Nedir?
Mevsimsel duygu durum bozukluğu majör depresyonun bir türü olarak kabul edilir. Bozukluğun temel niteliği semptomların başlangıç ve bitiş dönemlerinin mevsimle bağlantı göstermesidir. Bozukluk ağırlıklı olarak sonbahar ve kış ayları başlangıçlı görülmektedir. Bozukluğun bu türünde sonbahar ve kış aylarında artan semptomlar ilkbahar aylarında azalır. Bunun yanında bozukluğun daha az yaygınlık gösterdiği ilkbahar başlangıçlı bir türü de bulunmaktadır.
Mevsimsel duygudurum bozukluğunun açık bir nedeni yoktur. Güneş ışığının azalmasının ve günlerin kısalmasının uyku ritmini değiştirmesi ve beyindeki kimyasal değişikliklere yol açması sebebiyle bozukluğu oluşturabileceği düşünülmektedir. Ek olarak, bozukluk üzerinde kalıtımsal faktör ve stres etkili olabilmektedir.
Mevsimsel duygudurum bozukluğunun görülme sıklığı bulunulan bölgeye göre değişiklik gösterebilirken genel görülme sıklığı %4 ile %10 arasındadır. Kadınlarda görülme sıklığı erkeklere göre daha fazladır.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
- Artan uyku ve gün içerisinde uyku sersemliği
- Önceden zevk alınan faaliyetlere ilgi ve zevk kaybı
- İştahta artış özellikle ıtatlılar ve karbonhidratlar için
- Kilo alımı
- Sosyal geri çekilme
- Sinirlilik ve kaygı durumları
- Suçluluk ve umutsuzluk duyguları
- Yorgun hissetme
- Azalan cinsel dürtü
- Konsantrasyon ve odaklanmada güçlük
- Fiziksel problemler (baş ağrısı, mide ağrısı gibi)
Semptomlar yılın belirli zamanlarında ortaya çıkma ve yine belirli zamanlarında kaybolma eğilimindedir. Ataklar arası dönemde kişi tamamen düzelir. Bozukluğun oluşabilmesi için semptomların en az iki yıllık süre içinde belli zamanlarda ortaya çıkması gerekir.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu Tedavisi Nedir?
Kişinin ev ve iş yaşamını olumsuz etkileyecek noktaya gelebilen mevsimsel deuygudurum bozukluğunun tedavisinde psikoterapi desteği ve ilaç tedavisi önemli rol oynar.
Psikoterapi desteği birçok psikolojik rahatsızlıkta olduğu gibi temelini depresyonun oluşturduğu mevsimsel duygudurum bozukluğunda fayda sağlar. Bozukluğa neden olan şeylerin saptanması ve bunların nasıl yönetilebileceğini belirleme konusunda yardımcı olabilir.
Antidepresanlar kişinin rahatsızlık döneminde sahip olduğu kimyasal dengesizliği düzeltmeye yardımcı olabilir.
Parlak ışık tedavisi diğer adıyla fototerapi mevsimsel duygudurum bozukluğu tedavisinde kullanılabilecek bir başka tedavi yöntemidir. Işıkla tedavide bozukluğa sahip kişiye parlak güneş ışığı verecek derecede floresan ışığı verilir ve bu yolla bozukluk tedavi edilmeye çalışılır.
Mevsimsel Duygudurum Bozukluğu ile Baş Etme Yolları Nelerdir?
- Bozukluğa sahip olabileceğinizi düşünüyorsanız mümkün olan en kısa sürede bir psikoloji veya psikiyatri uzmanına görünmek,
- güneş ışığı ve açık havaya maruz kalmak/ ev dışında zaman geçirmek
- evde olunan sürede perdeleri ve camları açık tutmak,
- düzenli yürüyüş ve koşu gibi egzersizler yapmak,
- yaşanılan ortamı parlak hale getirecek boya kullanmak ve mümkünse ortamda canlı çiçek bulundurmak,
- olumsuz içerikli şeylerden uzak durmaya çalışmak,
- gece yemek yememek,
- karbonhidrat ve yağ açısından zengin besinlerden uzak durmak,
- sosyal çevreden ve günlük aktivitelerden uzak kalmamak,
- mümkünse yalnız kalmamak,
- hobi edinmek,
- problemlerin hepsiyle birden baş etmeye çalışmak yerine problemleri kategorize edip çözmeye çalışmak,
- önemli kararlar almaktan uzak durmak
gibi durumlar mevsimsel duygudurum bozukluğunun semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek durumlardır.
Uzm. Klinik Psikolog Özlem Sarıkaya
