş dönmesidir.
Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri (PDE5I): Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri normalde ereksiyon bozukluluğun tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçlar ayrıca prostatın büyümesi ile ilişkili belirtileri ve şikayetleri de kısmen düzeltebilir.
Fosfodiesteraz 5 inhibitörlerinin (PDE5I) 3 tipi vardır:
Sildenafil
Tadalafil
Vardenafil
Bunlardan yalnızca Tadalafil düşük dozları(5mg), prostatın büyümesinin tedavisinde kullanılmaktadır. Prostat büyümesi ile birlikte ereksiyon sorunu da olan hastalarda, Tadalafil ile tedaviden çift taraflı fayda görebilirler.
Fosfodiesteraz 5 inhibitörlerinin baş ağrısı, görme kaybı ve problemleri, baş dönmesi, hazımsızlık gibi yan etkilere neden olabilir. Fosfodiesteraz 5 inhibitörlerinin alfa-blokerlerden doxazosin veya terazosin gibi bazı ilaçlarla kullanımı sorunlu olabilir. Özellikle kalp sorunları olan ve koroner ilaçları kullanan hastalara bu ilaç verilmez. Kontrol edilemeyen tansiyon problemi olan veya böbrek yetmezliği olan hastalarda kullanımı pek uygun değildir.
İlaç kombinasyonları: En sık kullanılan kombinasyonlar:
Alfa-bloker ile Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri
Alfa-bloker ile Muskarinik reseptör antagonistleri
Bu kombine tedavilerin amacı her iki ilacın yararlarının birlikte kullanıldıkları zaman daha etkin olabilmesini kullanmaktır. Ancak bu durumda daha fazla yan etkiye sebep olabilir. Kombinasyon tedavisi orta veya şiddetli belirtileri ve şikayetleri olan hastalara, yalnızca uzun süreli tedavilerde önerilir.
Alfa-bloker ile Fosfodiesteraz 5 inhibitörleri kombinasyonu şu durumlarda önerilir:
Prostat 40 gramdan daha büyükse
PSA değeri 1.5 ng/ml veya daha yüksekse
Semptom skoru şiddetliyse
İdrar akımı çok zayıfsa
Alfa-bloker ile Muskarinik reseptör antagonistleri kombinasyonu şu durumlarda önerilir:
Mesanede idrar depolama problemi olanlarda(sık idrara gitme ihtiyacı)
Tek ilaç kullanılmasına rağmen belirtileriniz düzelmediyse
3- Prostat büyümesinin cerrahi tedavisi: Cerrahinin temel amacı prostat büyümesine bağlı şikayet ve belirtileri dindirmek ve idrar akışını artırmaktır. Birçok cerrahi tedavi yöntemi vardır, her yöntemin kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. Cerrahi tedavide hedef prostatın büyüyen kısmını (adenom olarak bilinir) çıkarmaktır. Hangi hastaya hangi yöntemle cerrahi yapılacağı, hastalığın durumuna, kişisel tercihinize, cerrahin bilgi tecrübe ve becerisine bağlıdır. Seçilelecek cerrahi yöntem hastanın ihtiyacına göre belirlenir, hastanın beklentisi doktoru ile karşılıklı ve enine-boyuna görüşülerek bu cerrahi yöntemleri uygulanması daha doğru bir yaklaşım olacaktır.
Cerrah yönteme karar verirken şunlar dikkate alınır
Şikayet ve Belirtilerin şiddeti ve yaşam kaliteniz
prostatın büyüklüğü
Tıbbi özgeçmişiniz
Cerrahin bilgi, beceri ve tecrübesi
Kişisel tercih ve değerleriniz.
Hastanenin teknik alt yapısı
Ameliyatı ne zaman düşünmelisiniz?
Mevcut ilaç tedavisine rağmen şikayetleriniz azalmıyor hatta daha kötüye gidiyorsa
Prostat büyümesinin komplikasyonları(Aşağıda verilmiştir) geliştiğinde veya bu komplikasyonların gelişme riskinin fazla olması durumunda.
Bu Komplikasyonlar şunlardır:
Böbrek yetmezliği
Böbreklerinizin genişlemesi
İdrar yapamama (idrar retansiyonu)
Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu
İdrarda tekrarlayan kan
İdrar kesesi taşı
İlaç tedavisini çok iyi tolere edemiyor veya kullanamıyorsanız
İlaç tedavisine göre kişisel olarak ameliyatı tercih ediyorsanız
Prostat büyümesinde kullanılan temel cerrahi yöntemler:
Kapalı Prostat ameliyatı (Transüretral prostat rezeksiyonu-TUR-P): bipolar, monopolar, plazmakinetik . Halihazırda Prostat büyümesi tedavisinde altın standart olarak kabul edilmektedir.
Kapalı Prostatın kesilmesi ameliyatı (Transüretral prostat insizyonu-TUIP)
Açık prostat ameliyatı (Transvezikal Prostatektomi)
Lazer tedavileri: Holep ve Bipolar enükleasyon, Greenlight KTP, Red Light KTP, Thulium Laser vs
Prostat stentleri (prostat üretral lifting)
Transüretral iğne ablasyonu (TUNA)
Transüretral mikrodalga tedavisi (TUMT)
Prostat büyümesinin cerrahi tedavisinde ilerisi için umut vaad eden yeni yöntemler:
Prostatın Aquablasyonu: Aquablasyon, yüksek basınçlı suyun prostat dokusunu kesmesi-rezeksiyonu işlemini ifade eder, bu yöntemde meni kanallarının korunduğu ifade edilmektedir. Henüz rutin standart tedavi yöntemi değildir. Bu enerji sistemi sanayide de kullanılmaktadır. Basınçlı su akışı kullanarak prostatın boyutunu küçültmek için kullanılan bir yöntem. Bu kapalı idrar kanalı (üretra) yoluyla yapılmaktadır.
Prostatik Arter Embolizasyonu: Prostatı besleyen damarların anjiyo yöntemi ile tıkanması ve beslenmeyen prostat dokusunun ölmesi yöntemidir.
Konvektif su buharı enerjisi (WAVE) ablasyonu veya Rezum sistemi: Isı ileten, su buharı enerjisi ile güçlendirilen Rezūm Sistemi, su buharında depolanan termal enerjinin hedeflenen, kontrollü dozlarını, büyümüş prostat dokusuna uygulanarak küçülmesini sağlayan termal bir yöntemdir. Rezum sisteminin prensibi, prostatın boyutunu küçülten su buharı şeklinde termal enerji yaratmasıdır. Rutin kullanımda değildir.
