Korkular denildiğinde gerçek bir tehlikenin varlığı veya gerçekleşmesi ihtimaline karşı gelişen kaygı durumu şeklinde açıklanabilir. İnsanlar onlarca şeyden korkar karanlık, yükseklik , kapalı alan gibi örnekler verilebilir. İnsanlık tarihi boyunca korkular hem kişisel hem toplumsal olarak her türlü amaç için kullanılmıştır. Savaşlarda bile ses çıkarmak, geceleri kişi sayısından fazla ateş yakıp sayıca aldatmalar gibi onlarca korku oluşturma yöntemi vardır.
Peki hiç karanlık nedeniyle ölen biri gördünüz mü?
Dikkat edilirse insanlar en fazla gördükleri değil göremedikleri zaman korkuya kapılırlar. Bazı korku nedenleri ise görünmez. Ancak çevremizde yarattığı etkiyi , yıkımı, tahribatı gördüğümüzde korkmaya başlarız.
Sanayi devrimi ve tıbbın gelişmesinden önce (buna sağlıklı kanalizasyon sistemleri ve hijyen koşulları da dahil olmak üzere) insanlar birçok farklı mikroba maruz kalır ve birçoğu ölümle sonuçlanırdı. Özellikle 1900 lü yıllardan itibaren bu gelişmeler yaşanmıştır. Ne kadar sağlıklı olduğu bir kenara bırakılırsa 1900 ‘de dunya nüfusu 1782000000(bir milyar yediyüzsekseniki milyon)’du. 118 yılda bu sayı neredeyse 7 milyara dayanmış durumda. İnsanlık tarihinin milyon yıldaki gelişimi göz önüne alınınca son yüzyıldaki artış tamamen sağlık sistemi ve hastalıklardan korunmaya bağlı olduğu düşünülebilinir. Gıdaya kolay ulaşma, temiz içme suları da bir diğer nedendir.
Konudan çok fazla kopmadan tarihte insanların adını bilmeden en çok korktuğu , tarihin en zalim ,vahşi,acımasız katiliyle sizleri tanıştırmak isterim :
Yersinia Pestis.
Yersinia Gram Negatif bir bakteridir. Dunya tarihinde 3 buyuk pandemiye neden olmuştur.Bu bakteri gün ışığına ve dezenfektanlara duyarlıdır. Ancak karanlık ve özellikle nemli kemirgen yuvalarını çok sever. İnsanda hastalık yapması için bir kemirgenin kanını emen pirenin insanın kanını emmesi gerekmektedir. Yani aslında kemirgenler ara konak olmaktadır. Asıl bulaş pireler aracılığıyladır.
İnsanlara bulaştıktan sonra lenf nodlarına gider, yerleşir ve iltihabi reaaksiyona neden olur. Yaygın damar içi kan pıhtılaşmasına neden olur ve sonucunda tedavi olunmazsa genellikle ölümcüldür. 3 alt tipi mevcuttur. Hıyarcıklı veba , septisemik ve pnömonik. Pandemilerde görülen türü hıyarcıklı vebadır.
Hastalığın çıkış nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ancak çeşitli teoriler bulunmaktadır. İlki kafkaslardaki ceneviz kolonisi Caffa’yı ele geçirmek isteyen tatarların kaledeki direnci kırmak için vebalı ölüleri surlardan içeri atmalarıyla basladığıdır. Birçok tarihçi bunu veba salgınının neden olarak kabul etmektedir.
O dönemin insanlarında ise genel olarak tanrının kötü insanları cezalandırdığı görüşü hakimdir. Alman doğa filozofu Albert do Cologne ‘ye göre ise bu olay Jupiter Mars ve Saturn’un aynı hızada olmasından kaynaklanan bir doğal felaketti.
Bilinen en büyük veba salgınlarından biri 1347’de Mısır’da başlayan veba (kara ölüm/black death/peste noir) salgını gemiler vasıtasıyla Akdeniz limanlarından Avrupa’ya yayılmış, kitle ölümleri sonucunda köyler ve şehirler haritadan silinmiş ve 10 yılda 60 milyon insan (Avrupa’nın üçte biri) ölmüş, 75 milyon insan hastalıktan etkilenmiştir. Sayı olarak tam kesin bilgi yoktur ancak tarihçiler avrupa kıtasının üçte birinin bu salgından etkilendiğine kanaat getirmiştirler.
Haritada 1. Veba salgınının İtalyadan başladığı ve Norveç kıyılarına kadar ilerlediği gösterilmektedir. Ancak veba norveçte çok fazla ölüme neden olmamıştır. Vebanın ilk görüldüğü ve belki de en çok zarar verdiği yer olan İtalya`da resmi talimatlarla veba kurbanlarının eşyaları ve yatakları gömülmüş, evleri dumanla dezenfekte edilmiş ve sirkeyle temizlenmiştir. Sağlık heyetleri şehir dışında toplu cenaze törenleri düzenlemişlerdir.
Doktorlar daha çok hastalık kapma ihtimalleri olduğu için daha çok tedbir almak zorundadırlar ve genelde gömlek ve eldiven giymekte, tarçın ve bitkilerle ıslatılmış burun torbaları takmaktadırlar.
Kara Ölüm sadece ölüme neden olmakla kalmamış birçok farklı açıdan insan hayatını etkilemiştir. Ölümlerin çoğu fakirlerden olması ile birlikte aristokrat kesimde ölümlerden etkilenmiştir.
Ayrıca Veba Tarihçisi Robert Gottfied’e göre ‘’Kara ölüm olmasaydı Avrupa tozlu ve ağaçsız etiyopya’ya dönüşecekti ‘’. Demektedir. Birkaç istisna dışında avrupanın büyük ormanları veba salgını sonrası ortaya çıkmıştır.
Bir kıtanın belkide insanlık tarihini değiştiren olayların nedeninin gözle görünmeyen bir mikrobun neden olması ne ironik. Hitlerin , Napolyon’un fethedemediği Rusya’yı fethedebilen,2. Dünya savaşından çok daha fazla insan öldüren bir mini katilden bahsettik.
