Onikomikoz (Tırnak Mantarı): Epidemiyoloji, Klinik Görünüm ve Podolojik Yaklaşımlar
Onikomikoz, dermatofit, maya ve küf mantarlarının neden olduğu, el ve ayak tırnaklarını etkileyen yaygın bir enfeksiyondur. Toplumun yaklaşık %10’unu etkileyen bu durum, yaşlılarda ve risk gruplarında daha yüksek oranda görülmektedir. Onikomikozun tanı ve tedavisinde dermatolojik yaklaşımlar ön planda olmakla birlikte, podolojik bakımın destekleyici rolü giderek önem kazanmaktadır. Bu makalede onikomikozun etiyolojisi, klinik sınıflamaları, risk faktörleri, tanı yöntemleri ve podolojik yaklaşımlar ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Onikomikoz, tırnak mantarı, podoloji, dermatofit, ayak sağlığı
⸻
Giriş
Onikomikoz, tırnak plağının mantar enfeksiyonlarıyla invazyonu sonucu ortaya çıkan ve toplumda en sık görülen tırnak bozuklukları arasında yer alan bir hastalıktır. Toplum sağlığı açısından önemli bir sorun oluşturan bu durum, yalnızca estetik değil, aynı zamanda fonksiyonel problemlere de yol açabilmektedir. Onikomikoz, özellikle diyabetik hastalarda, yaşlı bireylerde ve bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde komplikasyon riskini artırmaktadır (Gupta & Versteeg, 2017).
⸻
Etiyoloji ve Epidemiyoloji
Onikomikoz etkenleri üç ana grupta toplanır:
• Dermatofitler: En sık etken Trichophyton rubrum’dur.
• Mayalar: Candida spp. özellikle el tırnaklarında görülür.
• Küf mantarları: Non-dermatofitik etkenlerdir (ör. Aspergillus spp.).
Epidemiyolojik çalışmalar, dünya genelinde onikomikoz prevalansının %2–14 arasında değiştiğini göstermektedir. Yaşla birlikte görülme sıklığı artmakta, 60 yaş üzeri bireylerde %20–50 oranına ulaşabilmektedir (Elewski, 1998).
⸻
Klinik Görünüm
Onikomikoz farklı klinik alt tiplerde sınıflandırılmaktadır (Baran & Hay, 2011):
1. Distal lateral subungual onikomikoz (DLSO): En sık görülen tiptir.
2. Proksimal subungual onikomikoz (PSO): Daha nadirdir, bağışıklık baskılanmış bireylerde görülür.
3. Yüzeyel beyaz onikomikoz (SWO): Tırnak yüzeyinde beyaz, pudramsı alanlarla başlar.
4. Total distrofik onikomikoz (TDO): İleri evre olup tüm tırnak plağını etkiler.
Klinik belirtiler arasında tırnakta renk değişikliği, kalınlaşma, kırılma, onikoliz ve koku yer almaktadır.
⸻
Risk Faktörleri
Onikomikoz gelişimini artıran başlıca risk faktörleri şunlardır:
• İleri yaş
• Diyabet mellitus
• Periferik damar hastalığı
• Bağışıklık yetmezliği
• Ayak travmaları
• Ortak kullanılan nemli alanlar (havuz, sauna)
• Sıkı, nefes almayan ayakkabı kullanımı
⸻
Tanı
Onikomikoz tanısı, yalnızca klinik görünümle konulmamalıdır. Doğru tanı için:
• Direkt mikroskopi (KOH hazırlığı)
• Kültür
• Histopatolojik inceleme
• PCR yöntemleri
önerilmektedir (Summerbell et al., 2015).
⸻
Podolojik Yaklaşım
Podolojik bakım, onikomikozun tedavi sürecine destek sağlayarak yaşam kalitesini artırır. Podolojik uygulamalar şunları içermektedir:
• Enfekte tırnak plağının freze ile inceltilmesi
• Tırnak yatağında basıncın azaltılması
• Tırnak altı debris temizliği
• Tel sistemi veya BS bant uygulamaları (eşlik eden batık tırnak durumlarında)
• Kişiye özgü ayak hijyeni önerileri
Bu yaklaşımlar, sistemik veya topikal antifungal tedavi gören hastalarda tedavi başarısını artırmaktadır (Gupta et al., 2020).
⸻
Sonuç
Onikomikoz, sık görülen ve bireylerin yaşam kalitesini etkileyen bir enfeksiyon hastalığıdır. Doğru tanı yöntemleriyle birlikte dermatolojik tedavi ve podolojik bakımın eşgüdümü, hastalığın kontrol altına alınmasında kritik öneme sahiptir. Özellikle risk grubundaki hastalarda düzenli podolojik takip ve hijyen eğitimi, komplikasyonların önlenmesine katkı sağlamaktadır.
⸻
Kaynakça
• Baran, R., & Hay, R. J. (2011). Onychomycosis: A Proposed Revision of the Clinical Classification. Journal of the American Academy of Dermatology, 65(6), 1219–1227.
• Elewski, B. E. (1998). Onychomycosis: Pathogenesis, Diagnosis, and Management. Clinical Microbiology Reviews, 11(3), 415–429.
• Gupta, A. K., & Versteeg, S. G. (2017). Onychomycosis: Current Trends in Diagnosis and Treatment. American Journal of Clinical Dermatology, 18(6), 733–744.
• Gupta, A. K., Daigle, D., & Foley, K. A. (2020). The Role of Nondermatophyte Molds in Onychomycosis. Journal of the American Podiatric Medical Association, 110(4), Article_6.
• Summerbell, R. C., et al. (2015). Onychomycosis: A Review. Journal of Fungi, 1(1), 30–43.