1. Prostat nedir?
Prostat, idrar torbasının çıkışında yer alan ve içinden idrar kanalı geçen ceviz büyüklüğünde bir organdır. Yalnızca erkeklerde bulunur ve menide bulunan bir sıvıyı salgılar. Erkekler yaşlandıkça prostat bezi de büyür ve bu büyüme ömür boyu sürer.
2. Prostat neden büyür?
İyi huylu prostat büyümesi (BPH), sık görülen bir durumdur. BPH prostat kanseri değildir, fakat ilerleyen yaşla birlikte ikisinin birlikte görülme sıklığı artar. İyi huylu prostat büyümesi, yaşlanmayla birlikte erkeklerde oluşan hormonal değişikliklerle ilişkilidir. Prostat büyümesinin sebepleri günümüzde halen tam olarak bilinmemekte, fakat erkeklik hormonu (testosteron) ve östrojenin, büyüme üzerine ciddi bir rolü bulunduğu düşünülmektedir. Ergenlikten önce testisleri alınan erkeklerde BPH gelişmez. Dolayısıyla yaş ve erkeklik hormonu etyolojide rol oynar.
- Yaşlanmayla birlikte erkeklerde, kanda aktif testosteron hormonu düzeyi azalmaya ve bu düşüşle kandaki östrojen hormonu seviyesi artmaya başlar. Hayvan çalışmasında, prostat içinde daha etkin rol alan östrojen hormonu bazı temel hücreleri tetiklediği gösterilmiştir.
- Yaşla birlikte kandaki testosteron düzeyinin azalmasına rağmen, prostat bezinde testosteron hormonunun aktif hali olan dihidrotestosteron (DHT) düzeylerinin arttığı ve biriktiğini gösterilmiştir. Artan DHT miktarı prostat hücrelerinde gelişimi tetiklediği düşünülmektedir.
- Bazı kimyasal ve çevresel bazı faktörler
- Genetik faktörler
3. Prostat hangi yaş gruplarında ne oranda büyür?
Prostat bezi, erkeklerde 30’lu yaşlarda büyümeye başlar ve yaşamın sonuna kadar bu büyüme devam eder. 50 yaşın üzerindeki erkeklerin yarısında prostat büyümesi görülürken, 60 yaş sonrası bu oran %65’e çıkmaktadır. 80’li yaşlarla birlikte de büyüme oranı % 90’ı geçmektedir. Büyüyen prostat dokusu herkeste aynı belirtiyi vermiyebilir.
4. Prostat belirtileri genç yaşlarda görülebilinir mi?
Genelde 40 yaşından önce klinik BPH semptomu görülmez. Çok erken yaşlarda şikayetler oluşmuşsa, enfeksiyon, prostat iltihabi, üriner sistem taşı, üretral darlık gibi başka bir sebep aramak gerekir.
5. BPH nın belirtileri nelerdir ?
Şikayetlerin ana sebebi, büyüyen prostatın, mesane çıkışında idrar yoluna baskı yapması nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Belirtiler yavaş geliştiği için, çoğu hasta bunu normal karşılayabilir. Bazen de, tıkamaya bağlı sık sık idrar ve idrar kaçırma gibi belirtilerde olabilmektedir. Bu şikayetleri işeme ve depolama belirtileri olmak üzere ikiye ayırıyoruz.
A- İşeme belirtileri
- İdrarin zayif ve ince gelmesi
- Çatallı ve dağınık idrar yapma
- Kesik kesik idrar yapma
- Ikınarak ve zorlanarak idrar yapma
- İdrar yapmaya başlamadan önce bekleme
- İdrar yapmanın çok uzun sürmesi
- İşeme sonrası idrarın tam boşalmadığı hissi
- İdrar sonrası iç çamaşıra idrar damlaması
B- Depolama belirtileri
- Sık sık idrar yapma ihtiyacı
- Gece sık idrara çıkma
- Ani idrar yapma ihtiyacı ve idrarı bekletememe
- Lavaboya yetişene kadar idrar kaçırma
6. Tedavi almayan ve ihmal eden hastaların şikayeti nereye kadar ilerler?
Tedaviyi ihmal eden hastalarda; mesanenin yavaş yavaş fonksiyonunu kaybetmesi, idrar yolu iltihap, aşırı kanama, mesane taşı, böbreklerde bozulma ve böbrek yetmezliği gelişebilir.
7. Yukarıda saydığınız şikayetleri sadece iyi huylu prostat büyümesi mi yapar? Başka hastalıklar da buna sebep olabilir mi ?
Alt idrar yolu semptomları olarak adlandırılan bu şikayetlerin nedeni, çoğunlukla BPH yani prostat büyümesi olabilir. Bunun dışında bu şikayetleri yapan başka hastalıklar da vardır.Başlıcaları:
Mesane aşırı aktivitesi veya mesanenin az çalışması
Nörojen mesane bozuklukları
Mesane tümörü
Üreter alt uç taşları
Prostat iltihabı ve/veya idrar yollarında iltihap olması
İdrar kanalı darlığı
Yabancı cisim
8. Bu hastalıkların ayırımında ve BPH tanısında hangi tetkikler yapılır?
İdrar tahlili/ idrar kültürü
Böbrek fonksiyon testleri
Üroflowmetri (İdrar akım testi)/ İşeme sonrası kalan idrar miktarı ölçümü
Kanser şüphesi olan hastalara PSA (Prostat spesifik antijen) testi
Parmakla makkatan muayene
Ultrasonografi ve gerekirse Sistoskopi
9. İyi huylu prostat büyümesinin tedavisi nasıl planlanır?
Hastanın şikayeti ve hastalık derecesine göre tedavi planlanır. Hastanın şikayetleri hafif derecede ise; izlem ve yaşam tarzı değişikliği; orta derecede ise ilaç tedavisi ileri düzeyde ise cerrahi tedavi önerilir.
10. Prostat büyümesinde hastanın şikâyetlerini azaltmak için yaşam tarzında nasıl düzenlemeler yapılır?
Hastanın idrar miktarını artıracak alkol ve kafein içeren içeceklerden uzak durması gerekir. Hasta gündüzleri seyahat ediyor ve sık tuvalete gitmekten şikayet ediyorsa, gündüz saatlerinde sıvı alımını kısıtlaması kendisi için rahatlatıcı olabilir. İşeme üzerine etkisi olan ilaçların kullanım zamanları (idrar söktürücüler vb.) hastanın şikayetlerine göre düzenlenmelidir. Bunun dışında art arda iki kez idrar yapmak, hastaların şikayetlerini azaltabilir. Prostat hastalarının kabızlığa karşı önlem almaları ve beslenme düzenlerini buna göre oluşturmaları önerilir. Ayrıca düzenli spor ve egzersiz de fayda sağlar.
11. İlaç kullanması gereken hastalar için tedavi süreci nasıl planlanır?
- Günümüzde kullanılan ilaçların prostat büyümesini tedavi edici bir etkisi bulunmamaktadır. Prostat büyümesinde ilaç tedavisi, hastaların şikayetlerini azaltmaya yönelik uygulanmaktadır.
- İlaç tedavisi olarak en sık kullanılan ve prostatın neden olduğu tıkanmayı en hızlı şekilde rahatlatan “alfa bloker” adı verilen ilaçlardır.
- Bunun dışında prostat büyüklüğü 35 gramın üzerinde olan hastalarda prostatın büyümesini durduran ve boyut olarak küçülme sağlayan “5 alfa redüktaz inhibitörleri” denilen grup da mevcuttur.
- Bu ilaçların etkinliği düzenli kullanım sonrası 9 aydan sonra başlar.
- Eğer hasta sık sık tuvalete gidiyorsa ve kendisine aşırı aktif mesane tanısı konulmuşsa, o zaman tedaviye “anti-kolinerjik grubu”ilaçlar eklenir.
- Son yıllarda sertleşme üzerine etkili “Fosfodiesteraz 5 inhibitörü” grubu ilaçların düzenli kullanımda işeme şikayetlerini düzenlediği kanıtlanmıştır.
- Geceleri uykudan tuvalete gitmek için sık sık uyanan hastalar için de özel ilaçlar bulunmaktadır.
12. Prostat ameliyatı ne zaman kesin gereklidir?
- İlaç tedavilerine rağmen hastanın işeme şikayetleri devam ediyorsa
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
- İdrarda ciddi kanama görülüyorsa
- Hastaya idrar yapamadığı için sonda takılmak durumunda kalınmışsa
- Prostattan dolayı böbrekler bozulma olmuşsa
- Prostata bağlı mesane içinde taş oluşmuşsa
- İşeme sonrası mesane içinde kalan idrar miktarı fazla ise
13. Prostat ameliyatı hangi yöntemlerle yapılmaktadır?
a. Kapalı Prostat Ameliyatı:
- Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR-P): aletin ucunda elektrikli bir tel kullanılarak prostatın büyüyen kısmı kesilerek çıkarılır.
- Lazer ile prostat ameliyatI (HOLEP): Yine işeme kanalından girilip prostatın portakal soyar gibi soyulduğu “Holmiyum enükleasyon” yöntemidir.Her büyüklükteki prostat için yapılabilinen bu yöntem, özellikle büyük prostatlar için kanama, hastahanede yatış, ameliyat sonrası idrarda yanma ve tekrardan ameliyat gereksinimi açısından son derece avantajlı ve konforlu bir yöntemdi.
b. Açık Prostat Ameliyatı:
- Özellikle büyük 80-90 gr dan büyük prostat dokusunun varlığında tercih edilen bir yöntemdir. Karından girilerek yapılan açık ameliyatta prostata ek olarak idrar torbası da kesilir. Hastanede kalma süresi uzar ve kanama ihtimali yüksektir. Bu yüzden çok gerekmedikçe bu yöntem tercih edilmez.
14. Prostat ameliyatından sonra görülebilecek komplikasyonlar nelerdir?
- Kanama, prostat ameliyatından sonra görülen en sık komplikasyondur. HoLEP ve benzeri lazer cerrahisinde neredeyse hiç kanama olmamaktadır.
- İdrar kanallarında darlık, nadiren gelişen ama olduğunda hem doktor hem de hasta için can sıkan bir komplikasyondur. Üretra darlığı olmaması için mümkün olduğunca ince aletler ile çalışmak ve aletlerin bakımının tam olması önemlidir.
- Enfeksiyon, ameliyat sonrası idrar yollarında görülebilir.
- Meninin geri kaçması, prostat dokusu tamamen temizlendiği için orgazm anında meni geriye doğru mesaneye kaçar ve daha sonra idrarla atılır. Bu durumun sağlık açısından zararı yoktur.
- Meninin geri kaçması
15. Prostat ameliyatından sonra hastaların cinsel hayatları nasıl etkilenir?
- Eğer bir hastanın sertleşme fonksiyonları prostat ameliyatı öncesi normalse; prostat büyümesi nedeniyle yapılan modern ameliyatlar sonrası sertleşme bozukluğu görülme ihtimali yok denecek kadar azdır.
- Prostat ameliyatlarından sonra sıklıkla dışarıya atılan meni miktarında azalma olur. Çünkü prostat kazındığı için yumurtalıklardan dışarıya çıkan meninin bir kısmı idrar torbasına, bir kısmı dışarıya atılır.
16. Prostat büyümesi nedeniyle prostat ameliyatı olan bir hastada prostat kanseri gelişebilir mi?
Tüm İyi huylu prostat ameliyatlarında; prostatın sadece büyüyen ve idrar kanalına baskı yapan iç kısmı çıkartılır. Prostatın kapsül dediğimiz dış kısmı kalır, ve maalesef ilerleyen zamanda bu kısımdan kanser gelişebilir. Ameliyat öncesi prostat kamseri açısından değerlendirilen ve kanser tespit edilmiyen hastalarda da, yaş ilerledikçe prostat kanseri gelişme ihtimali bulunmaktadır.
