Öfke nöbetleri her ebeveynin ya da öğretmenin başına gelen davranış biçimlerindendir. 1-4 yaş arası çocukların çoğu, haftada 1 ya da daha fazla öfke nöbeti geçirebilir.. Bazı çocuklar öfke nöbetlerini daha sık geçirirken bazıları daha az sayıda geçirir. Bu, çocuk gelişiminin normal bir parçası olduğundan, ebeveynlerin negatif bir şey olarak görmelerine gerek yoktur. Evde, uyku zamanı, yemek zamanı, yataktan kalkma, giyinme, televizyon izleme, ebeveyn ile telefon görüşmesi, misafir gelmesi ya da misafirliğe gitmek, araba yolculuğu, halka açık yerler, kardeşlerin de dahil olduğu aile aktiviteleri, yaşıtlarla ilişkiler ve oyun zamanı gibi durumlar öfke nöbetlerini tetikleyebilir.
Ayrıca çocuklar yapmak istedikleri bir şeyi başaramadıklarında, ilgi beklediklerinde, yorgun veya aç olduklarında, rahatsız hissettiklerinde ve istedikleri şeyi elde edemediklerinde öfke nöbeti geçirebilirler.
Öfke nöbetleri genelde 2 yaşlarında başlar. Bu yaş çocuğun ifade edebildiğinden daha fazla şey anladığı dönemdir. Kendisini ifade edememek çocukta sinire yola açabilir. Dil becerisi geliştikçe öfke nöbetlerinin sıklığı ve şiddeti de azalır. Bunun yanında, çocuklar bu yaşlarda otonomi geliştirmek isterler. Bağımsızlıklarını elde etmek ve çevreyi kontrol etmek için otoriteyle çatışmaya girerler bu da öfke nöbetlerine sebebiyet verir.
3-4 yaşlarında, dil becerisinin gelişmesi ve çocuğun kendi ihtiyaçlarını karşılayabilme yetisinin gelişmesiyle öfke nöbetleri azalır. Kendilerini ifade edebilme yetileri geliştiği için problemleri iletişimle çözebilir hale gelirler. Buna rağmen okul öncesi ve okul çağı çocukları zorlayıcı okul etkinliklerinde veya okuldaki yeni kurulan ilişkiler yüzünden öfke nöbetleri geçirebilirler.
Öfke nöbetlerini nasıl önlersiniz?
*İyi ruh halindeyken onu ödüllendirin. Öfke nöbeti geleceğini hissettiğinizde önceden çocuğu yaptığı iyi şeyler için destekleyin. Örn. “Arkadaşlarınla paylaşman ne kadar güzel.”
*Çocuklara bir şeyi yapmak zorunda olduklarında onlardan soru sorarak yapmalarını beklemeyin. Örn. “Yemek yemek ister misin?” yerine “Şimdi yemek zamanı.” deyin.
*Ufak ve kendilerinin karar vermesinde sakınca olmayan durumlarda kontrolü ona bırakın. Örn. “Önce dişlerini mi fırçalamak istersin yoksa pijamalarını mı giymek?”
*Kullanmalarının sakıncalı olduğu objeleri göz önünden uzak tutun.
*Yapmak istedikleri fakat yapmamaları gereken bir aktivite için öfke nöbeti geçireceğini hissettiğinizde, dikkatini dağıtın ve başka bir aktiviteye yönlendirin.
*Öfke nöbeti geçirdiğinde mekanı değiştirin. Örn. Evdeyseniz yürüyüşe çıkın.
*Çocuğa öfke nöbeti geçirmeden bir şeyi nasıl istemesi gerektiğini öğretin ve bunu yaptığında onu ödüllendirin.
*Sıkılmasını önleyin. Uzun zamandır bir aktivite yapıyorsa ara verdirin.
*Çocuğa güvenli bir oyun sahası sağlayın ki dilediği gibi etrafı keşfedebilsin.
*Kendi tolerans eşiğinizi yükseltin, ufak şeylere sinirlenmeyin.
*Çocuğa aktivite bitmeden önce sinyal verin ki kendini bitişe hazırlasın. Örn. “Saat 5 dakika daha ilerlediğinde TV’yi kapatma vakti gelecek.”
*Yeni bir yeri ziyaret etmeden ya da yeni insanların yanına gitmeden önce çocuktan beklentinizi ona belirtin.
*Çocukla akademik, davranışsal ve sosyal zorluklara karşı ön bir hazırlık yapın. (gelişimsel düzeyine göre)
*Çocukların öfke nöbetlerine karşı esprili ve onu şaşırtan bir tutum geliştirin.
Öfke nöbeti sırasında ne yapmalısınız?
*Sakinliğinizi koruyun ve çocukla tartışmayın. Çocuğun davranışından önce kendinizi kontrol edin. Çocuğa bağırmak nöbeti daha kötü hale getirecektir.
*Hareket etmeden önce düşünün. 10 a kadar sayın ve çocuğun karakterini göz önünde bulundurarak nasıl davranacağınıza karar verin.
*Çocuk kontrolden çıkmadan önce müdahale edin. Çocukla göz teması kurun ve ona sakin olması ve yavaşlaması gerektiğini söyleyin.
*Çocuğun dikkatini başka bir şeyle dağıtın. Örneğin oynamaması gereken bir objenin yerine oynayabileceği bir oyuncak verin.
*Çocuğu sakinleşeceği bir yere alın. Orda ne olduğunu ve nasıl davranması gerektiğini düşünmek için teşvik edin. Beraber bir sonraki davranışının ne olması gerektiğini planlayın.
*Çocuk dikkat çekmek amaçlı yapıyorsa bunu görmezden gelin, sakinleştiği zaman istediği ilgiyi ona gösterin.
*Kendisine veya çevresine zarar veren çocuğu tutun ve sakinleştiğinde onu bırakacağınızı söyleyin. Çocuğa ne olursa olsun onu çok sevdiğinizi, her şeyin yoluna gireceğini fakat sakinleşmesi gerektiğini söyleyerek ona sarılın.
*Eğer öfke nöbeti halka açık bir yerede gerçekleştiyse çocuğu arabaya götürüp, davranışını sürdürdüğü takdirde eve gideceğinizi söyleyin. Eğer okuldaysa 3 kere uyarın, devam ederse sakinleşeceği bir odaya götürüp yaşı kadar dakika bekletin.
*Çocuk sakinleştikten sonra onunla öfke nöbeti hakkında konuşun. Ne hissettiğinden ve nasıl davrandığından bahsedin. İleriki zamanlar için öfke nöbeti geçirmeden daha uygun nasıl isteklerini dile getirebileceğini konuşun.
Öfke nöbeti geçtikten sonra ne yapmalı?
*Asla öfke nöbetine teslim olmayın, bu öfke nöbetlerinin sayısını ve şiddetini arttıracaktır.
*Çocuğa istediğini elde edebilmesi için daha uygun yollar olduğunu anlatın.
*Çocuk sakinleştikten sonra asla onu ödüllendirmeyin aksi takdirde nöbeti iyi bir şey olarak algılar.
*Öfke nöbetinin, çocukla diğer pozitif ilişkinizi etkilemesine izin vermeyin.
*Çocuğa öfkenin normal bir duygu olduğunu ve bunu nasıl yapıcı bir şekilde dışa vurabileceğini öğretin.
