Miyop çılgınlar gibi ilerliyor. Onu durdurmak için miyop gözlük takanların kafasında gözlük takmama, gözlüksüz görme, miyopta ilerleme konusunda bazı sorular vardır. Nedir bu surular?
*Gözlük takmamak mümkün mü, ilerlemeyi önlemede çözüm mü?
*Ara sıra gözlük taksam miyop ilerlemez mi?
*Düşük numaralı gözlük taksam miyop ilerlemez mi?
*Göz gözlüksüzlüğe alışır mı?
*Gözün gözlüğe uyumu önlenebilir mi?
*Gözlük bağımlılık yapar mı?
GÖZLÜK TAKMAMAK ÇÖZÜM MÜ?
Gözü gözlükle bozmayı anlatırken gözlük kullanmayın demiyoruz.” Gözlük göz fonksiyonlarını üstlenir, buna müsaade etmeyiniz” “Numara artışını engelleyin”, gözlüğe bağımlı duruma düşmeyin” diyoruz.
Gözlük takmamak gözlerde önemli sorunlar doğurur:
*Gözde tembelleşme
*Baş ağrısı
*Baş dönmesi
Görme gayreti: Görme gayreti ile ufak numaralar telafi edilebilir ve gözlüksüz görme sağlanabilir. Numara fazla ise aşırı gayretle telafi edilir ama bu baş ağrısına neden olur.
Gözlük takmazsam göz numarası ilerler mi? Gözlük takmamakla göz numarası ilerlemesi arasında bir bağlantı yoktur. Göz hekimleri çocuğun gözlüğünü takmasını teşvik için farklı cevaplar vermektedir.
Beyin gözlükle düzeltilebilen görmeyi düzeltebilir mi? Beyin fonksiyonları geliştirerek kusurları giderme gayretine girer, bunda başarısız olursa göz numarası ortaya çıkar.
Beyin gözlüksüz duruma neden uyum sağlamıyor? Beyin gözlüksüzlüğe başka türlü cevap verir. Büyük numara ve astigmat telafi edilemez ve göz tembelleşir. İki göz arasında fark çok ise hasta çift görür ve rahatsız olur. Beyin bu çift görmeyi gidermek için yüksek numaralı gözü gölgeler. Bu giderek göze tembelleşmeye neden olur. Eksi numaralarda tembelleşme riski daha azdır.
Ama bazı astigmatlı gözler: Hasta 3-4 numara astigmatla gelir, gözlük takmadığına kızarız. Baş ağrısı şikayeti de yoktur. Gözlüksüz normale yakın görür. Nasıl?
Kendi başınıza değil: Doktor gözetiminde yapmanız gereken durumlar vardır. Hipermetrop yani artı camla düzelen görme kusurunda gözlük takmamak gözü tembelleştirir. Özellikle astigmat varsa, bir gözde daha fazla astigmat varsa, bir gözde numara fazla ise gözde tembelleşme ve şaşılık riski vardır. Göz fonksiyonlarını işler halde tutarak denenebilir. Ama 7.00 numaraya kadar uzağı gözlüksüz de görebileceğinizi, yakını da düşük numara ile görebileceğinizi unutmayın.
Anlamadım! Gözlük gösterir. Ufak numara varsa gözlüksüz idare edebilirsiniz. Takmıyorsanız göz fonksiyonlarını canlı tutmalısınız. Büyük numaralarda takmak zorundasınız ama göz numarasını ilerletmemek, düşük numara ile görmek konularını uygulamalısınız.
GÖZLÜĞÜ ARA SIRA TAKMAK
Yeni başlayan miyoplarda ve 40 yaş sonrası yakın görememe durumunda ara sıra takmak yararlı olabilir. Ufak, 1.00 numara civarındaki miyoplarda sadece okulda tahtaya bakarken gözlük takmayı tavsiye ediyoruz. Bunda amacımız göz, gözlüklü duruma uyum sağlamasın.
Gözler miyop: Miyop bir gözde takmamanızın veya ara sıra takmanızın göze zararı olmayacaktır. Miyop gözlerde tembelleşme riski azdır.
Gözler hipermetrop: Artı gözlük takanlarda iki göz arasında numara farkı çoksa, astigmat var ve bir gözde fazla ise göz tembelliği veya şaşılık riskiniz vardır. Bunu göz fonksiyonlarını çalışır durumda tutarak aşabilirsiniz.
40 yaş sonrası yakını görememek: Gözlüksüz anlarınızı çoğaltmalı, yakında baktığımız nesneyi uzak tutarak 45-50 yıllarına kadar yakını gözlüksüz görmelisiniz. Işığı artırmak daha net görmeyi sağlar, özellikle akşamları.
Astigmatta ara sıra takmak: Net görmeye gereksinim duyduğunuz zaman astigmatta eksenin durumuna göre başa pozisyon vererek astigmatı telafi edebilirsiniz. Ara sıra takmanız, özellikle derste veya televizyon seyrederken, gerekirse araba kullanırken mümkündür. Astigmatın baş ağrısı ve yorgunluk yaptığı da unutulmamalıdır.
Göz tembelleşir mi? 12 yaşında artık görme düzeni kurulmuştur, gözde tembelleşme riskiniz azalmıştır. Ama yine de artı ve artı astigmatta dikkatli olmak gerekir.
DÜŞÜK NUMARALI GÖZLÜK KULLANIMI
Aşırı netlik isteği miyopta ilerleme nedendir. Gözlük göz fonksiyonlarını üstlendikçe göz fonksiyonları gerileyecek ve fark gözlük numarası artırılarak giderilir. Düşük numara gözlük kullanan çocuk gözünü büzer. Bunun göze zararı olabilir mi?
Odaklamanın fazlalığı, güçlüğü iyilik, uyum gücünün fazlalığı miyopta ilerleme nedenidir.
Odaklama göz içindeki lensin incelip kalınlaşması ile görüntüyü gören nokta foveaya düşürmesidir. Daha düşük numara ile görme güçlü bir odaklama ile sağlanır.
Gözün büzülerek görmenin sağlanması: Gözlük numarası düşük tutulursa çocuk gözünü sıkarak görmeyi sağlayacaktır. Miyop’ ta ilerleme göz ön arka çapının uzaması sonucudur. Göz büzülünce kornea üzerine baskı ile gözün ön arka çapı birbirine yaklaşır. Bu ilerlemeye değil, düzelmeye neden olur. Ama baş ağrısı, yorgunluk yapabilir.
Uyum fazlalığı gözde ilerleme nedenidir, bu nedenle uyum gevşetilmelidir. Uyum fazlalığında göz dışındaki kaslar kasılır, özellikle oblik (Verev) kasların aşırı fonksiyonu miyop’ u ilerletir.
Yakın daha rahat: Miyop gözlükte 0.25-0.50 numara düşük gözlük kullanmak yakın görmeyi rahatlatır. Numaranız 1,5-2.0 civarında ise yakında gözlüksüz daha fazla rahat ettirir.
Özetle gözü büzmenin göze zararı yoktur, ilerleme de gözü kasmaz, ön arka çapın uzamasını engeller. İlerlemeyi azaltan egzersizlerden biridir. Çocuk düşük numara gözlük kullanırken okulda önde oturarak durumu telafi edebilir.
Düşük numaralı gözlük kullanmak: Gözlük bağımlılık yapar, sigara, alkol, uyuşturucu gibi. Aileler gözlük taktırmayarak bu bağımlılığı önleme çabasında olur. Bu yarar sağlar mı? Olaya bilinçli yaklaşım gerekmektedir.
*Gözlük göz fonksiyonlarını üstlenmekte ve giderek bu fonksiyonlar daha da zayıflayarak gözlüğe bağımlılık artmaktadır.
*Bu giderek daha yüksek numara ile görmeye neden olur.
Hedef ne olmalı?
*Önce hasta net görmelidir. Görme bir ihtiyaçtır. Net görmenin gerektiği durumlarda gözlük takılmalıdır. Özellikle okulda ve derste kısa süreli gözlük takmak gerekir.
*Görmeme bazı fonksiyonların bozulması sonucu ortaya çıkar. O halde önce bu fonksiyonları yeniden çalışır hale getirmek gerekir. Bu egzersizlerle sağlanır.
*Gözlükten kurtulacağım derken gözler tembelleşmemelidir. Gözlük kullanmamak veya düşük gözlük kullanmak gözü tembelleştirir. Bunu görmeyi canlı tutacak egzersizlerle yaparsanız tembelleşmenin önüne geçersiniz.
*Akşam görmeyi değerlendirin. Yetersiz ışık akşam az görmeye neden olur.
GÖZÜ GÖZLÜKSÜZLÜĞE ALIŞTIRMAK
İnsan vücudu mükemmel bir yapıdır, olaylara ve durumlara kolaylıkla uyum sağlar. Merdivenden inerken merdiven basamak yüksekliğine hemen uyum sağlar, bir basamak yüksek yapılmış olsa sıkıntı verir. Yemeği her gün aynı saatte yerseniz, yeme saati gelince sizi acıkarak uyarır. Her gün aynı saatte tuvalete giderseniz satınız gelince sizi tuvalete davet eder. Örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Beyin gözlüksüzlüğe uyum sağlar mı? Maymun deneylerinde sağlam gözün önüne -3.00 numara cam koyunca
Beyin duruma uyum sağlamış ve -3.00 numara gözlük takılmadıkça göremez duruma gelmiştir. Alet ölçümlerinde -3.00 numara gözlük göstermektedir.
*Beyin hatalı astigmatlar uyum sağlamakta, asıl astigmat ekseni verilince hasta rahatsız olmaktadır.
*Bates uygulamaları beynin gözlüksüzlüğe uyum sağlaması üzerine kurulmuştur.
Yeni gözlük kullananlarda durum: Gözlük numarası yeni başlamışsa veya kişi gözlük takıyorsa onu gözlüksüzlüğe alıştırmak küçük numaralar için mümkündür.
Gözlük takılmışlığa uyum olayı: Göz gözlüksüzlüğe direnir ve görme gayreti içindedir. Burada gözün odaklama ve uyum fonksiyonlarının gayreti etkilidir. Gözlük takılınca göz rahatlar, görme gayretini sonlandırır.
Gözün gözlüksüzlüğe direnmesi: Görme eşelinde -1.50 numara miyop biri 6 sırayı net görmez. Çocuk -1.50 miyop ve hiç gözlük kullanmamışsa gözlüksüz 4-5 sıra görmemezliği vardır. Gözlük takınca bir ay sonra gözlüksüz 6 sıra görmemeye başlar. Göz kendini bırakmış, direnme gücünü kaybetmiştir. Hasta zaten “Daha önce gözlüksüz daha net görüyordum” der.
Ne yapmalı?
Gözün odaklama ve uyu n fonksiyonlarını işler halde tutmak yarar sağlayacaktır.
Miyopta gözü gözlüksüzlüğe alıştırmak:
*Küçük numarada gözlüksüz saatleri artırınız.
*Büyük numaralarda eski düşük numaralarını kullanmalısınız.
*Odaklama egzersizleri ile göze destek sağlayın.
Hipermetropta gözü gözlüksüzlüğe alıştırmak: Gözlüksüz görmeye alıştırılacak en başarılı durumdur. Hipermetrop yakını görememedir. Gözün ön arka çapı genelde kısadır. Uzakta gözlük gerekmez, astigmat varsa giderilirse gözlüksüz idare edilebilir. Göz fonksiyonunu işler tutarak bunu gerçekleştirmelisiniz.
Astigmatta gözü gözlüksüzlüğe alıştırmak: Astigmatta gözlüksüzlüğe alıştırmakta astigmatın ekseni
Önem arz eder. 90 ve 180 dereceli astigmatlarda başı hafif öne eğerek veya yüzü hafif sağa ve sola döndürerek görmemezliğin giderilmesi mümkündür.
Prespiyop’ ta gözü gözlüksüzlüğe alıştırmak: 40 yaş sonrası gözü gözlüksüzlüğe alıştırmak daha kolaydır. 40-42 yaşlarında yakını göremiyorum diye gelenlere gözlüksüz görmeye direnme tavsiye etmekteyiz. “Aksi halde bir ay sonra bugün gözlüksüz gördüklerinizi ancak gözlükle görürsünüz” diyoruz.
*Uzaklaştırarak okuma bir yöntem olabilir.
*Prespiyop bölümündeki uygulamalar ile gözü gözlüksüzlüğe alıştırın.
MİYOPU AZALTMAK İÇİN GÖZLÜK UYGULAMALARI
Uzakta daha düşük numaralı gözlük kullanmalısınız. Örneğin gözünüz -2.0 numara olsun. -3.0 numara gözlüğü birkaç ay kullanın. Gözler bu numaraya uyum sağlar ve -2.0 numara ile görmemeye başlarsınız. Göz numaranız -2.00 ise 1.75 veya 1.50 kullanabilirsiniz.
GÖZÜN GÖZLÜĞE UYUMUNU ÖNLEMEK
Uyumdan kastımız gözlüksüz görebildiğimiz görüntüleri bir ay sonra artık gözlük takarak görebilmemizdir.
“Kendini bırakmak” deyimini iyi değerlendirmelisiniz. Gözlük takmanız gözünüzün kendini bırakmasına, yani yoruldum, işi artık gözlük yapsın durumuna sokar.
Göz yoruluyor mu idi? Evet görme gayreti ile yoruluyordu. Ama bu yorgunluğu göz fonksiyonlarını çalışır hale getirerek önleyebilirdiniz. Bu beki de sizin için gözlük kullanmanızı ömür boyu önleyecekti.
Önce mevcut görmeyi korumalısınız? Zeki çocuklar hemen hissediyor, anlıyor. Bir süre sonra daha önce gözlüksüz gördüklerini artık gözlük takmadan görememektedirler. Göz görme gayreti içindeyken, çabadan vazgeçmiş, artık bu işi gözlük yapsın diye geri çekilmiştir.
Kendinizi bırakmayın! Yani gözünüz kendini bırakmasın, eski durumunu korusun. Temel göz hareketlerini yapmanız gözlük takmadan önceki mevcut görmeyi koruyacaktır. İlaveten daha düşük numara ile görmeyi sağlayacaktır.
GÖZ FONKSİYONLARINI GÖZLÜKLE GERİLETMEMEK
Ödevi başkasına yaptırmak: Çocuğun ödevini anne baba yaparsa o çocuk tembelleşir. Öğrenemez. Burada gözlük gözün işini yapmaktadır.
Gözlük gözün işini görüyorsa: Bu giderek göz fonksiyonlarının gerilemesi demektir.
Gözlük göz fonksiyonlarını bozuyorsa: Sizi miyopta ilerleyen bir göz numarası beklemektedir. Veya artılarda daha yüksek numara ile görme, uzakta da gözlük takma ihtiyacı demektir.
Ne yapmalı?
Bu kitabın sonuna temel göz fonksiyonları korumada birer egzersiz konmuştur. Bu sizin için yeterlidir. Bunu bir program çerçevesinde değil de aklınıza düştükçe yapmalısınız. Ama yaptığınız işin temel mantığını anlamalısınız.
Göz fonksiyonlarının çalışırlığı sürdürülmelidir.
Merkezi görmeyi artırma egzersizleri
Temel göz kası egzersizleri
Odaklama egzersizi
Uyum egzersizi
Fiksasyon egzersizi
Konverjans egzersiz
Gözyaşı egzersizleri
Gözdeki gerginliklerini giderme egzersizleri
Zihin egzersizleri
3 boyutlu görme egzersizleri
Şaşılık, göz tembelliği, miyop durdurma ve hipermetropta uzağı gözlüksüz görme egzersizleri mutlaka göz doktorunuzun kontrolünde yapılmalıdır.
GÖZLÜĞE BAĞIMLILIĞIN GİDERİLMESİ
Gözlük bağımlılık yapar, sigara, alkol, uyuşturucu gibi. Her bağımsızlığı gidermek için uygulamalar vardır, gözlük bağımlığını gidermek için de bazı önlemler almalısınız.
Gözün görme ile ilgili fonksiyonlarını bilmelisiniz: Görme, odaklama, uyum, konverjans, izleme, fiksasyon (tespit), 3 boyutlu görme
Göz fonksiyonlarını normal düzeye çıkarmalısınız: Gözlük taktıkça göz fonksiyonlarında gerileme başlar, özellikle çok net görmek için göz numarasını yüksek tutanlarda. Bunu eve hizmetçi tutan ev hanımına benzetebilirsiniz. Tüm işleri hizmetçi (yani gözlük) yapar, ev hanımı hantallaşır, kilo alır, artık çalışmak istemez. Göz görme gayretine girmez. Odaklama ve uyum yetersizleşir.
Görmeyi geliştirme: Daha düşük numara ile daha net görebilirsiniz.Bu göz fonksiyonlarını geliştirilmesi ile sağlanır.
*Merkezi görmeyi geliştirin.
*Periferik (Çevresel görme) de önemlidir.
Gözlük numarasında düzenleme: Miyoplarda daha az gözlük numarası ile görme sağlanmalıdır.
Daha düşük numara ile görebilirsiniz: Göz fonksiyonları geliştikçe daha düşük numara le görebilirsiniz.
Daha net görmekten vazgeçiniz:Çok net görmeyi sağlayınca bir süre sonra göz fonksiyonlarını gözlüğün üstlenmesi nedeniyle daha yüksek numara ile daha net göreceksiniz.
Göz numarasını azaltma egzersizlerine başlamalısınız:
Bunun için önce göz fonksiyonlarını geliştirmelisiniz.
Olayın bir de beyin yönü vardır: Zihindeki bozulmalar görmeyi de etkiler. Gözlüğe bağımlılığı gidermek için ilgili egzersiz bölümüne giriniz.
Küçük numaralı gözlük kullanmak: Küçük numaralı gözlük kullanmanın miyopta ilerleme yaptığına dair az sayıda yayın vardır.
*Kendi numarasından küçük gözlük kullanmak görme gayreti nedeniyle yatay göz kaslarını aşırı kasmasına ve balon etkisi yapması söz konusudur.
*Ama squeesing göz ön arka çapının uzamasını önleyen bir egzersiz yöntemidir.
*Düşük numaralı gözlük özel egzersizle birlikte olursa numara azalmasında yarar sağlar.
Gözü büzerek görmeyi düzeltmek: Görme gayreti göz içi ve dışı kasları zorlayarak gözlere balon etkisi yapar. Ama Squeesing göz ön arka çapının uzamasını önleyen bir egzersiz yöntemidir ve ağız sıkıca kapatıp gözler aşırı büzülerek kornea ve ön arka çapına baskı uygulanır
Okur yazarken düşük numaralı gözlük: Okuma yazmalarda miyop fazla değilse gözlük takılmamalı numara yüksek ise düşük numaralı eski gözlük yakında kullanılmalıdır. Veya gözlüğün üzerinde sağ sol +1.0 numaralı klipsli ilave gözün üzerine eklenmelidir. Alt kısmı sferik kısmı bir derece azaltılmış bifokal gözlük ilerlemeyi önlemede yararlı olabilir.
İLERLEYEN MİYOPTA İLAVE GÖZLÜK UYGULAMALARI
Miyop’un ilerleme döneminde gözlükte farklı uygulamalar gerekmektedir. Çok sayıda gözlük yerine klipsli ilave gözlük kullanılmalıdır.
Yakında düşük numara: Amaç uyumu gevşetmektir. Uyum fazlalığı miyop’ u artırır. Bunun için yakında miyop numarasından bir numara eksiği progressif camlı gözlük kullanılabilir. Ama pahalı, numara artarsa değiştirmek gerekir, merdiven inerken, ani hareketlerde rahatsız eder. Veya okurken numarası 2-2.5 arasında ise gözlük takmayabilir.
Pratik çözüm uzun süreli okumalarda üzerine geçmeli veya mıknatıslı +1.00 klips eklemektir. Böylece yakın okumada gözlük camı bir numara azalacaktır.
Büyüteçli klipsler: Harfler küçüldükçe görme gayreti artar, uyum güçlenir. Bu gözlük üzerine harfleri irileştiren büyüteçli gözlüklerle aşılabilir.
Dışarıda güneş gözlüğü klipsi eklemek: Güneş yararlı ama zararlı ışınlarını da süzmek gerekir. Polarize güneş gözlüğü klipsleri gözlükçülerde satılmaktadır.
Pinholl gözlük: Merkezi görmeyi geliştirmek için ve gözlük kullanılmayan küçük numaralar için güneş gözlüğü gibi takılmalıdır.
Uyum flipperi: Uyum gevşekliği veya gecikmesi veya fazlalığı miyopta artmaya neden olur. Uyumun normal düzeyde olması gerekmektedir. 4 bölümünde de numaralı cam olan uyum flipperi ile egzersizler kitabınızda mevcuttu.
Odaklama flipperi: Odaklama gücünün geliştirilmesi miyopta daha düşük numara ile görmeyi sağlar, miyopta ilerlemenin önüne geçer. Bunun için çapraz kapalı flipper kullanılır. Odaklama egzersizleri kitabınızda yer almaktadır. Fiksasyon egzersizinde de kullanabilirsiniz.
DR. SELİM HÜSREVOĞLU
