1
Pediatri Perspektifinden Çocuklarda Konuşma ve
Dil Gecikmesine Yaklaşım
Approach to Speech and Language Delay in Children from the Perspective of Pediatrics
Özet
Sağlam çocuk vizitlerinde, genellikle pediatristler fiziksel incelemeye odaklandığından, konuşma ve dil gecikmesi ihmal edilebilmektedir. Konuşma ve dil gecikmesi genetik, emosyonel, nöropsikiyatrik nedenlerle ya da idiopatik olabilir. Ülkemizdeki prevelans bilimsel çalışmalarla ortaya konulmamıştır.
Konuşma ve dil gecikmesinden şüphelenildiğinde, pediatrist bu durumu aile ile tartışmalı ve gerekli gördüğünde bir konuşma terapistine yönlendirmelidir. Bu derlemede, konu pediatri perspektifinden, bir pediatristin bilmesi gerekenler yönüyle tartışılmıştır. (Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2012;25:1-4)
Anah tar Ke li me ler: Konuşma, Dil, Gecikme, Çocuk
Abstract
During well-child visits, as pediatricians generally focus on physical examination, speech and language delay may be ignored. Speech and language delay is associated with genetic, emotional, neuropsychiatric or idiopathic causes. The prevelance in our country has not been established.
When speech and language delay is suspected, the pediatrician should discuss this concern with the family and, if required, refer the child to a speech-language therapist. In this review, the issue is discussed from the perspective of pediatrics and what a pediatrician needs to know. (Marmara Medical Journal 2012;25:1-4)
Key Words: Speech, Language, Delay, Child
Derleme / Review
Sinan Mahir KAYIRAN1, Seda Atilla ŞAHİN1, Sena CURE2
1Pediatri Kliniği, Amerikan Hastanesi, İstanbul, Türkiye
2Psikoloji Anabilim Dalı, İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi, Koç Üniversitesi, İstanbul, Türkiye
İletişim/Correspondence to: Dr. Sinan Mahir Kayıran, Pediatri Kliniği, Amerikan Hastanesi, Nişantaşı, İstanbul, Türkiye
E-pos ta: sinanmahir@gmail.com
Başvuru Tarihi/Submitted: 19.09.2011 Ka bul Ta ri hi/Ac cep ted: 17.11.2011
© Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Der gi si, Ga le nos Ya yı ne vi ta ra fın dan ba sıl mış tır. / © Marmara Medical Journal, Pub lis hed by Ga le nos Pub lis hing.
DO I: 10.5472/MMJ.2011.02064.1
Gi riş
Sağlam çocuk izleminde pediatristler genellikle fiziksel sorunlar üzerine yoğunlaştığından, dil ve konuşma bozuklukları aile
tarafından bir yakınma olmadıkça çoğunlukla atlanabilmektedir. Ülkemizde ‘nasılsa konuşur’, ‘babası da geç konuşmuştu’ gibi pek de önemsenmeyen bu sorun esasında son zamanlarda ayrı bir dal olarak kendini gösteren gelişimsel pediatrinin ana konularından birisini teşkil etmektedir. Dil ve konuşma gecikmesi idiopatik, nörolojik, genetik, duyusal veya nöropsikiyatrik nedenler sonucu da görülebilir. Ülkemizde dil ve konuşma gecikmesi prevelansı bilinmemektedir. Ancak dünyanın farklı ülkelerinde 2-7 yaş arasındaki çocuklarda prevelans %2-9 olarak bildirilmektedir1-6. Dil ve konuşma gecikmesinin uzun dönemde akademik performansı etkilediği bilinmektedir. Erken dönem dil ve konuşma terapisi çocukların gelişim eğrisini değiştirebilmektedir. Bu derlemede, dil ve konuşma gecikmesi ile ilgili sorunlara pediatri perspektifinden yaklaşılmıştır.
Normal Gelişim Dil ve konuşma birbirinden farklı iki olgudur. Dil kendi içinde algı ve ifade olarak ikiye ayrılır. Algı söylenenlerin ve yazılanların anlamlandırılması ile ilgilidir. İfade ise duygu ve düşüncelerin sözel ve yazılı aktarımı için hedef kelimelerin seçilmesini, dilbilgisi kurallarına uyulmasını içerir. Ayrıca, uygun pragmatik öğelerin kullanımı da (göz kontağı, sohbet sırasına uyulması vs.) dilin bir parçasıdır.
Konuşma, fiziksel olarak sözel ifade eylemini kapsar. Konuşma ilgili organların koordinasyonu ile gerçekleşir. Seslerin artiküle
edilmesi, ses kalitesi, ve akıcılık konuşma ile ilgili kavramlardır7,8.
Dil gelişimi belli gelişim basamaklarını takip eder (Tablo I). Algı ve ifadeye zaman geçtikçe yeni kazanımlar eklenir. Altı aylık
bebeklerin gözleri ile sesleri takip etmeleri beklenirken, dokuz aylık bebeklerin seslere dönüp bakmaları, kendileri ile
konuşulduğunda dinlemeleri ve sık kullanılan nesnelerin isimlerini tanımaları beklenir. Birinci yaşına girmiş bebeklerin tek kademeli yönergeleri yerine getirmeleri beklenmektedir. On sekiz aylık bebeklerin, sorulduğunda en az bir vücut kısmına işaret
edebilmeleri beklenir. Yirmi dört ayını tamamlamış çocukların ise basit yönergeleri yerine getirmeleri, kitaptaki resimleri
sorulduğunda gösterebilmeleri, basit hikayeleri, şarkıları dinlemeleri ve birkaç vücut kısmını gösterebilmeleri beklenir. Üçdört
yaş arası çocukların ise “kim”, ”ne”, “nerede” ve “neden” sorularını cevaplayabilmeleri beklenir9-11.
İfade de algı gibi belli basamakların takip edilmesi ile gelişir. Altı aylıkken bebeklerin gülmeleri, agulamaları, babıldamaya
başlamaları (aynı heceleri biraraya getirmeleri ma-ma, ba-ba gibi), memnuniyet ve memnuniyetsizliklerini sesleri ile ifade etmeleri beklenir. Dokuzuncu ayda babıldamanın çeşitlenmesi (uzun, kısa ve farklı hecelerin biraraya gelmesi gibi) ve beden dili kullanımı gözlenir. Birinci yaşın dolması ile, babıldamanın, sesleri taklit etmeye çalışmanın, net olmasa da bir veya birkaç kelime söylemenin ve beden dili kullanımının gözlenmesi beklenir. Bir buçuk yaşında ise 3-20 kelimenin dağarcığa eklenmiş olması, kelimelerin çoğunun isimlerden oluşması ve jest ile mimiklere sesleri katarak iletişim kurulması beklenir. İki yaşındaki çocukların iki kelimeyi biraraya getiriyor olmaları ve ses ile sözcükleri taklit ediyor olmaları gerekir. Üç-dört yaşları arasında konuşmanın aile dışındaki kişiler tarafından da anlaşılır olması, dört ve daha fazla kelimeden oluşan cümleler kuruyor olmaları beklenir6,9-11.
Gecikmenin Nedenleri
Yukarıda bahsedilen dil ve konuşma gelişim basamaklarının takip edilemediği durumlarda kapsamlı bir değerlendirme yapılması gereklidir8. Dil ve konuşma gecikmesinin genetik (Down sendromu, yarık damak, Fragile-X vs.), işitsel, nörolojik (çocukluk apraksisi, serebral palsi, dizartri vs.) veya nöropsikiyatrik (otizm) gibi sebepleri olabilir. Bu gibi nedenlerden ötürü görülen dil ve konuşma gecikmesine “ikincil dil ve konuşma problemleri” denilmektedir2. Bu tür hastalıklar farklı zamanlarda teşhis edilebilirler. Örneğin, sağırlık ve belirgin fiziksel özellikler içeren sendromlar (Down sendromu gibi) daha erken teşhis edilebilir. Ancak semptomları daha geç ortaya çıkan bozukluklar (otizm gibi) daha geç teşhis edilebilir12. Düşük gelirli ailelerde bu bozuklukların teşhis edilmesi daha da geç olabilir13.
Dil ve konuşma gecikmesi genetik, işitsel, nörolojik veya nöropsikiyatrik bir bozukluğun sonucu olabileceği gibi, herhangi bir
nedene bağlı olmaksızın da ortaya çıkabilir. Primer dil ve konuşma problemlerinin nedeni konusunda fikir birliğine varılmamış olsa da, bazı risk faktörleri belirtilmiştir. Cinsiyet, bir risk faktörü olarak bilinmektedir6,14. Erkeklerde kızlara oranla dil ve konuşma gecikmesi görülmesi riski üç kat fazladır. Ayrıca, ailede konuşma gecikmesi yaşamış bireylerin olması bu riski iki katına çıkarmaktadır15. Bir diğer risk faktörü ise düşük doğum ağırlığı ve erken doğum olarak belirlenmiştir. İdeal doğum ağırlıklarının %85’inden daha düşük ağırlıkla doğan çocuklarda veya 37 getsyonel haftadan erken doğan çocuklarda dil ve konuşma gecikmesi riski iki kat fazladır16.
Dil ve konuşma gelişiminde gecikmeye sebep olan bir diğer faktör ise elektronik medyadır. Televizyon, bilgisayar, internet,
playstation vb. teknolojilerin yoğunlaştığı elektronik ortamda yetişen çocuklar, gerek kendi yaşıtları gerekse aile içi iletişimin
azalmasına bağlı olarak giderek daha geç konuşmaya başlamaktadırlar17. Özellikle iki yaş öncesi çocukların dil ve
konuşma gelişimini olumsuz etkilediği için televizyon izlemeleri önerilmemektedir18.
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
2 Çocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi
Tablo I. Dil ve Konuşma Gelişim Basamakları
Yaş Algı İfade
6 ay Sesleri gözü ile takip eder Güler.
Agular.
Babıldar-aynı heceleri biraraya getirir –ma-ma, ba-ba gibi.
Memnuniyet ve memnuniyetsizliğini sesi ile ifade eder.
9 ay Seslere dönüp bakar Babıldar –kısa ve uzun
Kendisi ile konuşulduğunda heceleri biraraya getirir dinler. Sık kullanilan nesnelerin –ta-ta, di-di-di gibi.
isimlerini tanır (kitap, bardak vs.) Beden dilini kullanır (parmakla işaret etmek
gibi). El sallar.
12 ay Tek kademeli yönergeleri Babıldar.yerine getirir Sesleri taklit eder.
Cok net olmasa da bir veya birkaç kelime söyleyebilir. El sallar.
18 ay Sorulduğunda en az bir 3-20 kelimesi vardır. vücut kısmına işaret edebilir Kelime dağarcığı isimlerden oluşur.
Sesleri biraraya getirerek jest ve mimiklerle iletişim kurabilir.
2 yaş Basit yönergeleri Iki kelimeyi biraraya ipucu, jest, mimik olmadan getirebilir (anne, su vs.) yerine getirir Sesleri ve sözcükleri Kitaptaki resimleri taklit eder. sorulduğunda gösterebilir Basit hikayeleri, şarkıları dinler
Sorulduğunda birkaç vücut kısmına işaret edebilir
3 yaş- Basit “kim”, ”ne”, Aile dışındaki kişiler de 4 yaş “nerede” ve “neden” konuşmasını anlayabilir.
sorularını cevaplayabilir Dört veya daha fazla kelimeden oluşan cümleler kurabilir.
İşitme veya nörolojik bozukluğu olan sendromik çocuklarda dil
ve konuşma gecikmesi beklentisi olduğundan erken dönemde
uygun yaklaşım yapılabilir. Ancak, yukarıda da bahsedildiği gibi,
herhangi bir sendrom veya anomali olmaksızın da dil ve konuşma
gecikmesi gözlenebilir. Böyle durumlarda, çocuk gelişim
basamaklarına ulaşamadıkça ailede endişe başlar; bilgi toplama,
başkaları ile konuşma, kendiliğinden geçmesini bekleme ya da
çevresel öneriler dikkate alınarak konuşma gecikmesinin teşhisi ve
gerekli tedavinin başlatılması ötelenebilmektedir19.
Gecikmenin Temel Belirtileri Nelerdir? Ne zaman konuşma
terapistine yönlendirilmelidir?
Dil gelişim aşamasında dil ve konuşma değerlendirmesi
gerektiren bazı işaretlere dikkat etmek gerekir (Tablo II). Dokuz
aylık bebeklerde babıldama olmaması, sessiz harflerin kısıtlı
kullanılması ve ağırlıklı olarak sesli harfler ile babıldamanın
gerçekleşmesi bir risk faktörüdür. On iki aylık bebeklerde işaret
etme ve jestlerin görülmemesi de değerlendirme gerektiğine
işarettir. On beş aylıkken en az üç kelimenin olmaması ve ebeveyn
sorduğunda 5-10 nesneye veya kişiye bakılmaması da bir risk
faktörüdür. On sekiz aylıkken “anne”, “baba” ve başka isimler
kullanılmıyorsa ve tek kademeli basit yönergeler yerine
getirilmiyorsa değerlendirme gerekmektedir. İki yaşındaki bir
çocuğun en az 25 kelimesi yok ise, beden dili ile kurduğu iletişime
sesi ile eşlik etmiyorsa ve istek üzerine resimlere veya vücut
kısımlarına işaret etmiyorsa bir dil ve konuşma terapistinin
görüşüne başvurulmalıdır. İki buçuk yaşında iki kelimeyi biraraya
getirip özne ve yüklem kombinasyonları yapmıyorsa ve sorulara
söz veya baş sallama yolu ile yanıt vermiyorsa da değerlendirmeye
başvurulmalıdır. Üç yaşındayken en az 200 kelime kullanmıyor,
isteklerini isimleri ile ifade etmiyor, sorulara yanıt olarak birkaç
sözcükten oluşan kalıpları tekrarlıyor (ekolali), edat ve yüklemleri
anlamıyor ve iki kademeli yönergeleri yerine getiremiyorsa,
herhangi bir yaşta kazanımlar kaybediliyor ve geriye gidiş
gözleniyorsa da zaman geçirmeden dil ve konuşma tearapistine
yönlendirilmelidir20,21.
Çift dilli yetişen çocuklarda iki dilin birbirine karıştırılması
gözlenebilir ama bu durum dil gelişimi arttıkça azalır. Çift dilli
çocukların tek dille yetişenlere oranla kavramsal esneklik açısından
daha avantajlı olduğu düşünülmektedir22. Çift dilli çocukların aynı
anlama gelen farklı kelimeler kullandığı göz önüne alındığında, çift
dilli ve tek dilli çocukların toplam kelime dağarcığının benzer
olduğu gözlenir23. Çift dilli çocuklar genellikle beş yaş civarında her
iki dilde de yetkin olurlar24. Çift dillilik primer dilde zorluk
gözlenmiyor ise genellikle değerlendirme için bir neden değildir8,25.
Dil gecikmesi gözlendiğinde kendiliğinden geçmesini
beklemek erken müdahalenin katkılarını önleyebilir. Dil gecikmesi
yaşayan çocuklar okul çağında da dil bozuklukları yaşama riskine
sahiptir26,27. Araştırmalar iki–beş yaş arası dil bozukluğu yaşayan
cocukların okul çağında okuma ile ilgili zorluklarla karşılaştıklarını
göstermektedir28,29. Özellikle ailede dil gecikmesi olanlar, hem
algıda hem ifadede gecikmesi olanlar ile jest ve mimikleri sınırlı
veya hiç kullanmayan çocuklar ileride olası dil bozuklukları için
(okuma, yazma, işitsel algı ve sözel ifade) risk altındadır30.
Dil ve konuşma gecikmesi yaşayan çocukların uzun dönemli
izlemlerinde, yedi yaşındaki çocukların dil ve konuşma gecikmesi
yaşamamış akranlarına oranla kelime dağarcığı, sözdizim ve
dilbilgisi açısından daha düşük performans sergiledikleri ortaya
çıkmıştır31. Bir diğer araştırma sonucuna göre, sekiz ve dokuz
yaşlarında bu çocukların akranları ile kıyaslandığında kelime
dağarcığı, dilbilgisi, sözel hafıza, betimleme ve okuma algısı gibi
alanlarda onlardan geri kaldıkları gözlenmiştir32. Dil ve konuşma
gecikmesi yaşayan çocukların daha uzun dönem takibini yapan
araştırmalar da vardır. Örneğin, 17 yaşındaki çocukların
karşılaştırılması yapıldığında, dil ve konuşma geriliği yaşayan
çocukların kelime dağarcığı, dilbilgisi ve işitsel hafızalarında
düşüklük izlenmiştir33. Bu bilgilerin ışığında, erken dönem dil ve
konuşma gecikmesinin, uzun dönemde akademik performansı
etkilediği çıkarımı yapılabilir34.
Yukarıda belirtilen uzun dönemli sonuçlar da dil ve konuşma
terapisinin gerekliliğini göstermektedir. Dil ve konuşma terapisi
alan çocuklar ile terapi almayan çocuklar karşılaştırıldığında kelime
dağarcığında artış, bir söylemde çıkan kelime dizisinde artış,
konuşma anlaşılabilirliğinde artışın yanı sıra, sosyalleşme
becerilerinde düzelme ve ebeveynlerin endişelerinin azalması gibi
farklar belirlenmiştir35.
Dil ve konuşma gecikmesi yaşayan çocukların ebeveynleri ve
pediatristleri, 24-36 ay arasında konuşmaya başlayan çocuklar ile
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
Çocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi 3
Tablo I. Dil ve Konuşma Değerlendirmesi Gerektiren İşaretler
Yaş Algı İfade
9 ay _____ Babıldama yok veya
sessiz harfler kısıtlı sesli
harflerle babıldama.
12 ay _____ İşaret etme yok,
jest yok.
15 ay Ebeveynin sorduğu 5-10 En az üç kelimesi yok.
nesneye veya kişiye bakmıyor.
18 ay Tek kademeli yönergeleri “Anne”, “Baba” ve
yerine getirmiyor. başka isimler yok.
2 yaş İstek üzerine resimlere veya En az 25 kelimesi yok
vücut kısımlarına işaret etmiyor. Beden dili ile iletişim
kuruyor, buna ses
eşlik etmiyor
2,5 yaş Sorulara söz ile veya baş Iki kelimeyi biraraya
sallama yoluyla yanıt vermiyor. getirmiyor.
İsim ve yüklem
kombinasyonları
yapmıyor.
3 yaş Edat ve yüklemleri anlamıyor. En az 200 kelimesi yok.
İki kademeli yönergeleri İsteklerini isimleri
yerine getirmiyor ile belirtmiyor.
Sorulara cevap olarak
birkaç sözcükten
oluşan ifadeleri
tekrarlıyor (ekolali).
Herhangi _____ Kazanımlarını
bir yaşta kaybediyor, geriye
gidiş gözleniyor.
I
karşılaştıklarında, 3 yaşa gelene kadar değerlendirme ve tedavi
yoluna gitmeyebilirler. Ancak, yapılan araştırmalara göre, 2 yaşında
konuşma geriliği olan çocuklar 3 veya 4 yaşına geldiklerinde hala
yaşıtlarının performansını yakalamamış olabilirler36. Erken
müdahale sayesinde ise (3 yaş öncesi başlayan tedavi) çocuğun
gelişimsel eğrisini değiştirmek mümkündür. Erken müdahalenin
hem dil ve konuşma hem de eşlik edebilen başka bozukluklar için
faydalı olduğu belirlenmiştir37.
Dil gecikmesi için yapılan değerlendirme sonunda dil ve
konuşma terapisti aileye çocuklarının dil gelişimini desteklemek
için neler yapmaları gerektiğini öğretir. Bu sayede günlük rutinler
içinde hedef stratejiler anne ve baba tarafından uygulanır.
Araştırmalara göre uygun yaklaşımın dil ve konuşma terapisti
tarafından yapılmasıyla onun eğittiği ebeveyn tarafından
uygulanması arasında edinilen kazanımlar göz önüne alındığında
fark yoktur. Bu yaklaşım çocuklarda dil ve konuşma gelişimini
olumlu olarak desteklemektedir38. Ülkemizde Anadolu
Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü bünyesinde Dil ve Konuşma
terapisti Anabilimdalı kurulmuş olup lisansüstü düzeyde eğitim
programı uygulamaktadır ve terapist yetiştirilmektedir.
Kaynaklar
1. Burden V, Stott CM, Forge J, Goodyer I. The Cambridge Language
and Speech Project (CLASP). I. Detection of language difficulties at 36
to 39 months. Dev Med Child Neurol 1996;38:613-31. doi:
10.1111/j.1469-8749.1996.tb12126
2. Stevenson J, Richman N. The prevalence of language delay in a
population of three-year-old children and its association with general
retardation. Dev Med Child Neurol 1976;18:431-41. doi:
10.1111/j.1469-8749.1976.tb03682
3. Silva PA, McGee R, Williams SM. Developmental language delay from
three to seven years and its significance for low intelligence and
reading difficulties at age seven. Dev Med Child Neurol 1983;25:783-
93. doi: 10.1111/j.1469-8749.1983.tb13847
4. Rescorla L. The Language Development Survey: a screening tool for
delayed language in toddlers. J Speech Hear Disord 1989;54:587-99.
5. Wong V, Lee PW, Lieh-Mak F, et al. Language screening in preschool
Chinese children. Eur J Disord Commun 1992;27:247-64. doi:
10.3109/13682829209029424
6. Boyle J. Speech and language delays in preschool children. BMJ
2011;343:d5181. doi: 10.1136/bmj.d5181.
7. Paul R, (editor). Language disorders from infancy through adolescence:
assessment and intervention. New York: Mosby Elsevier, 2006.
8. McLaughlin, M. Speech and language delay in children. Am Fam
Physician 2011;83:1183-8.
9. American Speech-Language-Hearing Association. How does your child hear
and talk? http://www.asha.org/public/speech/development/chart.htm
Accessed June 1, 2011.
10. Green M, Palfrey JS, (editors). Bright Futures: Guidelines for Health
Supervision of Infants, Children, and Adolescents. 2nd ed., revised.
Arlington, Va.: National Center for Education in Maternal and Child
Health; 2002.
11. Coplan J. Evaluation of the child with delayed speech and language.
Pediatr Ann 1985;14:203-8.
12. Charman T, Baird G. Practitioner review: Diagnosis of autism spectrum
disorder in 2- and 3-year-old children. J Child Psychol and Psychiatry
2002;43:289–305. doi: 10.1111/1469-7610.00022
13. Mandell DS, Listerud J, Levy SE, Pino-Martin JA. Race differences in
the age at diagnosis among medicaid-eligible children with autism. J
Am Acad Child and Adolesc Psychiatry 2002;41:1447-53.
doi:10.1097/00004583-200212000-00016
14. Huttenlocher J, Haight W, Bryk A, Seltzer M, Lyons T. Early vocabulary
growth: Relation to language input and gender. Dev Psychol
1991;27:236–48. doi: 10.1037//0012-1649.27.2.236
15. Feldman HM, Dale PS, Campbell TF, Colborn DK, Kurs-Lasky M,
Rockette HE. Concurrent and predictive validity of parent reports of
child language at ages 2 and 3 years. Child Dev 2005;76:856-68.
doi: 10.1111/j.1467-8624.2005.00882
16. Zubrick SR, Taylor CL, Rice ML, Slegers DW. Late language
emergence at 24 months: An epidemiological study of prevalence,
predictors and covariates. J Speech, Lang Hear Res 2007;50:1562–92.
doi:10.1044/1092-4388(2007/106)
17. Vandewater EA, Rideout VJ, Wartella EA, Huang X, Lee JH, Shim MS.
Digital childhood: electronic media and technology use among
infants, toddlers, and preschoolers. Pediatrics 2007;119:e1006-15.
doi: 10.1542/peds.2006-1804
18. American Academy of Pediatrics: Children, adolescents and television.
Commitee on Public Education. Pediatrics 2001;107:423-6. doi:
10.1542/peds.107.2.423
19. Scarborough AA, Hebbeler KM, Spiker D, Simeonsson RJ. Dimensions of
behavior of toddlers entering early intervention: child and family correlates.
Infant Behav Dev 2007 ;30:466-78. doi:10.1016/j.infbeh.2006.12.003
20. Northwest Center Child Development Program. Red flags for language
development. http://www.nwcenterkids.org/images/redflags_language.pdf
Accessed June 3, 2011.
21. Schum RL. Language screening in the pediatric office setting. Pediatr
Clin North Am 2007;54:425-36. doi:10.1016/j.pcl.2007.02.010
22. Maura RM. Speech and Language Delay in Children. Am Fam
Physician 2011;83:1183-8.
23. Patterson JL. Comparing bilingual and monolingual toddlers’
expressive vocabulary size: Revisiting Rescorla and Achenbach 2002.
J Speech Lang Hear Res 2004;47:1216-7. doi:10.1044/1092-
4388(2004/089)
24. Redlinger WE, Park TZ. Language mixing in young bilinguals. J Child
Lang 1980;7:337-52. doi: 10.1017/S030500090000266X
25. Leung AK, Kao CP. Evaluation and management of the child with
speech delay. Am Fam Physician 1999;59:3121-8.
26. Catts HW, Fey ME, Tomblin JB, Zhang X. A longitudinal investigation
of reading outcomes im children with language impairments. J
Speech Lang Hear Res 2002;45:1142-57.
27. Oğuz Tanrıdağ. Speech and language disturbances in neurology
practice. Türk Nörol Derg 2009;15:155-60.
28. Silva PA, Williams S, McGee R. A longitudinal study of children with
developmental language delay at age three: later intelligence,
reading and behaviour problems. Dev Med Child Neurol
1987;29:630-40. doi: 10.1111/j.1469-8749.1987.tb08505.x
29. Scarborough HS, Dobrich W. Development of children with early
language delay. J Speech Hear Res 1990;33:70-83.
30. Weiner PS. A language delayed child at adolescence. J Speech Hear
Disord 1974;39:202-12.
31. Rice ML, Taylor CL, Zubrick SR. Language outcomes of 7-year-old
children with or without a history of late language emergence at 24
months. J Speech Lang Hear Res 2008;51:394–407.
doi:10.1044/1092-4388(2008/029)
32. Rescorla, L. Language and reading outcomes to age 9 in late-talking
toddlers. J Speech Lang Hear Res 2002;45:360–71.
doi:10.1044/1092-4388(2002/028)
33. Rescorla, L. Age 17 language and reading outcomes in late-talking
toddlers: Support for a dimensional perspective on language delay. J
Speech Lang Hear Res 2009;52:16–30. doi:10.1044/1092-4388
34. McRae KM, Vickar E. Simple developmental speech delay: a followup
study. Dev Med Child Neurol 1991;33:868-74. doi:
10.1111/j.1469-8749.1991.tb14795.x
35. Robertson S, Weismer S. Effects of treatment on linguistic and social
skills in toddlers with delayed language development. J Speech Lang
Hear Res 1999;42:1234–48.
36. Rescorla L, Alley A. Validation of the language development survey
(LDS): a parent report tool for identifying language delay in toddlers.
J Speech Lang Hear Res 2001;44:434–45. doi:10.1044/1092-
4388(2001/035)
37. Guralnick MJ, (editor). The developmental systems approach to early
intervention. Baltimore: Brookes, 2005. doi: 10.1002/icd.453.
38. Pepper J, Weitzman E, (editors). It Takes Two to Talk: A practical guide
for parents of children with language delays. Toronto: The Hanen
Centre, 2004.
Marmara Medical Journal 2012;25:1-4
Kayıran ve ark.
4 Çocuklarda Konuşma ve Dil Gecikmesi