Laringeal kanser ya da larinks kanseri, halk arasında gırtlak olarak adlandırılan larinks dokularından kaynaklanan ve sık görülmeyen bir kanser türüdür.
Larinks kanserine ait belirtiler:
seste kabalaşma, kısılma gibi ses değişiklikleri
ağrılı yutma ya da yutma güçlüğü
geçmeyen öksürük
boyunda şişlik
Ne zaman doktora başvurmalıyım?
Yukarıda sayılan belirtilerden en az birinin 3 haftadan daha uzun süredir devam etmesi halinde doktorunuza başvurmanız gerekmektedir. Bu ve benzeri belirtiler diğer birçok sağlık probleminde de görülebildiği için kanserden kaynaklanma olasılığı oldukça azdır. Ancak yine de belirtilerin kanser olasılığını düşündürmesi nedeniyle doktorunuza başvurmanız ve bu konuda tıbbi görüş almanız gerekmektedir.
Larinks kanseri neden ortaya çıkar?
Larinks kanserinin kesin olarak kanıtlanmış bir nedeni bulunmamakla birlikte, kanser gelişme riskini arttıran birçok faktör tanımlanmıştır. Bunlar arasında;
sigara kullanımı
düzenli ve aşırı alkol alımı
ailede baş-boyun kanseri olan bireylerin bulunması
kömür tozu ya da mazot dumanı gibi çeşitli kimyasallara sürekli maruziyet
Alkol ve sigaradan uzak durarak ve sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek laringeal kanser gelişme ihtimalinizi ciddi düzeyde azaltabilirsiniz.
Kimlerde ortaya çıkar?
Larinks kanseri sık görülmeyen bir kanser türüdür. Ülkemizde larinks kanseri görülme hızı her 100.000 kişide 8-9 dur.
Daha çok 60 ve üzeri bireylerde ortaya çıkmakla birlikte, 40 yaşın altında görülmesi nadir bir durumdur.
Türkiye'de erkeklerde kadınlara oranla 16 kat daha fazla görülür.
Larinks kanseri nasıl tedavi edilir?
Başlıca tedavi yöntemleri cerrahi ve radyoterapi olup bazı hastalarda yardımcı tedavi olarak kemoterapidir.
Erken evrede tanı alan larinks kanserli olgularda, cerrahi ve radyoterapi larinksteki kanserli hücrelerin temizlenmesini sağlar. Bu hastalarda sıklıkla tedaviyle tam iyileşme söz konusudur.
Yayılmaya başlamış ileri evre larinks kanserinde ise gırtlağın bir kısmının veya tümünün alındığı cerrahi tedavi ile birlikte, radyoterapi ve kemoterapi de tedaviye eklenmektedir.
Eğer cerrahi olarak tüm gırtlağınız alınmışsa, bundan sonraki hayatınızda normal yollardan nefes almayacak ya da konuşamayacaksınız. Bunun yerine nefes almanız boyunda kalıcı bir delikle (stoma) sağlanacak ve tekrar konuşabilmek için yardımcı tedavi yöntemleri ya da özel ses eğitimine ihtiyaç duyacaksınız. Bunlar arasında bulunan stomaya ses protezi takılması ya da boyuna tutarak ses çıkarmaya yarayan elektronik cihazlar iletişim kurmanızda yardımcı olabilecektir.
Hastalığın seyri
Hastalığın seyri, tanı ya da tedavi anında kanser evresi olarak adlandırılan kanserin ne kadar yayılmış olduğuna bağlıdır. Çoğu larinks kanseri erken evrede tanı aldığından hastalığın seyri de diğer kanser türlerine oranla daha iyidir.
Hastalığın evresine göre değişmekle birlikte genel olarak 100 kişiden 65'i tanı anından itibaren en az 5 yıl, 100 kişiden 57'si ise en az 10 yıl uygun tedaviler sonrası hastalıksız olarak hayatına devam etmektedir. Erken evrelerde bu oranlar %90 lara çıkabilmektedir.
Eğer sigara kullanıyorsanız ve larinks kanseri tanısı aldıktan sonra sigara kullanımını bıraktıysanız, bu durum hastalığın seyrini iyi yönde etkileyecektir.
Larinks
Ses kutusu ya da gırtlak olarak da bilinen larinks, boğazda ve trakea olarak adlandırılan nefes borusunun girişinde yer alır. 3 ana görevi vardır:
nefes alıp verirken nefes borusuna oksijenin yönlendirilmesi için kanal görevi görür
yemek yerken ya da bir şeyler içerken, yiyecek ve içeceklerin nefes yoluna kaçmasını önleyen bir kapak gibi çalışır
arasından hava geçerken titreşerek ses çıkarmaya yarayan ve ses teli olarak adlandırılan iki adet doku katlantısını barındırır.
Larinks (Gırtlak) kanserine ait belirtiler
Çoğu larinks kanseri ses tellerinden gelişir. Dolayısıyla genelde larinks kanserine ait ilk belirti ses değişiklikleri olarak karşımıza çıkar. Örneğin sesiniz normalden daha kısık çıkmaya başlamış olabilir.
Diğer belirtiler arasında:
yutkunurken ağrı hissi ya da yutma güçlüğü
boyunda şişlik
öksürük
kötü kokulu nefes
kulak ağrısı
nefes almada güçlük
nefes alıp verirken tiz ve hırıltılı ses çıkması
açıklanamayan kilo kaybı
bitkinlik ve güçsüzlük
Ne zaman tıbbi yardım alınmalı?
Eğer üç haftadan fazla yukarıda sıralanan belirtilerden herhangi yaşarsanız doktorunuzu ziyaret etmelisiniz. Bu semptomlar başka nedenlere de bağlı olabileceği için, belirtilerin kanserden kaynaklanma ihtimali düşüktür. Ancak doktorunuzu ziyaret ederek belirtilerin nedenini bulmak iyi olur.
Larinks (Gırtlak) kanseri nedenleri
Larinks kanserinin nasıl oluştuğu tam olarak açıklanmamışsa da buna larinksteki hücresel değişiklikler neden olur.
Bütün kanserler DNA yapısında bir değişiklik ile başlar. DNA, hücrelerimizin büyümesi ve üremesi için talimatlar sağlar. DNA yapısında bir değişiklik mutasyon olarak bilinir. Bu hücre büyümesini kontrol eden talimatları değiştirebilir. Bu hücrelerde gerektiği zaman durma yerine hücrelerin büyümeye devam etmesi anlamına gelir. Bu hücrelerin kontrolsüz bir biçimde büyümesine ve tümör adı verilen bir dokuya dönüşmesine neden olur.
Larinks kanserindeki hücrelerin DNA'larının nasıl ve niçin etkilendikleri bilinmemektedir. Ancak larinks hücreleri ve dokusunun zarar görmesine neden olacak herhangi birşeyin kanser gelişme riskini artırdığı düşünülmektedir.
Risk faktörleri
Birçok faktör larinks kanseri gelişmesini artırabilir, en yaygın olanları aşağıda özetlenmiştir.
Alkol ve sigara
Araştırmalar alkol ve sigaranın larinks kanseri için en büyük iki risk faktörü olduğunu göstermektedir. Alkol ve sigara larinks hücrelerini etkileyen mutasyonlara sebep olarak gırtlak kanserine neden olabilmektedir. Alkol ve sigara ne kadar çok tüketilirse larinks kanseri olma ihtimali aynı oranda artar. Günde düzenli olarak büyük miktarda alkol alanlarda larinks kanserine yakalanma oranı hiç alkol almayanlara göre 3 kat daha fazladır. Günde 25 sigara içen ya da 40 yıldan fazla sigara içen insanlarda sigara içmeyenlere göre larinks kanseri gelişme riski 40 kat daha fazladır.
Alkol ve sigara içmeyi bırakma gırtlak kanserine yakalanma riskini belirgin oranda azaltır.
Yaş
Laringeal kansere yakalanma riskiniz yaşla birlikte artar. 40 yaşın altındaki kişilerde nadir görülmekle birlikte en sık olarak 60 yaşın üzerindeki kişilerde görülür.
Aile öyküsü
Baş veya boyun kanseri tanısı olan bir birinci derece akrabası (ebeveyn, kardeş veya çocuk) olan insanlarda aile öyküsü olmayan insanlara göre larinks kanserine yakalanma olasılığının iki kat arttığı tahmin edilmektedir.
Cinsiyet
Gelişmiş ülkelerde larinks kanseri erkekleri kadınlara oranla yaklaşık dört kat daha fazla etkiler. Ülkemizde ise kadınlarda sigara içme alışkanlığının daha az olmasına bağlı olarak bu oran daha yüksek olabilir.
Diyet
Kırmızı etin çok tüketilmesi, işlenmiş gıda ve kızartılmış gıdaların laringeal kanserine yakalanma riskini artırabildiğine dair kanıtlar vardır.
İnsan papilloma virüsü (HPV)
Human papilloma virüs (HPV) vücudun serviks (rahim ağzı), anüs, ağız ve boğaz mukozalarını gibi vücudun döşemesini yapan cilt ve nemli dokularını tutan bir virüs ailesidir. HPV'nin serviks hücrelerini etkileyerek serviks kanserine neden oduğu bilinmektedir. Bu virüsün yutak hücreleri üzerinde benzer bir etkiye (larinks ve özofagus, burun ve ağız arka bağlantı boşluğu) sahip olabileceği düşünülmektedir. HPV sıklıkla oral seks de dahil olmak üzere, cinsel ilişki sırasında bulaşır.
Bazı maddelere maruz kalma
Ayrıca bazı maddelere yüksek düzeyde maruz kalma laringeal kanserine yakalanma riskini artırabilir. Bu maddeler şunlardır:
boya dumanları
kömür tozu
ahşap tozu
petrol dumanı
nikel
formaldehid - boya imalatı ve kozmetikler gibi endüstriyel işlemlerde, geniş bir yelpazede kullanılan bir kimyasal
izopril alkol; sıklıkla temizlikte kullanılan bir çözücüdür.
Larinks (Gırtlak) kanseri tanısı
Larinks kanseri ait olabilecek ses kısıklığı ve yutma sırasında ağrı gibi şikayetleriniz varsa, doktorunuz belirtilerinizive tıbbi geçmişinizi sorgulayacaktır.
Doktorunuz sizi gırtlağınızı olası kitle ve şişlikler açısından muayene edecektir. Eğer larinks kanserinden şüphelenilirse, muhtemelen bulunduğunuz bölgedeki kulak burun boğaz kliniği bulunan bir hastaneye ileri tetkikler açısından yönlendirileceksiniz.
Hastane başvurunuz sırasında yapılacak bazı tetkikler aşağıda belirtilmiştir:
Nazal Endoskopi
Nazal endoskopi işlemi medikal aletler yardımıyla larinksin net olarak değerlendirilmesine olanak sağlayan bir işlemdir. İşlem sırasında uç kısmında ışık ve kameranın bulunduğu küçük ve bükülebilir (fleksibl) bir tüp yardımıyla burun delikleri yoluyla girilerek gırtlağa kadar boğazın arkasından ilerlenir. Endoskop yardımıyla elde edilen görüntüler monitör yardımıyla izlenebilmektedir.
Bu işlem ağrılı olmamasına karşılık bazen rahatsız edici olabilmekte, bu yüzden işlem sırasında buruna ve boğaza anestezik etkisi olan spreyler uygulanabilmektedir.
Laringoskopi
Nazal endoskopi ile larinksin yeterli olarak değerlendirilemediği durumlarda, laringoskopi işlemi uygulanabilmektedir.
Larinksin muayenesi sırasında nazal endoskopide olduğu gibi bu işlem de endoskop yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Ancak laringoskopi sırasında kullanılan endoskoplar uzun ve ağız içerisinde ilerletilerek uygulanmaktadır. Bu larinksin daha ayrıntılı olarak görüntülenmesine olanak sağlamaktadır.
Laringoskopi işlemi rahatsız edici olabilmekte bu yüzden, işlem genellikle genel anestezi altında uygulanabilmektedir. Genellikle işlemin gerçekleştirildiği gün veya ertesi gün anestezi etkisinin kaybolmasının ardından hastaneden taburcu olabilirsiniz.
Biyopsi
Biyopsi işlemi sırasında, küçük bir parça doku, kanserli hücrelerin araştırılması için alınmakta ve laboratuvara gönderilmektedir. Biyopsi işlemi genellikle nazal endoskopi veya laringoskopi sırasında gerçekleştirilebilmektedir. Doku örneğinin alınması için endoskop yanında küçük aletler kullanılmaktadır.
Buna alternatif olarak, boyun bölgenizde kitle olması durumunda, iğne yardımıyla doku örneği alınabilmektedir. Bu işlem ince iğne aspirasyonu olarak bilinmektedir.
İleri Değerlendirme
Testlerinizin sonuçları kanser varlığını göstermekte ve bunun yayılım riski bulunuyorsa, muhtemelen kanserin yayılımının değerlendirilmesi açısından ileri testler planlanacaktır. Bu testler;
Bilgisayarlı Tomografi (BT) – X ışınları sayesinde larinks ve çevresindeki dokuların üç boyutlu görüntülenmesi
Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG) – Güçlü manyetik alan ve radyo dalgaları yardımıyla larinks ve çevresindeki dokuların ayrıntılı görüntülenmesi
PET-BT görüntülemesi –Az miktarda radyoaktif madde enjeksiyonu sonrası tüm vucüttaki kanserleri dokuların net olarak görüntülenmesi sağlayan BT tetkiki
Ultrason – Yüksek frekanslı ses dalgaları sayesinde larinksin ve çevresindeki dokuların değerlendirilmesi
Evrelendirme ve Derecelendirme
Bu testler tamamlandıktan sonra, sizinle ilgilenen doktorunuz kanserin ne kadar yayıldığı ve ne kadar hızla ilerleyebileceği konusunda size bilgi verebilmelidir. Bu kanserin evresi ve derecesi olarak bilinmektedir.
Uzmanlar laringeal kanser evrelemesi için TNM sınıflamasını kullanmaktadır. T, tümörün büyüklüğünü, N lenf nodu yayılımını, M ise uzak doku yayılımını göstermektedir.
Larinks kanserinde T evrelemesi 1 den 4'e kadar numaralandırılır. Larinksin bir bölgesine sınırlı küçük tümörler T1 olarak, larinks dışındaki dokulara doğru büyümüş olan daha büyük tümörler T4 tümör olarak değerlendirilmektedir. Larinks kanserinde N evrelemesi 0-3 arası numaralandırılmaktadır. N0 saptanabilen lenf nodu olmadığını, oysa diğer N1, N2 ve N3 saptanabilen lenf nodu varlığını göstermektedir.
Larinks kanserinde M evrelemesi M0 ve M1 olarak ayrılmaktadır. M0 kanserin uzak doku yayılımının olmadığını, M1 ise uzak doku yayılımının varlığını göstermektedir.
Larinks kanserinin 3 farklı derecelendirilmesi vardır, bunlar:
Derece (Grade) I – Kanser hücreleri larinksteki normal hücrelere çok benzer görünümdedir
Derece (Grade) II – Kanser hücreleri larinksteki normal hücrelere kısmen benzemektedir
Derece (Grade) III – Kanser hücreleri larinksteki normal hücrelerden çok farklı görünmektedir
Derece I gibi düşük dereceli kanserler, daha yavaş büyüme ve daha az yayılım eğilimi göstermektedir, oysa Derece III gibi yüksek dereceli kanserler, daha hızlı büyüme ve yayılma eğilimindedir.
Larinks (Gırtlak) kanseri tedavisi
Larinks kanserinde tedavi büyük oranda kanserin yayılımına bağlıdır.
Çoğu hastanede tedavinin nasıl gerçekleştirileceği kararı bir çok uzman tarafından oluşan multidisipliner bir ekiple (birçok branştan hekimin katıldığı bir ekip) verilmektedir.
Kanser tedavisinde bulunacak doktorlarınız sizin için en uygun tedavi seçeneğini sunacaktır, ancak yine de son karar sizin olacaktır.
Tedavi seçeneklerini tartışmak için hastaneye gitmeden önce tedavi ekibine sormak istediğiniz soruların listesini yazabilirsiniz. Örneğin, belirli tedavilerin avantajlarını ve dezavantajlarını bulup çıkartmak isteyebilirsiniz.
Tedavi planınız
Önerilen tedavi planınız kanserin evresine bağlıdır (evrelemede daha fazla bilgi için gırtlak kanseri tanısına bakınız).
Eğer erken evre larinks kanseriniz varsa lazer cerrahisi (endoskopik rezeksiyon) ile veya sadece radyoterapi ile kanseri ortadan kaldırmak mümkündür. Bu biraz daha büyük kanserlerde sorun olduğundan cerrahi ve radyoterapi kombinasyonu bazen gerekebilir.
Daha ileri evre kanserlerde daha geniş cerrahi tedaviye gerek olabilir. Radyoterapi ve kemoterapi kombine olarak kullanılabilir. Özellikle bazı olgularda tüm gırtlak çıkartılabilir. Klasik kemoterapinin uygun olmadığı olgularda yeni geliştirilen hedefe yönelik tedavi ajanları kullanılabilir.
Bu tedaviler aşağıda tanımlanmıştır.
Cerrahi
Gırtlak kanserinin tedavisinde kullanılan 3 tip cerrahi tedavi tipi vardır. Bunlar:
Endoskopik rezeksiyon
Kısmi larenjektomi (Yarım Gırtlak Ameliyatı)
Total larenjektomi
Bunlar aşağıda tartışılmıştır.
Endoskopik Rezeksiyon
Endoskopik rezeksiyon erken evre larinks kanserlerinde kullanılabilir. İşlem sırasında cerrah larinksin görüntüsünü büyüten mikroskop kullanır. Ardından ya lazerle ya da küçük cerrahi aletlerle kanserli bölümünü çıkartır.
Endoskopik rezeksiyon genel anestezi altında uygulanır, bu yüzden işlem sırasında baygın olacağınızdan ağrı hissetmeyeceksiniz.
Operasyondan sonra ağzınızda ve boğazınızda birkaç hafta ağrı hissedebilirsiniz ve bu işlemin sonucu olarak operasyondan sonra kalıcı olabilecek ses değişikliği riski vardır.
Kısmi (Parsiyel) Larenjektomi
Bazı laringeal kanserleri tedavi etmek için parsiyel larenjektomi kullanılır. Operasyon gırtlağınızdaki etkilenmiş alanların cerrahi olarak çıkarılmasıdır. Ses tellerinizin bir kısmı kaldığından konuşabilirsiniz ancak sesiniz biraz kısık ya da zayıf olabilir.
Gırtlağınız iyileşirken nefes almak zor olabilir. Bu durumda cerrah boynunuza içerisinde nefes alacağınız bir tüp yerleştirilecek geçici bir delik açacaktır. Bu geçici trakeostomi olarak bilinir.
Gırtlağınız iyileştiğinde tüp çıkarılabilir ve delik iyileşir, küçük bir yara izi kalır.
Total Larenjektomi
Total larenjektomi sıklıkla ileri evre laringeal kanserin tedavisinde kullanılır. Bu ameliyat gırtlağın tamamının alınmasını içerir. Eğer kanser yakındaki lenf bezlerine (bağışıklık sisteminizin bir parçası olan küçük bezler) sıçlardıysa onlar da alınabilir.
Ses telleriniz alınacağı için ameliyattan sonra daha önce konuştuğunuz gibi konuşamayacaksınız. Ancak konuşmanızı sağlamak için birçok yöntem vardır. Bu konu için larinks kanserinde iyileşme bölümünü okuyunuz. Eğer total larenjektomi ameliyatı oluyorsanız cerrahınız nefes alabilmeniz için ameliyat sırasında boynunuzda kalıcı bir delik (stoma olarak adlandırılmaktadır) oluşturacaktır.
Stomanızı nasıl temiz tutacağınız hakkında eğitim verilecektir. Stoma fikri başlangıçta göz korkutucu olabilir ancak birçok insan birkaç ay içinde alışmaktadır.
Radyoterapi
Radyoterapi kanser hücrelerinin parçalanmasında yüksek enerjili radyasyonun kontrollü dozlarda kullanılmasıdır. Erken evre larinks kanserinin tedavisinde, ya da cerrahi öncesi ve sonrası kanser hücrelerinin geri dönmesini durdurmak amacıyla kullanılabilir.
Radyoterapi sırasında enerji direk olarak gırtlağınıza hedeflenmelidir. Direk olarak bunu sağlamak için yapılacak özel plastik bir maske başınızı doğru pozisyonda tutar.
Radyoterapi pazartesinden cumaya kadar hafta sonunda tedaviye ara verilerek kısa bir dönemde verilir. Radyoterapi kanserli hücrelerin yanı sıra sağlıklı dokularada etki eder ve birkaç yan etkiye sahiptir, bunlar:
ağrılı, kırmızı cilt ( güneş yanığında görüldüğü gibi)
ağız yaraları
ağız ve boğaz ağrısı
ağız kuruluğu
tat duyusu kaybı
iştah kaybı
yorgunluk
halsizlik
Doktorunuz yan etkileri takip edecek ve mümkünse onları tedavi edecektir. Örneğin ağızdaki yaraları tedavi etmek için koruyucu jeller kullanılabilir, ve ağız kuruluğu için ilaçlar da mevcuttur.
Radyoterapi bazen boğazınızdaki dokuların inflamasyonuna neden olabilir. Şiddetli inflamasyonlar nefes almada güçlüğe neden olabilir. Nefes almada güçlüğünüz varsa oturduğunuz yerdeki acil servis bölümüne gidiniz. Radyoterapiniz tamamlandığında yan etkilerin bir çoğu geçer, buna rağmen yorgunluk ve ağız kuruluğu gibi semptomlar tedaviden birkaç ay sonra daha sürebilir.
Kemoterapi
Kemoterapi kanser hücrelerinin DNA'larını hasarlayan ve bölünmelerini durduran güçlü kanser-öldürücü ilaçlardır.
Kemoterapi genellikle ileri evre laringeal kanserin tedavisinde radyoterapiyle birlikte cerrahiden önce veya sonra verilir.
Kemoterapi bazen kanserli dokuların yanında sağlıklı dokulara da hasar verebilir. Maalesef bu sık görülen yan etkiler anlamına gelir. Örnek olarak:
kötü hissetmek
hasta olmak
saç dökülmesi
ağız içi yaralar
ağız içi ülserler
yorgunluk
Kemoterapi ayrıca bağışıklık sisteminizi zayıflatabilir bu da sizi enfeksiyonlara ve hastalıklara karşı daha savunmasız kılar. Bu nedenle yüksek ateş, persistan öksürük veya deride kızarıklık gibi potansiyel enfeksiyon bulgularını multidisipliner çalışma ekibine bildirmeniz önemlidir. Ayrıca bir enfeksiyonu olduğu bilinen insanlarla yakın temastan uzak durun. Kemoterapinin yan etkileri tedaviniz bittikten sonra düzelmelidir.
Multidisipliner Ekip
Multidisipliner ekip üyeleri;
bir Kulak Burun Boğaz ve Baş Boyun cerrahı
bir Radyasyon Onkoloğu (radyoterapi uzmanı)
bir Medikal Onkolog (kemoterapi tedavisinde uzman olan doktor)
bir Patolog (hastalıklı doku uzmanı)
Larinks (Gırtlak) kanserinin iyileşmesi
Eğer larinksinizin bir kısmı veya tamamı çıkarılmışsa, cerrahinin etkilerinden kurtulana kadar bir kaç gün yoğun bakım ünitesinde kalmanız gerekecektir.
Gırtlağınız iyileşene kadar yemek yiyemeyebilirsiniz ki bu çoğu kişide 7-14 gün arası sürer. Yine de az sayıda hastada iyileşme süreci birkaç ayı bulabilmektedir. Gırtlağınız iyileşme sürecindeyken burnunuzdan midenize giden bir hortum vasıtasıyla beslenmeniz gerekecektir. Eğer gırtlağınızın tamamı çıkarılmışsa artık ses telleriniz olmayacağı için normal konuşamayacaksınız. Ses tellerinizin fonksiyonunu taklit edecek bir kaç yöntem bulunmakla birlikte bu yöntemleri öğrenmek haftalar veya aylar alabilir. Bu nedenle muhtemelen ameliyattan sonraki ilk aylarda iletişim için kalem-kağıt kullanmak gibi alternatif yöntemleri kullanmanız gerekebilir. Bu moral bozucu deneyim olabilir ve önceden sahip olduğunuz yeteneğinizin kaybıyla baş etmek zor olabilir. Kendinizi yabancıların öngörülemeyen ve muhtemelen üzücü tepkilerine karşı hazırlayın. Larenjektomili birçok hasta konuşmadaki zorluklarından dolayı başka insanların kendilerini sağır gibi kabul ettiklerini veya öğrenmede güçlük çektiklerini düşündüklerini bildirmişlerdir.
Duygularınız
Larenjektomiyle yaşamanın duygularınızda yaratacağı sarsıntı önemli düzeyde olabilir. Bir çok insan rollercoaster (lunaparklardaki eğlence treni) etkisi yaşadığını bildirmiştir. Örneğin larinks kanseri olduğunuzu öğrendiğinizde kötü hissedebilirsiniz, kanser çıkarıldığında iyi hissedersiniz ancak larenjektomili olarak yaşamayla yüzleşince yeniden kötü hissedersiniz. Bu duygusal bozulmalar depresyonu tetikleyebilir. Eskiden yapmaktan keyif aldığınız şeyler artık sizi eğlendirmiyorsa veya geçen aylar içinde kendinizi çok kötü hissediyorsanız depresyonda olabilirsiniz. Depresyonda olduğunuzu düşünüyorsanız psikiyatristinizle önerileri için irtibata geçiniz. Depresyon tedavisinde antidepresan kullanımı veya davranış terapisini içeren konuşma terapisi gibi bir dizi tedavi yöntemi vardır.
Stomi bakımı
Eğer larinksinizin tamamı çıkarılmışsa (total larenjektomi) cerrahlar gırtlağınıza nefes almanızı sağlayacak kalıcı bir delik (stomi) oluşturacaklardır. Ameliyattan sonraki ilk aylarda özelliklede radyoterapi alacaksanız stomininiz çok miktarda balgam üretecektir.
Fazla miktarda balgam soluk alıp verme sıkıntısına neden olabilir, bu yüzden nefes alıp vermenize yardımı olacak bir tüp stominize takılabilir. Balgam oluşum miktarı azaldığı zaman tüp çıkarılabilir.
Stominizin günde en az bir kere temizliği önemlidir, yoksa stominiz kabuklanmaya veya iltahaplanmaya müsait bir duruma gelebilir. Bu temizlik kaynatılıp soğutulmuş temiz bir su ve bir pamuklu çubuk ile yapılabilmektedir..
Alternatif olarak size yakın bir hastanedeki kulak burun boğaz hastalıkları kliniği size temizleme suları temin edebilecektir. Bir kulak burun boğaz hastalıkları kliniği hemşiresi size stominizi nasıl temiz tutacağınızı öğretecektir. Hastanenizde stominizi nemli ve mikropsuz bir şekilde durmasını sağlayacak filitreler vardır.
Öksüreceğiniz veya hapşıracağınız zaman stominizi bir medil ile kapatmanız gerektiğini hatırlamanız önemlidir. Çünkü balgam veya salgılarınız hava deliğinizden gelecektir.
Ameliyattan sonra konuşma
Eğer gırtlak kanseri tedavinizin bir parçası olarak gırtlağınızın tamamı alındıysa, sesinizi geri kazanmanıza yardımcı olacak ilave tedavilere ihtiyacınız olacaktır.
Larenjektomiden önce sesinizi geri kazanmanız için mevcut uygun tedavilere yönelik konuşmak için bir ses ve konuşma terapisti ile görüşebilirsiz. Ses ve konuşma terapistileri konuşmada ve lisan kullanımında zorlanan insanlara yardım eden profesyonel bir sağlık uzmanıdırlar.
Aşığıda belirtilenler gibi farklı tedavi seçenekleri mevcuttur.
Ses protezleri
Ses protezi boğazınızın içine konan yapay bir valftir. Konuşmak istediğiniz zaman stominizi kapatıp ses protezinden hava verirsiniz.
Ses protezi normalde dudaklarınızı ve dilinizi oynatarak çıkarabileceğiniz kelimeleri yapmanızı sağlayacak sesi çıkartır. Ses protezinden üretilen ses doğal olur fakat önceki sesinizden daha düşük perdede olabilir. Eğer bir ses protezine sahip olmayı seçerseniz, protez gırtlağınızın çıkarılma operasyonunda veya daha sonra yerine konabilir.
Özofagus konuşması
Özafagus konuşması ses ve konuşma terapistinizin size öğretebileceği bir konuşma tekniğidir. Bu öğrenmeye yemek borunuza nasıl hava alınacağının öğrenilmesi de dahildir. Yemek borunuzdan geçen hava bir titreşim yapar ve ses oluşturur. Dudaklarınızı ve dilinizi hareket ettirerek kelimeler üretebilirsiniz.
Bazı insanlar özofagus konuşmasını kolay öğrenirken bazıları ise zor bulur. Ses ve konuşma terapisti ile birlikte veya tek başınıza yapacağınız düzenli egzersizler gelişiminize yardım eder.
Elektrolarinks
Elektrolarinks küçük, pilli, titreşen ve ses üreten bir elektronik alettir. Aleti çenenizin altına koyarsınız, titreşimler ağız ve dudaklarınızı oynatırken konuşmaya dönüşür. Ses ve konuşma terapistiniz elektrolarinks kullanmanız için sizi eğitebilir.
Larinks (Gırtlak) kanserinden korunma
Çoğu gırtlak kanseri sağlıklı bir yaşam tarzı edinme ile engellenebilir.
Tütün ürünlerinden kaçınamak, içtiğiniz alkol miktarının azaltılması ve sağlıklı bir diyete sahip olmak mevcut durumun gelişme şansını azaltmada özellikle önemlidir.
Tütün ürünlerinden uzak durma
Tütün ürünlerinin kullanumı gırtlak kanserinin de dahil olduğu birçok tipteki kanserin gelişme şansını arttırmaktadır.
Tütün bir çok üründe bulunmaktadır, örneğin;
sigara
pipo
puro
çiğneme tütünü
burun Otu (burundan çekilen pudralı tütün)
Nargile
Eğer sigara içiyorsanız veya tütün kullanıyorsanız, bırakmanın hem kısa hem de uzun dönemde, gırtlak kanseri gelişme rinkinin azalması da dahil, sağlığınıza yararları olacaktır.
Eğer sigara içmeyi bırakmaya karar verirseniz, doktorunuz sizi sigara bırakmanıza yardımcı olabilecek bir sigara bırakma birimize yönlendirebilir. Ayrıca T.C. Sağlık Bakanlığı ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı'nı arayabilirsiniz.
Alkolü bırakmak
Kılavuzlarca önerilen alkol tüketim miktarlarına bağlı kalmak larinks ve karaciğer kanseri gelişme şansını azaltacaktır. Önerile günlük alkol tüketimleri;
Erkekler için 3-4 birim
Kadınlar için 2-3 birim
Bir birim alkol normal bir kadehin yarısına eşittir.
Çalışmalar 5-10 yıl süre alkol içiminin kesilmesinin larinks kanseri gelişimini belirgin azalttığını ve 20-30 yıl sonra kanser gelişim riskinin hiç alkol almamış bireyler ile hemen hemen aynı olduğunu gösteriyor.
Eğer alkol tüketiminizi azaltmada zorluklar yaşıyorsanız doktorunuz ile iletişime geçin. Tıbbi tedavi, grup çalışması ve danışmanlığın dahil olduğu ilave tedavilere ihtiyacınız olabilir.
Sağlıklı diyet
Araştırmalar göstermiştir ki, özellikle domates ve narenciye (örn; limon, portakal, greyfurt) gibi taze meyve ve sebzeler, zeytin yağı ve balık yağı içeren bir diyet gırtlak kanseri olma ihtimalinizi düşürebilir. Bu tarz bir diyet çoğunluka Akdeniz tarzı diyet olarak bilinir.
Bir günde beş porsiyona denk farklı sebze ve meyve çeşitlerinin tüketilmesi de gırtlak kanserinin de dahil olduğu birçok kanserden korunmanıza yardımcı olacaktır. Marul, ıspanak, lahana gibi lifli sebzeler kansere yönelik korumayı sağlamada etkindir.
Diyetiniz ayrıca beyaz ekmek, tahıl ve patates gibi yağdan ve nişastadan zengin (karbonhidratlar) gıdalardan fakir olmalıdır.
